AN EVALUATION ON SİVAS YILDIZ RIVER BRIDGE AND STONE DECORATION WITH HUMAN FIGURES

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 18, 144 - 158, 28.06.2025

Fatmagül Saklavcı

Öz

In this study, the spolia human figures found on the Yıldız River Bridge, about which there has been no detailed research to date, were discussed and the figures were evaluated by comparing them with the Seljuk Age and neighboring cultural environments. Since there has not been a detailed research on the inscriptions and spolia about the Yıldız Bridge, I think that this study is important in terms of contributing to and shedding light on period research on the use of figurative decoration in Medieval architecture. Yıldız Bridge is located on the Yıldız River, 27 km away from Sivas. The bridge was rebuilt during the Seljuk period on foundations from the Roman Period. The bridge, which is 4 m wide and 70 m long, has thirteen arches. There is an Armenian inscription on the south-facing downstream side of the bridge. The figures, which are the subject of our research, are placed horizontally in the eighth row of stones from the bottom, in the inner part of the middle arch of the bridge. On the piece, which is stated in the sources to belong to the Roman Period, there are three human figures with clothes, beards and pointed hats, carrying each other on their hands. The presence of spolia figures in a water-related structure such as a bridge is in line with the decoration concept of the period. The type of figure carrying something by raising its hands in the air is also detected in Byzantine, Georgian and Western European art, as well as in Turkish art, and is a common iconographic scheme. It should be noted that Kutaisi Bagrati and Mtskheta Svetitskhoveli cathedrals, dating back to the 11th century, are two important examples of this type of figures in Georgian art. It is understood that the spolia figures on the Yıldız Bridge are the figures carrying the bridge, like the caryatid female figures on the Malabadi Bridge, a structure of the Artuqid Period. Figure type carrying something by raising its hands in the air, Konya II. It was also detected in the plaster decorations of Kılıçaslan Mansion. In the examples in the Konya Mansion, standing dressed figures carry fish figures with water elements in their hands raised upwards. As can be seen, this iconographic pattern is generally used in relation to water. Therefore, the use of these spolia figures on the Yıldız Bridge indicates a conscious design.

Anahtar Kelimeler

Sivas , Yıldız Bridge , Stone Decoration , Spolia Material , Human Figures

SİVAS YILDIZ IRMAĞI KÖPRÜSÜ VE INSAN FİGÜRLÜ TAŞ BEZEME ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Bu çalışmada günümüze kadar hakkında detaylı bir araştırma bulunmayan Yıldız Irmağı Köprüsü’nde bulunan devşirme insan figürleri ele alınmış, figürler Selçuklu Çağı ve komşu kültür çevreleriyle karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Yıldız Köprüsü hakkında, kitabe yazısı ve devşirme malzeme ile ilgili detaylı bir araştırma yapılmamış olmasından dolayı bu çalışmamın Ortaçağ mimarisi figürlü bezeme kullanımı ile ilgili dönem araştırmalarına katkı sağlaması ve ışık tutması açısından önem arz ettiğini düşünmekteyim. Yıldız Köprüsü Sivas’a 27 km uzaklıkta Yıldız Irmağı üzerinde bulunmaktadır. Köprü Roma Dönemi’ne ait temeller üzerine Selçuklular zamanında yeniden inşa edilmiştir. 4 m genişliğinde ve 70 m uzunluğundaki köprü on üç gözlüdür. Köprünün güneye bakan mansap tarafında Ermenice bir kitabe bulunmaktadır. Araştırmamızın konusu olan figürler köprünün orta göz kemerinin iç kısmında, alttan sekizinci taş sırasına yatay olarak yerleştirilmiştir. Kaynaklarda Roma Devri’ne ait olduğu belirtilen parça üzerinde birbirini elleri üzerinde taşıyan, elbiseli, sakallı ve sivri külahları üç insan figürü bulunmaktadır. Devşirme figürlerin köprü gibi suyla ilişkili bir yapıda bulunması dönemin bezeme anlayışına uygundur. Ellerini havaya kaldırarak bir şey taşıyan figür tipi Türk sanatı dışında Bizans, Gürcü ve Batı Avrupa sanatında da tespit edilmekte olup yaygın bir ikonografik şemadır. 11. yüzyıla tarihlenen Kutaisi Bagrati ve Mtskheta Svetitskhoveli katedrallerini Gürcü sanatında bu tipte figürlerin yer aldığı iki önemli örnek olarak belirtmek gerekir. Yıldız Köprüsü’nde yer alan devşirme figürlerin Artuklu Dönemi yapısı olan Malabadi Köprüsü’ndeki karyatid kadın figürleri gibi köprüyü taşıyan figürler oldukları anlaşılmaktadır. Ellerini havaya kaldırarak bir şey taşıyan figür tipi Konya II. Kılıçaslan Köşkü’ne ait alçı bezemelerde de tespit edilmiştir. Konya Köşkü’ndeki örneklerde ayakta duran elbiseli figürler yukarıya doğru kaldırdıkları ellerinde su unsuru olan balık figürlerini taşımaktadır. Görüldüğü gibi bu ikonografik kalıp genellikle suyla ilişkili olarak kullanılmaktadır. Dolayısıyla bu devşirme figürlerin Yıldız Köprüsünde kullanılması bilinçli bir tasarıma işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sivas , Yıldız Köprüsü , Taş İşçiliği , Devşirme Maleme , İnsan Figürleri

Kaynakça

• Acun, H. 1987, “Sivas ve Çevresi Tarihi Eserlerinin Listesi ve Turistik Değerleri”, Vakıflar Dergisi, 20, 183-220.
• Ara, A. 1998, “Orta Asya Türk Sanatı ile Anadolu'da Selçuklu ve Beylikler Mimarisi”, Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı Çağ ve Eserleri, 1, 33-44.