Konya Güneyindeki Miyosen Yaşlı Karbonatlı Kayaçların Doğal Yapıtaşı Olarak Kullanılabilirliğinin Değerlendirilmesi

Yıl 2022, , 405 - 416, 30.04.2022

Fetullah Arık , Figen Uysal Yeşim Özen

https://doi.org/10.35414/akufemubid.1066508

Cited By: 1

Öz

Konya ilinin güneybatısında Hatıp-Pamukçu-Dikmeli-Karadiğin-Çayırbağı köylerinin arasında yer alan Üst Miyosen yaşlı Ulumuhsine formasyonunun açık kahverengi, kirli sarı, bej ve krem renkte gölsel kireçtaşlarından (Gödene taşı) alınan blok malzeme genellikle iyi tabakalanmalı olup tabaka kalınlıkları 10 cm ile 2 m arasında değişmektedir. Tabaka yüzeyleri oldukça temiz ve düzgündür. Sığ göl ortamında geliştiği için çürüme sonucu gözenekli ve kovuklu bir yapı kazanmıştır. Petrografik olarak incelenen Ulumuhsine kireçtaşı, renk, desen ve doku uyumu bakımından piyasada aranan özelliktedir. Ulumuhsine formasyonuna ait gölsel kireçtaşlarına, TS 699 standartlarına uygun olarak, fiziksel ve mekanik özelliklerini belirlemek amacı ile birim hacim ağırlık tayini, porozite, boşluk oranı, ağırlıkça su emme ve don sonrası ağırlık kaybı, tek eksenli basınç dayanımı, eğilme direnci, darbe direnci, Böhme yüzeysel aşınma direnci deneyleri yapılmıştır. TS 699 ve TS 11143 standartlarına göre yapılan deneyler neticesinde Konya güneyindeki Miyosen yaşlı karbonatlı kayaçların yapı ve kaplama taşı olarak kullanılabileceği, ancak darbe direnci ve Böhme yüzeysel aşınma direnci değerlerinin düşük çıkması nedeniyle daha çok kaplamada tercih edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Bölgede yaklaşık olarak 4.000.000 m3 üretilebilir kireçtaşı rezervi hesaplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Endüstriyel Hammaddeler, Doğal Yapıtaşı, Karbonatlı Kayaç, Konya

Evaluation of the Usability of Miocene Aged Carbonate Rocks as Natural Building Stone in South of Konya

Öz

The block material taken from the light brown, dirty yellow, beige and cream colored lacustrine limestones (Gödene stone) of the Upper Miocene Ulumuhsine formation, located between the villages of Hatip-Pamukçu-Dikmeli-Karagın-Çayırbağı in the southwest of Konya, is generally well-bedded and the layer thicknesses are between 10 cm and 2 cm. The layer surfaces are quite clean and smooth. Due to it was deposited in a shallow lake environment, it gained a porous and hollow structure as a result of decay. Ulumuhsine limestone, which was examined petrographically, is in demand in the market in terms of color, pattern and texture harmony. To determine the physical and mechanical properties of the lacustrine limestones of Ulumuhsine formation (Gödene taşı), in accordance with TS 699 standards, unit weight, porosity, void ratio, water absorption by weight and weight loss after frost, uniaxial compressive strength, bending strenght, impact strenght, Böhme abrasion resistance tests were carried out. As a result of the experiments carried out according to TS 699 and TS 11143 standards, it was concluded that the Miocene aged carbonate rocks in the south of Konya can be used as building and covering stones, but they should be preferred more in pavement due to the low impact strenght and Böhme abrasion resistance test values. Approximately 4.000.000 m3 of producible limestone reserves were calculated in the region.

Anahtar Kelimeler

Industrial Raw Material, Natural Building Stone, Carbonate Rock, Konya

Kaynakça

• Avşar, İ., 1972. Konya İli Mermer ve Süsleme Taşları Genel Prospeksiyon Raporu; Maden Tetkik Arama Rap., 42041, 29.
• Büyüksağış, İ.S. ve Gürcan, S., 2005. ASTM ve TSE doğal taş standartlarının karşılaştırılması, Madencilik, 44, 1, 33-41.
• Çavumirza, M., 2002. Mucur-Kırşehir Yöresi Mermerlerinin Jeomekanik ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enst., Adana, 105.
• Dağıstan, H., 1996, Kayadibi Sadıklar (Hatunsaray-Konya) bölgesindeki piroklastitlerin sedimantolojisi ve petrografisi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 53.
• Daşçı, H.T., 2007, Konya Melanjı İçerisinde Yer Alan Amfibolitlerin Kökeni, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Ün., Fen Bil. Enst., 57.
• Demirbilek, M., Topal, İ., Akçakoca, H., Uz, V. ve Işık, İ., 2006. Kütahya - Ilıca bölgesi radyolarit kayacının doğaltaş sektöründe kullanılabilirliği, Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enst. Dergisi, 11, 115-130.
• Doğan, A., 1975. Sızma - Ladik (Konya) Civa Sahasının Jeolojisi ve Maden Yatakları Sorunlarının İncelenmesi, Yük. Müh. Diploma Çalışması, İ.Ü. Fen Fakültesi Min. Pet. Kürsüsü, İstanbul, 40s., (Yayınlanmamış).
• Dunham, R.J., 1962. Classification of Carbonate Rocks According to Depositional Texture. In: Ham, W.E., Ed., Classification of Carbonate Rocks, AAPG, Tulsa, 108-121.
• Eren, Y., 1996. Konya ovası kuzeyinde Bozdağların jeolojisi, SÜAF Proje No:92-019, Konya, (yayınlanmamış).
• Eren, Y., 1993, Konya Kuzeybatısında Bozdağlar Masifinin Otokton ve Örtü Birimlerinin Stratigrafisi, Türkiye Jeoloji Bülteni, 36, 7–23.
• Folk, R.L., 1962. Spectral subdivision of limestone types, in Ham, W.E., ed., Classification of carbonate Rocks-A Symposium, American Association of Petroleum Geologists Memoir, 1, 62-84.
• Göğer, E., Kıral, K., 1969, Kızılören Dolayının Jeolojisi; M.T.A. Rapor No: 5204 (Yayınlanmamış).
• Görmüş, M., 1984, Kızılören (Konya) dolayının jeoloji incelemesi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, 67., (yayınlanmamış).
• Güler, A., Yetiş, C. ve Dinçer, İ., 2007, Sertavul (Mut-Mersin) Dolayının Stratigrafisi ve Mesozoyik Kireçtaşlarının Mermer Olarak Kullanılabilirliğinin Araştırılması, TMMOB Jeoloji Müh. Odası, 60. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildirileri.
• Gürocak, Z. ve Alemdağ, S., 2009, Pelte (Elazığ) Bölgesindeki Traverten ve Oniks Mermerlerin Yapı ve Kaplama Taşı Olarak Kullanılabilirliği, Fırat Üniv. Mühendislik Bilimleri Dergisi, 21, 1, 85-94.
• Güzel, A., 1983, Sarayönü - Kadınhanı (Konya) Dolayının Hidrojeoloji İncelemesi, S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya, 115., (yayınlanmamış).
• Hakyemez, Y., Elibol, E., Umut, M., Bakırhan, B., Kara, İ., Dağistan, H., Metin, T., ve Erdoğan, N., 1992. Konya-Çumra-Akören dolayının jeolojisi, M.T.A. Gen Müd., Jeo. Etüd. Dai, 42124.
• Horasan, B.Y., Arık, F., 2019. Assessing heavy metal pollution in the surface soils of central Anatolia Region of Turkey, CarpathianJournal of Earth and Enviromental Sciences, 14, 1, 107 – 118.
• Karakaş, Z., Kadir, S., 1998. Konya Kuzeyi Neojen Göl Basenindeki Birimlerin Jeolojik ve Mineralojik İncelenmesi, MTA Dergisi, 120, 121-133.
• Karakoç, İ., 1996. Hatıp-Çayırbağı-Çaldağı ve Kuzeyi (Konya Batısı)’nın Jeolojisi, Yük. Lis. Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bil. Enst., 62.
• Karaman E., 1983. Konya-Altınekin çevresinin Jeolojisi ve Tektonik Gelişimi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Konya, 125.
• Keller, J., Dieter, J., Burgath, K., Wolf, F., 1977; Geologie und Petrologie des Neogenen Kalkalkali-Vulkanismus von Konya. (Erenler Dağı-Alacadağ Massiv, Zentral Anotolien). Geologishes Jahrbuch, Reihe B, Heft 25, 37-117.
• Ketin. İ., 1966. Anadolu’nun Tektonik Birlikleri, M.T.A. Dergisi, 66, 23-34.
• Koçbay, A., Kılıç, R., 2003, The effect of alteration degree of basalt using as a natural construction material in Çorum — Turkey; Intern. Symp. Industrial Minerals and Building Stones, İstanbul, Proceedings, 707-715.
• Kuşçu, M., 1990, Belence (Eğrîdir-Işparta) siyah mermer yataklarının ekonomik jeolojisi, Jeoloji Mühendisliği, 36,11-17.
• Meram Mermer, 2003, Kombassan Konya Matbaa Basım San. Meram Mermer A.Ş. Ocaklar ve ürünler, tanırım broşürü.
• Metin, S., Genç, Ş., Bulut, V., Ölmez M., Kılıç İ., Akıncı, A., Umut, M., Kurt Z., 1988, Bolvadin (Afyon) – Yunak (Konya) dolayının Jeolojisi, M.T.A. Raporu, No: 8522 (Yayımlanmamış).
• Okay, A.İ., 1989. Tectonic units and sutures in the Pontides, northern Turkey. In: A.M.C. Şengör (ed., Tectonic Evolution of the Tetyhan Region, Kluwer, 109-115.
• Okay, A.I., 1986. Higt Pressure/ Low Temperature Metamorphic Rocks Of Turkey; in Blueschist And Ecklogites, (Eds: B. W Ewans And E. H. Brown) Geol. Soc. Amer. Memoir. V. 164,333-347.
• Özcan, A., Göncüoğlu, M.C., Turhan, N., Uysal, Ş., Şentürk, K., Işık, A., 1988. Late Paleozoic Evolution Of The Kütahya-Bolkardağı Belt. METU Journal of Pure And Appl. Sci., 21, 1/3, 211-220.
• Özcan, A., Göncüoğlu, M.C., Turhan, N., Uysal, Ş., Şentürk, K., Işık, A., 1990. Konya-Kadınhanı-Ilgın Dolayının Temel Jeolojisi; M.T.A. Genel Müd., Jeo. Etüd. Dai., 42135.
• Özgül, N., 1976. Torosların Bazı Temel Jeolojik Özellikleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 19, 65-78.
• Özgül, N., 1984. Stratigraphy and tectonic evolution of the central Taurides. In O.Tekeli and Göncüoğlu M.C. (eds.), Geology of the Taurus Belt. Proceed. International Symposium, Ankara, 1983: 77-90.
• Özkan, Ö. ve Turan, A., 2007, Hatunsaray-Çatören (Konya Güneybatısı) Çevresindeki Geyikdağı, Bolkardağı Birlikleri ve Neo-Otokton Birimlerin Stratigrafisi ve Yapısal Jeolojisinde Yeni Bulgular, Selçuk Üniv. Müh.-Mim. Fak. Derg., 22, 3, 69-85.
• Özkan, F.S., 2018. Ünlüpınar (Kelkit-Gümüşhane) Yöresindeki Kireçtaşlarının Doğal Yapı Taşı Olarak Kullanılabilirliğinin Araştırılması, MT Bilimsel, 13, 13, 37 – 62.
• Öztürk, A. and Arıcı, Ö.K., 2021. Carcinogenic-potential ecological risk assessment of soils and wheat in the eastern region of Konya (Turkey), Environmental Science and Pollution Research, 28, 15471–15484.
• Pehlivan, N., 1976, Konya Sızma- Ladik civa cevherleşmeleri hakkında rapor. M.T.A. Raporu, No: 5757 (Yayımlanmamış).
• Roberts, N., 1982, Age paleoenvironments and climatic significance of Late Pliocene Konya Lake, Turkey, Quaternary Research, 19, 154 - 171.
• Shin, G. H., Park, H. D., Aboushook, M., 2003, Quantitative assessment of change of engineering properties of stone monuments after application of chemical consolidants; Intern. Symp. Industrial Minerals and Building Stones, Istanbul, Proceedings, 403-406.
• Şentürk, A., Gündüz, I., Sarıışık, A., 1995, Yapı ve kaplama taşı olarak kullanılan endüstriyel kayaçlara teknik bir bakış; Endüstriyel Hammaddeler Semp. (Ed: Köse ve Kızıl), İzmir, 331-339.
• Şimşek, O ve Erdal, M., 2004, Investigation of some mechanical and physical properties of The Ahlat Stone (Ignimbrite), G.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, 17,4,71-78.
• Temel A., Gündoğdu, M.N. and Gourgaud, A., 1998, Petrological and geochemical characteristics of Cenozoic high-K calc-alkaline volcanism in Konya, Central Anatolia, Turkey. Journal of Volc. and Geothermal Res., 85, Issues 1-4, 327-354.
• TS 11143/T1, Mart 2004. Traverten-Yapı ve kaplama taşı olarak kullanılan, Türk Standartları Enstitüsü Yayını, Ankara.
• TS 699, Mart 2009. Doğal yapı taşları - İnceleme ve laboratuvar deney yöntemleri, Türk Standartları Enstitüsü Yayını, Ankara.
• TS EN 1467, Haziran 2012. Doğal taşlar - Ham bloklar – Özellikler, Türk Standartları Enstitüsü Yayını, 5.
• TS EN 1926, Ekim 2013. Doğal Taşlar, Deney Yöntemleri, Tek Eksenli Basınç Dayanımı Tayini, Ankara.
• Turan, A., 2010. Alakova-Kavak (Konya güneyi) arasının tektono-stratigrafisi, Selçuk Üniversitesi, Mühendislik Bilim ve Teknoloji Dergisi, 25, 3, 25 – 40.
• Umut, M., 1987, Karabıyıkoğlu, M., Saraç, G., Bulut, V., Demirci, A.R., Erkan, M., Kurt, Z., Metin, S., Özgönül, E., Tuzlukçu-Ilgın-Doğanhisar-Doğanbey (Konya) Dolayının Jeolojisi; M.T.A. Raporu, No:8246, Konya (Yayınlanmamış).
• Uygun, A., Yaşar M., Erkan, M.C., Baş, H., Çelik, E., Aygün, M., Bilgiç, T., Kayakıran, S. ve Ayok, F., 1982, Tuzgolü Havzası projesi, Cilt 2. MTA Raporu (Yayınlanmamış).
• Uysal, F., 2008, Hatıp-Pamukçu-Dikmeli-Karadiğin (Konya) civarının jeolojisi ve yöredeki karbonatlı kayaçların yapıtaşı olarak kullanılabilme özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, 49.
• Yalçın, A., Özçelik, M. 2004, Kurna Deresi (Burdur) travertenlerinin fiziko-mekanik özellikleri ve yapı taşı olarak kullanılabilirlikleri, Kayamek′2004-VII. Bölgesel Kaya Mekaniği Sempozyumu, Sivas.