WATERPOTS OF ANATOLIAN SELJUK PERIOD AND EXAMINATION OF THE DECOR TECHNIQUES USED IN WATERPOTS

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 22, 171 - 194, 30.09.2020

Sıdıka Sevim Kadriye Gayin Taymur

Öz

Water, which has been of great importance since the existence of the world and human history, forms the basis of the emergence of the first civilizations and the transition of humanity to settled life. In addition, since the basis of the existence and extinction of civilizations, people have had the need to store and carry water in pots since ancient times. Contributing to the development of civilizations through the ages and being one of the first inventions of humanity; Many ceramic pots have been produced to meet their daily needs. One of the pots made with earth, water and fire is waterpots. The first waterpots were produced from potter products due to the need for transportation, storage and storage, and took their place in daily life with their forms and functions throughout history. While the waterpots were initially produced in a plain and simple manner, they developed in terms of form and decoration through various periods. Among the Turkish States established in Anatolia, the Anatolian Seljuks are considered the most important as the synthesis of multinationality and culture. During the Anatolian Seljuk period, waterpots were made not only for the storage and transportation of water, but also for the production of original pots reflecting the rich cultures of different societies. Many of the decoration techniques used in the ceramic art of the Anatolian Seljuk Period, which gained a national identity, were also used in waterpots. In this article; The data obtained as a result of the research and examination of the waterpots related to the Anatolian Seljuk Period and the structure of the waterpots and the decor techniques applied in these waterpots were examined.

Anahtar Kelimeler

Anatolian Seljuk period, Anatolian Seljuk period excavations, ceramic, water pots, ceramic decor techniques

ANADOLU SELÇUKLU DÖNEMİ SU KAPLARI VE SU KAPLARINDA KULLANILAN DEKOR TEKNİKLERİNİN İNCELENMESİ

Öz

Dünya ve insanlık tarihinin varoluşundan beri büyük önem arz eden su, ilk uygarlıkların ortaya çıkmasının ve insanlığın yerleşik hayata geçişinin temelini oluşturmaktadır. Ayrıca uygarlıkların varlığının ve yok oluşunun temelini oluşturduğundan insanlar ilk çağlardan beri suyu kaplarda saklama ve taşıma gereksinimi duymuşlardır. Çağlar boyunca uygarlıkların gelişimine katkı sağlayan ve insanlığın ilk buluşlarından biri olan; günlük ihtiyaçlarını karşılamak için birçok seramik kap üretilmiştir. Toprak, su ve ateş ile yapılan kaplardan biri de su kaplarıdır. İlk su kapları taşıma, saklama ve depolama ihtiyacından dolayı çömlekçi ürünlerinden üretilerek tarih boyunca biçim ve işlevlerle günlük hayatta yerini almıştır. Su kapları başlangıçta sade ve yalın bir şekilde üretilirken çeşitli dönemlerden geçerek gerek form gerek süsleme açısından gelişme göstermiştir. Anadolu’ da kurulan Türk Devletleri arasında çok ulusluluğun ve kültürlülüğün sentezi olarak en önemlisi sayılan Anadolu Selçuklulardır. Anadolu Selçuklu döneminde su kapları sadece suyun saklanması ve taşınması için değil aynı zamanda farklı toplumların zengin kültürlerini yansıtan özgün kapların üretimi içinde yapılmıştır. Ulusal bir kimlik kazanan Anadolu Selçuklu Dönemi’nin seramik sanatında kullanılan dekor tekniklerinin bir çoğu su kaplarında da kullanılmıştır. Bu makalede; Anadolu Selçuklu Dönemi’ne ilişkin su kaplarının araştırılıp incelenmesi sonucunda elde edilen veriler ile su kaplarının yapısı ve bu su kaplarında uygulanan dekor teknikleri incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Anadolu Selçuklu Dönemi, Anadolu Selçuklu Dönemi Kazıları, seramik, su kapları, seramik dekor teknikleri

Kaynakça

• AYTAÇ, G. (2010), “Elazığ Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’ndeki Artuklu- Selçuklu Seramikleri”, e-Journal of New World Sciences Academy, Volume: 5, Number: 4, Article Number: 4C0059, ISSN: 1308-7320.
• BAŞ, A.- DURSUN, Ş. (2019), “Keykubadiye Sarayı 2015 yılı Seramik Buluntuları”, Antalya, Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Akdeniz Sanat Dergisi, Temmuz, Cilt: 13 Özel Ek Sayı ISSN: 1307-9700.
• BULUT, L. (1994), “ Kabartma Desenli Samsat Seramikleri”, Sanat Tarihi Dergisi, 01 Temmuz, Cilt: 7, Sayı: 7.
• ÇEKEN, M. (2013), “Kubadabad Kazısından Bulunan Bir Grup Kürevi Konik Kap”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 53, 2 345- 363.
• GÖK-GÜRKAN, S. (2007), “Akşehir Taş Medrese Müzesi’ndeki Türk Dönemi Seramikleri (2000-2001 Anıt Meydan’da Yapılan Kurtarma Kazısı Seramikleri)”, İzmir, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Danışman: Bozkurt Ersoy.
• KARAMAĞARALI- YÖRÜKAN, . (1982), “Ahlat Seramik Ekolü”, İslam İlimleri Dergisi V, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam İlimleri Enstitüsü Yayınları- S:5.
• OKATAN, Ö. (2004), “Anadolu Selçuklu Dönemi Sırsız Küpleri Üzerine Araştırma”, İzmir : Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Seramik Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Lale Andiç.
• ÖLÇER, S. (2019). “Harran Kazısında Ortaya Çıkarılan (2014-2017) İslami Dönem Seramiklerinin Ön Değerlendirilmesi”, Şanlıurfa, Harran ve Çevresi Arkeoloji, Şurkav Yayınları, Eylül, Yayın No: 55, ISBN:978-975-7394-55-6.
• ÖNEY, G.- ÇOBANLI, Z. (editörler). (2007), “Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı”, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• ÖZCAN, M. (2019), “Konya Karatay Medresesi Çini Eserleri Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Sırsız Seramikler”, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Sanat Tarihi Programı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Saim Cirtil.
• ÖZDEMİR, H. (2011), “Bitlis Kalesi Kazısı Sırsız Seramikleri (2004- 2008)”, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Kadir Pektaş.
• ÖZDENİZ, H. H. (2019), “Gevale Kalesi Kazılarında Bulunan Ortaçağ Seramikleri”, Konya, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Sanat Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Zekeriya Şimşir.
• SEVİM, S. S. (2015), “Seramik Dekorlar ve Uygulama Teknikleri”, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. LTD. ŞTİ., 2. Basım.
• SEVİM, C. (2019), “Geleneksel Çömlekçilikteki Su Kapları ve Anadolu, Hindistan, İspanya Örnekleri”, Anadolu Üniversitesi Sanat & Tasarım Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, Haziran, ISSN: 2146-7692.
• SEZER, A. (2014), “Elazığ Müzesi’nde Bulunan Sırsız Seramik Küplerdeki Figürlerin Seramik Yüzeylerde Yorumlanması”, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bililer Enstitüsü Seramik Ana Sanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Kader Sürmeli.
• SIRMAN, N. (çev.). (2007), “Anadolu’da Pişen Toprak”, İstanbul, Rezan Has Müzesi.
• TUNÇEL, G. (2014). “Anadolu’dan Kürevi- Konik Kap Örnekleri”, Ankara: İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume: 9/ 10 Fall, p. 1039- 1062.
• TÜRE, S. (2014), “Ayasuluk Kalesi Doğu Kapısı Çevresindeki 2000- 2002 Kurtarma Kazılarından Ele Geçen Seramikler”, Edirne, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Gülgün Yılmaz.
• UYLU, N. (2011), “Kars Müzesinde Bulunan Ani Harabelerinden Çıkarılan Selçuklu Seramiklerinin Süsleme ve Komposizyon Özellikleri”, Ankara, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri El Sanatları Anabilim Dalı Geleneksel Türk El Sanatları Eğitimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Vildan Çetintaş.
• YARDIMCI, M. (2015), “Şavşat Kalesi Kazısı Sırlı ve Sırsız Seramik Buluntuların Değerlendirilmesi”, Van, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Osman Aytekin.
• YAZAR, T.- DEĞİRMENCİ, T. (1998), “Ani Kazılarında Ele Geçen Baskı Teknikli Sırsız Seramikler”, Sanat Tarihi Dergisi, C: 9, S: 9.
• YILDIZTEKİN, M. (2006), “Kubadabad Sarayı Kazılarında Ele Geçen Sırsız Seramik Buluntular (1982-1990)”, Çanakkale, Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Tarihi, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Rüçhan Arık.
• YILMAZ, G. (2016), “Urmiye Müzesi’nde Bulunan İslam Dönemine Ait Sırlı Seramikler”, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Danışman: Gülsen Baş.
• YILMAZ, G. (2011), “Hasankeyf Kazılarında 2007-2009 Yıllarında Bulunan Aydınlatma ve Depolama İşlevli Sırlı Seramik Kaplar”, Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Sanat Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Nurşen Özkul Fındık.