Analysis of The Dülger Kızı Tale in The Context of Archetypal Symbolism

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 30, 7 - 22, 30.05.2023

Hatice İçel Emine Üçer

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1261208

Öz

Archetypal symbolism, developed by Carl Gustav Jung, is one of the methods used in the study of folk narratives. Based on Jung’s work, Joseph Campbell developed his own method and examined the narratives of different communities in this context. The basis of Campbell’s method is based on the concept of “monomite”. It is known that these two names usually come to the fore in studies where folk narratives are handled symbolically and their thoughts are applied to the text. In this study, the tale named Dülger Kızı is examined in terms of archetypal symbolism in order to trace the collective unconscious in a different narrative type. In addition, the hero's journey stages are discussed in the context of the test given by the hero of the tale in order to harmonize the contradictory features and integrate with himself. Within the scope of the study, besides witnessing the maturation process of the hero in the Dülger Kızı tale, it was seen that the anima, mother and supreme individual protagonists played a leading role in the plot. In this context, the anima archetype dominates the tale, and the anima also represents the mother archetype in the depths of the prince’s soul. Therefore, the tale is a symbolic expression of the prince’s coming out of childhood – separating from his mother – and becoming adult.

Anahtar Kelimeler

archetypal symbolism, monomyth, Dülger Kızı, tale, prince, mother archetype

Dülger Kızı Masalının Arketipsel Sembolizm Bağlamında Çözümlenmesi

Öz

Carl Gustav Jung tarafından geliştirilen arketipsel sembolizm halk anlatılarının incelenmesinde kullanılan yöntemlerden birisidir. Jung’un çalışmalarından hareketle Joseph Campbell da kendi yöntemini geliştirmiş ve farklı halkların anlatılarını bu bağlamda incelemiştir. Campbell’ın yönteminin temeli “monomit” kavramına dayanmaktadır. Halk anlatılarının sembolik açıdan ele alındığı çalışmalarda genellikle bu iki adın ön plana çıktığı ve onların düşüncelerinin metne tatbik edildiği bilinmektedir. Kolektif bilinç dışının izlerini farklı bir anlatı türünde sürmek amacıyla bu çalışmada Dülger Kızı adlı masal arketipsel sembolizm bakımından incelenmiştir. Ayrıca masalın kahramanının birbirine zıt özelliklerini uyumlu hâle getirmek ve kendisi ile bütünleşmek için verdiği sınav bağlamında kahramanın yolculuk evreleri ele alınmıştır. Çalışma kapsamında Dülger Kızı masalındaki kahramanın olgunlaşma sürecine tanıklık edilmesinin yanı sıra anima, anne ve yüce birey arketiplerinin olay örgüsünde başat rol aldıkları görülmüştür. Bu bağlamda masalın geneline anima arketipi hâkimdir ve anima, anlatıda aynı zamanda şehzadenin ruhunun derinliklerindeki anne arketipini de temsil etmektedir. Dolayısıyla masal, şehzadenin çocukluktan çıkıp –annesinden ayrılarak- erginleşmesinin sembolik bir dille anlatımıdır.

Anahtar Kelimeler

arketipsel sembolizm, monomit, masal, Dülger Kızı, şehzade, anne arketipi

Kaynakça

• Aşkaroğlu, Vedi (2013), “Dede Korkut Hikâyelerinden Dirse Han Oğlu Boğaç Han Anlatısı Üzerine Simgesel / Arketipsel Bir Çözümleme”, Karadeniz Uluslararası Bilim Dergisi S. 17, s. 120-132.
• Bachelard, Gaston (2006), Su ve Düşler Maddenin İmgelemi Üzerine Deneme (çev. Olcay Kunal), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bars, M. Emin (2018), “Deli Dumrul Anlatısının Arketipsel Sembolizm Bakımından Çözümlenmesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyât Araştırmaları Dergisi, S. 44, s. 57-75.
• Bayat, Fuzuli (2007), Türk Mitolojik Sistemi / Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi 1, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Beydili, Celal (2004), Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
• Campbell, Joseph (2021), Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Cebeci, Oğuz (2004), Psikanalitik Edebiyat Kuramı, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Çobanoğlu, Özkul (2002), Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Dorson, Richard M. (2020), Günümüz Folklor Kuramları (çev. S. Gürçayır Teke-Y. Diniz), Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Ekici, Metin (2016), Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Erdoğan, Meryem (2020), Dede Korkut Hikâyeleri’nin Jung’un Arketipler ve Psikolojik Tipler Kuramı Bağlamında İncelenmesi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Ersoy, Necmettin (2007), Semboller ve Yorumları, İstanbul: Dönence Basım ve Yayın Hizmetleri.
• Fromm, Erich (1992), Rüyalar Masallar Mitoslar, İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Geçtan, Engin (1998), Psikanaliz ve Sonrası, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gürol, Ender (1991), Analitik Psikoloji ve C. G. Jung, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Işık, Neşe (2009), Türk Masallarının Sembolik Açıdan Çözümlenmesi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Jones, Ernest (2015), “Psikanaliz ve Folklor”, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 3, (çev. Banu Yılmaz, Yayına Hazırlayanlar: M. Öcal Oğuz, Selcan Gürçayır Teke, Sunay Akkaya) Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Jung, C. Gustav (2020), Dönüşüm Sembolleri (çev. F. G. Gerhold), İstanbul: Alfa Yayınları.
• Jung, C. Gustav (2021), Dört Arketip (çev. Z. A. Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları.
• Karabulut, Merve (2022), “Freud ve Jung Işığında Masal ve Psikanaliz”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S. 26, s. 756-764.
• Kıraç, Ekrem (1997), “Masallarda Rasyonalite Problemi”, Millî Folklor Uluslar Arası Halk Bilimi Dergisi, S. 36, s. 45-48.
• Rank, Otto (2014), Doğum Travması (çev. Sabir Yücesoy), İstanbul: Metis Yayınları.
• Sarpkaya, Seçkin (2015), “Dede Korkut Kitabı’nda Olağanüstü Tipler”, Millî Folklor, S. 107, s. 97-107.
• Taş, İsmail (2002), Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji, Konya: Kömen Yayınları.
• Yıldırım, Mustafa-Sümeyye Çelik (2010), “Peygamberlerin Sanatsal Faaliyetleri Üzerine”, Necmettin Erbakan İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 29, s. 67-94.