Hüsrev Hatemi’nin Şiirlerinde Metinler Arasılık Bağlamında Bir Çözümleme Girişimi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 28, 7 - 25, 23.09.2022

Yakup Gelir

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1072952

Öz

Ortaya çıkışı 1960 sonrasına tekabül eden metinler arasılık, yazınsal estetizmi ve çok sesliliği görünür kılma, anlam katmanlarını çoğaltma ile anılır. Metinleri birbiriyle ilişkilendirme, metni farklı biçimlerde okuma ve her okumada anlam üretebilme imkânı, yazar ve okura yazma ve anlamlandırma özerkliğini sağlama, önceki metinleri şimdiye taşıyarak ikisi arasında metinsel ilişkiyi icra etme, metni düşünsel, tarihsel ve sanatsal hususlarıyla uzam içerisinde konumlandırarak, evren ve insanı anlatma kaygısını öncelikli kılmakla dikkat çeken metinler arasılık, bu özellikleriyle sanat ve düşünce dünyasında sürekli göz önünde olmuştur. İfadenin Kıta Avrupası’nda kavramsallaştırılmasıyla başlayan süreci, Türk edebiyatında tartışma, edebî üretimde bulunma, metni buna göre kurgulama şeklinde karşılık bulmuştur. Türk edebiyatında bu anlamda edebî üretkenliği ve metinler arasılığı eserlerinde kullanabilme açısından ilgiyle takip edilen/edilecek sanatçılardan biri Hüsrev Hatemi'dir. Uzun yıllar süren şiir serüveninde, Hatemi’de metinler arasılık; din, kültür, tarih ve düşünce ile iç içe; çağ, insan ve evrenle ilişkili, manayı ayrışık parçalardan uzamsal bir bütünlüğe ulaştırıp insanı görünür kılan bir niteliktedir. Bu bağlamda onun şiir dünyasında metinler arasılık; metnin örülüşünde söz sahibi, anlamı derinleştiren, genişleten, yayan; başka metinlerin konuşulmasını gerekli gören bir hususiyet taşır. Hatemi’de metinler arasılık kavramının beliren diğer bir yüzü, çağın insanına odaklanmasıdır. Çağın tedirginlikle, arayışla, varoluşsalıkla beliren insan profili için metinler arasılık, çözüm isteğini sembolize eder. Burada insan, evren, anlam, diğer metinlere ulaşma ve metnin görünürlüğünü belirginleştirme, insanın hakikat ve benlik arayışı, metni soyutlanmış bir atmosferden sosyal bir atmosfere taşıma öne çıkan konulardır. Bu çalışmada Hüsrev Hatemi’nin şiirlerinde metinler arasılığın inşa gerekçesi; insan ve sanatla ilişkisi, dâhil olduğu metinlerin anlam evreni içindeki yeri tartışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Hüsrev Hatemi, şiir, metinler arasılık, metin, insan, evren, anlam

An Attempt To Analyze In The Context Of Intertextitarian In Hüsrev Hatemi's Poems

Öz

Intertextuality, which emerged after 1960, is referred to by making literary aestheticism and polyphony visible and multiplying the layers of meaning. The ability to associate texts with each other, to read the text in different ways and to produce meaning in each reading, to provide the writer and reader with the autonomy of writing and meaning, to carry out the textual relationship between the two by carrying the previous texts to the present, to tell the universe and human by positioning the text in space with its intellectual, historical and artistic aspects. Intertextuality, which draws attention by prioritizing its concern, has always been in the spotlight in the world of art and thought with these features. The process, which started with the conceptualization of the expression in Continental Europe, found a response in Turkish literature as discussion, literary production, and editing the text accordingly. In this sense, Hüsrev Hatemi is one of the artists to be followed/to be followed with interest in terms of using literary productivity and intertextuality in his works in Turkish literature. Intertextuality in Hatemi in his poetry adventure that lasted for many years; intertwined with religion, culture, history and thought; It is related to the age, man and the universe, and has a quality that makes the human visible by bringing the meaning from disjointed parts to a spatial integrity. In this context, intertextuality in his poetry world; having a say in the construction of the text, deepening, expanding and spreading the meaning; It has a feature that makes it necessary to talk about other texts. Another aspect of the concept of intertextuality in Hatemi is his focus on the people of the age. Intertextuality symbolizes the desire for a solution for the human profile of the age, which emerges with uneasiness, search and existentialism. Here, human, universe, meaning, accessing other texts and clarifying the visibility of the text, human's search for truth and self, moving the text from an isolated atmosphere to a social atmosphere are the prominent issues. In this study, the reason for the construction of intertextuality in Hüsrev Hatemi's poems; the relationship between human and art and the place of the texts in the universe of meaning are discussed. 

Anahtar Kelimeler

Hüsrev Hatemi, poetry, intertextuality, text, human, universe, meaning

Kaynakça

• Akın, Hüseyin (2009); “Hüsrev Hatemi ya da Yozlaşmadan Şair Olmak”. Dergâh Dergisi, S. 227, s. 17-19.
• Akyüz, Kenan (1985); Batı Tesirinde Türk Şiir Antolojisi, İnkılâp Yayınları, İstanbul.
• Aktulum, Kubilay (2000); Metinlerarası İlişkiler, Öteki Yayınları, Ankara.
• Aycı, Mehmet (2007); “Çelebi Bizi Unutma”. Kırknar Aylık Kültür-Sanat ve Edebiyat Dergisi, S. 3, s. 57.
• Aydınlı, Necati (2008); Urfa Türküleri ve Öyküleri, Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Şanlıurfa.
• Ayvazoğlu, Beşir (1993); “Hüsrev Hatemi’nin Şiirlerine Dair”, Türk Edebiyatı Dergisi, S. 242, s. 6-7.
• Barbarosoğlu, Fatma (2020); “Duyguların Tarihi Bahsinde Berlin 1969”, Muhit Dergisi, s.104-106.
• Bars, Mehmet Emin (2013); “Kerem ile Aslı Hikâyesinde Metinlerarası İlişkiler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, S. 6/24, s. 68-82.
• Barthes, Roland (2013); Dilin Çalışma Sesi, (çev. Ayşe Ece-Necmettin Kâmil Sevil-Elif Gökteke), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Barthes, Roland (1993); Göstergebilimsel Serüven, (çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat), Yapı Kredi Yayınları.
• Çoruk, Ali Şükrü (2020); “Hüsrev Hatemi Üzerine”, Muhit Dergisi, s. 92-93.
• Denge Dergisi, (2013); “Edebiyat Aşığı Bir Bilim İnsani Hüsrev Hatemi”. (Röportaj). Denge Dergisi. S. 37, s. 22-25.
• Eagleton, Terry (2014); Edebiyat Kuramı, (çev. Tuncay Birkan), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Ekiz, Tevfik (2007); “Alımlama Estetiği mi Metinlerarasılık mı?” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, S. 4, s. 119-127.
• Erünsal, İsmail E. (2008); “Revânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 35, s. 30-31.
• Genç, Yusuf (2007); “Anıcak Ol Meclisi Gözünden Akan Kandır". Kırknar Aylık Kültür-Sanat ve Edebiyat Dergisi, S. 3, s. 52-54.
• Gezeroğlu, Senem “Bir Kalem Tabibi”, http://www.estanbul.com/bir-kalem-tabibi152185.htm (EklemeTarihi: 11.04.2011, Erişim Tarihi: 10.01.2022)
• Gökalp-Alpaslan, G. Gonca (2009); “Metinlerarası İlişkiler Işığında Cemal Süreya’nın Şiirinin Bileşenleri”, Turkish Studies International Periodical Forthe Languages, Literature and History of Turkishor Turkic, Vol. 4 /1-I , s. 435-463.
• Göktürk, Akşit (1994); Çeviri: Dillerin Dili, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Göktürk, Akşit (1997); Okuma Uğraşı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Gündoğdu, A. E. (2012). “Metinlerarasılık Bağlamında Tahsin Yücel’in ‘Yalan’ Adlı Romanı”. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of TurkishorTurkic, Vol. 7/4, s.1893-1903.
• Harvey, David (1996); Postmodernliğin Durumu, (çev. Sungur Savran), Metis Yayınları, İstanbul.
• Hatemi, Hüsrev (2013); Şiirler, Dergâh Yayınları, 4.Baskı, İstanbul.
• İlhan, Nilüfer (2015); “Hüsrev Hatemi’nin Anılarında İstanbul’un Sosyal ve Kültürel Yaşamı”. Edebiyat Ortamı, 46, s. 70-75.
• Kabaklı, Ahmet (1991); “Hasan Hüsrev Hatemi”. Türk Edebiyatı 20. Yüzyıl Türk Edebiyatı Tarihi Şiir, C. 4, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 230-245.
• Karaca, Alaattin (2020); “Erguvanî ve İstanbulî ve Melâlî Şair Hüsrev Hatemi”, Muhit Dergisi, s. 84-91.
• Kristeva, Julia (1980); Desire in Language: A Semiotic Approach to Literature and Art, (Trans. Thomas Gora-Alice Jardine- Leon S. Roudiez), (Ed. Leon S. Roudiez), Columbia University Press, New York, s. 36.
• Kur’an-ı Kerim Meali (2010); “Araf Sûresi” Ayet 92, s.161; “Enbiya Sûresi” Ayet 30, s.323; “Yasin Sûresi” Ayet 1/83, s.439-444; “İnşirâh Sûresi” Ayet 1/8, s.596 (Haz. Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin), Diyanet İşleri Başkanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Jameson, Fredric (2005); Modernizm İdeolojisi, (çev. Kemal Atakay-Tuncay Birkan), Metis Yayınları, İstanbul.
• Macit, Muhsin (1995); “Hüsrev Hatemi’nin Şiiri”, Dergâh Dergisi, S. 66, s. 7-8.
• Sılay, Mehmet (1988); “Hatemi’nin Şiirlerinde Nostalji”. Türk Edebiyatı Dergisi, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, S.176, İstanbul, s. 4.
• Tonga, Necati ( 2019); “H. Hüsrev Hatemi”. Türk Edebiyatı Terimler Sözlüğü, https://dergipark.org.tr/tr/pub/akrajournal/writing-rules, (Güncelleme Tarihi: 20.12.2020), (Erişim Tarihi: 11.10.2021).
• Özarslan, Ersin (2002); “Hüsrev Hatemi’nin Hatıraları Anıcak Ol Meclisi’nin Hatırlattıkla-rı”. Dergâh Dergisi, S. 147, s. 19-20.
• Özekinci, Orhan; “Aşkı En İyi Anlatan Müslüman Şâir”, Haberkültür.Net. wwwhaberkul-tur.net/HD2537_aski-en-iyi-anlatan-musluman-sair.htm (Ekleme Tarihi: 12.09. 2010, Erişim Tarihi: 22.10.2017)
• Öztürk, Yakup (2014); “Deterjan Çağına İsyan: Hüsrev Hatemi Şiiri Üzerine Bazı Dikkat-ler”, Dergâh Dergisi, S.147, s.21-23.
• Userin, Ali Görkem (2013); “Hüsrev Hatemi: Ortak Payda İnsan Kalbidir”, İtibar Dergisi, S. 3, s. 38-40.
• Yılmaz, Tuba (2016); “Hüsrev Hatemi’nin “Dağıtmış Gazel” Şiirinde Metinlerarasılık Bağlamında Modern Hayatın Eleştirisi”, Yeni Türk Edebiyatı Dergisi, s. 139-162.