On Phonetic Harmonies in Proverbs

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 28, 167 - 180, 23.09.2022

Fatma Sinecen

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1123039

Öz

Proverbs are important language elements in terms of the point of view, the perception of the life and arranging them of the societies that make up it. These word structures, which are the product of thousands of years of experience, are the reflections of highly concentrated knowledge. Undoubtedly, there are similar proverbs in different cultures and societies. In one aspect, these language units are mostly shaped by the influence of the material and spiritual cultural elements of the societies that put it forward. Having intense meanings of proverbs is perhaps their most primary function; however, proverbs also have external structures depending on their form. When it comes to form, the thing that comes to the fore is sound harmony. Undoubtedly, it is a fact that the utterance and arrangement of the word is also important at the point of making the meaning of the word more effective and striking. It is known that especially verse texts have a very impressive aspect on the addressee compared to prose texts. Therefore, it is important to determine this aspect of proverbs. In this study, depending on the harmonies in the proverbs, besides the known classical rhyming forms, other phonetic harmonies will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

proverb, phonetic harmony, rhyme, shape, verse word

Atasözlerindeki Ses Uyumları Üzerine

Öz

Atasözleri, onu oluşturan toplumların hayata bakışı, hayatı algılayışı ve onu tanzim etme noktalarından önemli dil ögeleridir. Binlerce yıllık tecrübelerin ürünü olan bu söz yapıları, oldukça yoğunlaştırılmış bilgi birikimlerinin yansımalarıdır. Şüphesiz farklı kültür ve top-lumlarda da benzer atasözleri bulunmaktadır. Bir yönüyle bu dil birimleri daha çok onu ortaya koyan toplumların maddi manevi kültürel ögelerinin etkisiyle şekillenmişlerdir. Atasözlerinin yoğun anlamları barındırmaları onların belki de en öncelikli işlevleridir; ancak atasözlerinin bir de biçimlerine bağlı olarak dış yapıları söz konusudur. Biçim dendiğinde ise hemen ön plana çıkan husus ses uyumlarıdır. Şüphesiz sözün anlamının daha etkili ve çarpıcı olması noktasında sözün söylenme ve dizilişinin de önemi olduğu bir gerçektir. Özellikle manzum metinlerin mensur olanlara nazaran muhatabı üzerinde çokça etkileyici yönü olduğu bilinmektedir. Dolayısıyla atasözlerinin bu yönünün tespiti önem arz etmektedir. Bu çalışmada atasözlerindeki ses uyumlarına bağlı olarak, bilinen klasik kafiyeleme şekillerinin yanı sıra diğer ses uyumları üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

atasözü, ses uyumu, kafiye, şekil, manzum söz

Kaynakça

• Aksan, Doğan (1999); Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara, Engin Yayınevi.
• Aksoy, Ömer Asım (1984); Atasözü ve Deyimler Sözlüğü I Atasözleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• Aydoğan, Bedri (2001); “Bazı Kaynaklardaki Uyakla İlgili Bilgiler Üzerine Görüşler”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.8, S. 8 Adana, ss. 15-32.
• Banarlı, Nihat Sami (1984); Bir Dağdan Bir Dağa, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul.
• Bek, Kemal (2004); Şiirden Eleştiriye, Bordo Siyah Klasik Yayınları, İstanbul.
• Duymaz, Ali (1999); "Balıkesir'den Derlenen Atasözleri Üzerine Bir Değerlendirme", I. Balıkesir Kültür Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 01-02 Haziran 1998 Balıkesir, 334-342.
• Gönen, Sinan (2006); “Manzum Atasözü Kavramı Üzerinde Değerlendirmeler” Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, Konya, S.16, ss. 249-258.
• Karademir, Mahmut (2004); “Atasözlerinde Manzum Yapılar Üzerine Bazı Dikkatler”, A.Ü. Türkiyat araştırmaları Dergisi, Erzurum S.23, ss. 151-169.
• Kurt, İhsan (1991); Türk Atasözlerine Psikolojik Bir Yaklaşım, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Levend, Agâh Sırrı (1961); “Türk Edebiyatında Manzum Atasözleri ve Deyimler”, Türk Araştırmaları Yıllığı-Belleten, Ankara, ss. 137-146.
• Macit, Muhsin (1996); Divan Şiirinde Âhenk Unsurları, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Sarca, Bedri (2016); “Atasözlerinde Ses Eşlikleri”, Dilbilimleri Kültür ve Edebiyat, Padam Yayınları, Ankara.