DÜNYAYI SARSAN PANDEMİ (COVİD-19) SÜRECİNDE TÜRKİYE’DE SOSYAL YARDIMLARIN ÖNEMİNİ YENİDEN DÜŞÜNMEK

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 2, 59 - 72, 30.06.2021

Hasan Çimen

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.934466

Cited By: 6

Öz

Sosyal devlet düşüncesi ve politikaları, tarihsel süreçte önemli mücadeleler sonucu elde edilmiştir. Sosyal devlet anlayışının önemli bir unsurunu teşkil eden sosyal yardım meselesi de hem geçmişte, hem de günümüzde tüm dünyayı sarsan koronavirüs (covid 19) salgını nedeniyle en önemli gündemi oluşturmaya devam etmektedir. Liberal/kapitalist temelde inşa edilen günümüz küresel sistemde, tüm ekonomik ve sosyal meseleler piyasa mekanizmasının insafına bırakıldığından, sosyal yardımlar da bu durumdan olumsuz etkilenmiştir. Osmanlı’dan Cumhuriyete ve günümüze gelen süreçte Türkiye’deki sosyal yardımlarda, önemli bir kesinti yaşanmamış, özellikle muhafazakâr iktidarlar döneminde önemli bir ivme kazanmıştır. İçinden geçtiğimiz koronavirüs süreci, sosyal yardımlara muhtaç kesimlerin sayısını önemli derecede artırdığından, yardımların yeterliliği önemli bir mesele halini almıştır. Ancak, Türkiye’de pandemi sürecinde yapılan sosyal yardımların, yetersiz olduğu yönünde önemli eleştiriler söz konusu olsa da, yardımların sürdürülebilir nitelikte olduğu bir gerçektir. Bu çalışma, Osmanlı geçmişinden günümüze ve içinden geçtiğimiz pandemi sürecinde yapılan sosyal yardımları, sosyo ekonomik sistemin de etkisini dikkate alarak ele almakta, zira sosyal yardımların sivil toplum kuruluşları (STK) eliyle yapılan faaliyetlerden ziyade kamusal boyutuna odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

sosyal yardım, pandemi süreci, kontrollü sosyal hayat

Kaynakça

• “AB'den övgü dolu sözler: Türkiye'nin çok etkileyici bir sağlık sistemi var”, Sabah, 10.04.2021. https://www.sabah.com.tr/saglik/2021/04/10/abden-ovgu-dolu-sozler- turkiyenin-cok-etkileyici-bir-saglik-sistemi-var (10.04.2021).
• Akbaş, A. (2019). Sosyal Devlet Anlayışı Çerçevesinde Türkiye’de Cumhuriyetin İlanından Günümüze Sosyal Yardım Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniv. Sosyal Bilimler Ens. Edirne.
• Aktan, C. (1995), 21.Yüzyıl İçin Yeni Bir Devlet Modeline Doğru Optimal Devlet, Kamu Ekonomisinin ve Yönetiminin Yeniden Yapılanması ve Küçültülmesine Yönelik Öneriler, TÜSİAD Yayınları, İstanbul.
• Aktan, C. ve Özkıvrak Ö. (2008), Sosyal Refah Devleti. Okutan Yayını. İstanbul.
• AK Parti 2002 Seçim Beyannamesi, “Herşey Türkiye İçin” (26.09.2002), http://www.akparti.org.tr/upload/documents/2002-beyanname.pdf erişim:(12.06.2016).
• Baharçiçek, A. Tuncel, G. (2014), Radikalizmi Önleme Aracı Olarak Sosyal ve Siyasal Sorumluluk, İnönü Üniv. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (2), ss.1-14.
• “Bakan duyurdu: Destek miktarları arttırıldı”, Hürriyet, 10.01.2021. https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/bakan-duyurdu-destek-miktarlari-arttirildi- 41710812. (12.01.2021).
• Bakan, S. Tuncel G. (2012), Küreselleşmenin Ulus Devlet Üzerine Etkisi, Birey ve Toplum Dergisi, 2 (3), ss.51-65.
• Bakan S. Özdemir, H. (2012), Sosyal Politika Açısından CHP İle AKP’nin Karşılaştırılması Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 3 (1) ,ss.22-48.
• Baytal, Y. (2009). Atatürk Döneminde Sosyal Yardım Faaliyetleri (1923-1938), Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Benli, A. (1991). Türkiye’de Sosyal Devletin Gelişimi ve Gelir Dağılımı Açısından Sosyal Hayata Müdahalesi: 1961-1990, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bilgin, V. (2007), Türkiye’de Değişimin Dinamikleri, Lotus Yayını. Ankara.
• Bulut, M. (2011). Sosyal Güvenlik Sistemlerinde Sosyal Yardım Yaklaşımı Ve Türkiye’de Durum, Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü Hakemli Araştırma Dergisi , Ankara.
• Can, N. (2014), Atatürk Ve İnönü Dönemi Sosyal Yardım Politikalarının Karşılaştırmalı Bir Analizi (1923-1950), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Canüzmez, B. (2018). Türkiye’de 2002-2016 Arasında Sosyal Yardım Sisteminin Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Cemal, H. (2004), Özal Hikayesi, Doğan Kitap, İstanbul.
• “CHP’li Adıgüzel: 8,5 milyon öğrenci dersleri cep telefonundan takip etti”, Sözcü, 03.02.2021. https://www.sozcu.com.tr/2021/egitim/chpli-adiguzel-85-milyon- ogrenci-dersleri-cep-telefonundan-takip-etti-6241456/ (05.02.2021).
• “Cumhurbaşkanı Erdoğan tarih verdi! Yeni normalleşme takvimi”, Milliyet, 18.02.2021. https://www.milliyet.com.tr/galeri/son-dakika-cumhurbaskani-erdogan-tarih- verdi-iste-yeni-normallesme-kararlari-6434208/1 (20.02.2021).
• Çaha, Ö. (2008), Sivil Toplum Aydınlar ve Demokrasi, Plato Film Yayınları, İstanbul.
• Çelik, A. Yeni kısıtlamalar eski zihniyet: Pandemide geçim derdi ne olacak?, Birgün, 08.02.2021.
• Çengelci, E. (1985), “Türkiye’de Sosyal Yardımlar: Bir Model Geliştirme Denemesi,” (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, S.B.F.), Ankara.
• Çengelci, E. (1996).Cumhuriyet Türkiyesi’nde Sosyal Hizmetlerin Örgütlenmesi, Ankara.
• Dağcı, G. T. (2006), Osmanlı’dan Cumhuriyete Ordu Siyaset İlişkisi: 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi, İlgi Yayınları, İstanbul.
• DDK (2009), Türkiye’de Sosyal Yardımlar ve Sosyal Hizmetler Alanındaki Yasal ve Kurumsal Yapının İncelenmesi, Aile, Çocuk, Özürlü, Yaşlı ve Diğer Kişilere Götürülen Sosyal Hizmetlerin ve Sosyal Yardımların Genel Olarak Değerlendirilmesi, Bu Hizmetlerin Düzenli ve Verimli Şekilde Yürütülmesinin ve Geliştirilmesinin Sağlanması Raporu, Ankara.
• Duman, M. Z. (2007), Türkiye’de Burjuva Sınıfının Sosyal Profili, Sosyoekonomi, 5 (5) ss.34-47.
• Duman, M. Z. (2010), Türkiye’de Liberal Muhafazakar Siyaset ve Turgut Özal, Kadim Yayınları, Ankara.
• Durmaz, O. S. (2016), Neo-Liberal Sosyal Politika Rejiminin Tesisi ve AKP, Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı 1, ss. 143-167.
• “Dünya Sağlık Örgütü'nden Türkiye'ye övgü”, Hürriyet, 22.12.2020.
• Edgar, A. ve Sedgwick, P. (2007), Kültürel Kuramda Anahtar Kavramlar, (Çev). M. Karaşahan, Açılım Kitap, İstanbul.
• Elçin, D. E. (2007). “Sosyal Devlet Anlayışındaki Değişikliklerin Türkiye’de Uygulanan İstihdam Politikalarına Etkisi”, Gazi Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Emiroğlu, K. (2015), Kısa Osmanlı-Türkiye Tarihi: Padişahlık Kültürü ve Demokrasi Ülküsü, İletişim Yayınları, İstanbul.
• “En Çok Aşılama Yapan Ülkeler Arasındayız”, T.C. Sağlık Bakanlığı, 17.04.2021. https://www.saglik.gov.tr/TR,82365/en-cok-asilama-yapan-ulkeler- arasindayiz.html.
• Erder, S. İncioğlu, N. (2008), Türkiye’de Yerel Politikanın Yükselişi: İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Örneği, İstanbul Bilgi Üniv. Yayını, İstanbul.
• Erdoğan M. (1998). Liberal Toplum Liberal Siyaset, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Es, M. ve Menteşe, B. (2018). Yerel Yönetimlerde Dezavantajlı Gruplara Yönelik Uygulanan Sosyal Politikalar: Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Örneği. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 7(19), ss.52 -551.
• Fidan, Ali (2006), Sosyal Politikaya Katkısı Açısından 5393 Sayılı Belediye Kanunu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Geary, D. (2003), Ondokuzuncu ve Erken Yirminci Yüzyılda Devrimci Gelenek, Batı’da Devrimler ve Devrimci Gelenek:1560-1991, (Der). D. Parker, içinde (ss.170-192). Dost Kitap, Ankara.
• Gül, A. (2004), Sosyal yardım olgusu ve sosyal yardım hizmetlerinin gelişim tarihi, 4.Aile Şurası Bildirileri, Ankara.
• Güzel, A. ve Okur, A. R. (2003). Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul.
• Hacımahmutoğlu, H. (2009), Türkiye’de Sosyal Yardım Sisteminin Değerlendirilmesi, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü DPT Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Heywood, A. (2014), Siyasi İdeolojiler, 8. Bsk. (Çev). A. Bayram, Ö. Tüfekçi, Liberte Yayıncılık, Ankara.
• “Hisarcıklıoğlu’ndan Cumhurbaşkanına ‘Kısa Çalışma Ödeneği’ çağrısı”, Milli Gazete, 16.04.2021.https://www.milligazete.com.tr/haber/6950494/hisarciklioglundan- cumhurbaskanina-kisa-calisma-odenegi-cagrisi (18.04.2021).
• Karabulut, A (2011). Türkiye’de Sosyal Yardım Ve Sosyal Yardımların Tek Merkezden Yürütülebilirliği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kavuncu, A.Ç. (2013), Türkiye’de 1980 Sonrası Siyasal Partiler ve Yerel Yönetimler, Küreselleşme Uluslararası Sistem ve Siyasi Partiler, (Ed). G. Tuncel, içinde (ss.211-251), Bilsam, Malatya.
• Kaya, E. (2009). Yoksullukla Mücadelede Avrupa’nın ve Türkiye’nin Sosyal Yardım Modeli, Yayınlanmamış Sosyal Yardım Uzmanlık Tezi, T.C. Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Keyman, E. Fuat (2007), 11 Eylül Sonrası Dünyada Türkiye’nin Dış Politikası: Demokratikleşme, Ekonomik İstikrar, Güvenlik, Dönüşüm Sürecindeki Türkiye: Aktörler Alanlar, Sorunlar, (Ed). D. Dursun, B. Duran, H.Al, içinde Alfa Yayını. İstanbul.
• Kılıç, C. “Kısa çalışma can simidi oldu”, Milliyet, 15.02.2021. https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/cem-kilic/kisa-calisma-can-simidi-oldu- 6431409. (17.02.2021).
• Koç, Y. T. (2011), 12 Eylül’den 12 Haziran’a: Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti), SETA Analiz, Sayı.41, ss.1-21.
• Kona, G. (2005). Batı’da Aydınlanma, Doğu’da Batılılaşma,Okumuş Adam Y. İstanbul.
• Koray, M. (2005). Sosyal Politika, İmge Kitabevi, Ankara.
• Koray, M. (2015). AKP Dönemi: Neo-Liberalizm, Neo-Muhafazakarlık, Neo-Popülizm Beşiğinde Sallanan Sosyal Devlet ve Sosyal Politika, Himmet Fıtrat Piyasa: AKP Döneminde Sosyal Politika, (Der). M. Koray, A. Çelik, içinde (ss.23-42), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kösecik, M. (2015), Özal’ın Kamu Yönetimi Vizyonu ve Politikaları, Turgut Özal: Değişim Dönüşüm, (Ed). E. Ertosun, E. Demirbaş, içinde (ss.23-36), Turgut Özal Üniv.Yayınları. N.20.
• Küçük A. ve Karadağ A. (2013), Anayasacılık Hareketleri ve Anayasalar, Osmanlı’dan Cumhuriyete Türkiye’de Siyasal Hayat, (Der). A. Karadağ, içinde (137-221), Orion Kitabevi, Ankara.
• Mayer, E. S. (2003). What is a Disadvantaged Group? Minneapolis: Effective Communities Project.
• Nebati, N. (2014), Milli Görüş’ten Muhafazakâr Demokrasiye, Alfa Yayını, İstanbul.
• Öniş, Z. (2004), Turgut Özal and his Economic Legacy: Turkish Neo-Liberalism Critical Perspective, Middle Eastern Studies, Vol.40 (4), ss.113-134.
• Özbek, N. (2006). Cumhuriyet Türkiyesi’ nde Sosyal Güvenlik Ve Sosyal Politikalar, İstanbul Resmi Gazete (2020). 13.04.2020 tarihli ve 2399 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı (14.04.2020tarih ve 31099 sayılı Resmi Gazete), https://www.resmigazete.gov.tr /eskiler/ 2020/04/20200414.pdf (Erişim Tarihi: 03.05.2020).
• Seyyar, Ali (2011). Sosyal Politika Bilimine Giriş Ders Notları, Sakarya.
• Sallan, G. S. (2006). Sosyal Devlet Bitti, Yaşasın Piyasa!, Etik Yayınları, İstanbul.
• Sarıbay, A. Y. (2012). Demokrasinin Sosyolojisi: Çoğunlukçuluk ve Çoğulculuk Arasında Türkiye, Timaş Yayını, İstanbul.
• Saybaşılı, K. (1995), Münevver, Entelektüel Aydın, Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, (Ed). S. Şen, içinde, Bağlam Yayıncılık. İstanbul.
• “Son dakika: Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Temsilcisi Shaikh'ten Türkiye'ye övgü dolu sözler”, Sabah, 10.10.2020. https://www.sabah.com.tr/yasam/2020/10/10/son- dakika- dunya-saglik-orgutu-turkiye-temsilcisi-shaikhten-turkiyeye-ovgu-dolu- sozler (12.10.2020).
• Şahin K.(2009). Küreselleşme Tartışmaları Işığında Ulus Devlet,Yeniyüzyıl Y. Ankara.
• Şenocak, Hasan (2009), “Sosyal Güvenlik Sistemini Oluşturan Bileşenlerin Tarihi Süreç Işığında Değerlendirilmesi” Sosyal Siyaset Konferansları, İstanbul.
• Talas, C. (1992). Türkiye’nin Açıklamalı Sosyal Politika Tarihi, Bilgi Yayını, Ankara.
• Taşçı, F. (2007). 1980 Sonrası Türkiye’de Sosyal Yardımların Analizi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tekindal, M.(2018). Türkiye’de Sosyal Yardımların Yapısal İşlevsel Yaklaşıma Göre Analizi, Toplum ve Sosyal Hizmet, 29/2, ss.335-362.
• Tilly, C. (2005). Avrupa’da Devrimler:1492-1992, (Çev). Ö.Arıkan, Mart Y. İstanbul.
• Tokol, A. (2000). Sosyal Politika, Rota Ofset Matbaacılık A.Ş. Bursa.
• Toros, E. (2011), Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’de Siyasal Liderlik: Dönemler Özellikler ve Karşılaştırmalar Menderes, Demirel ve Erdoğan Örnekleri, (Der) E. Toros, içinde, Atılım Üniversitesi Yayınları.
• Tuncay, Can A. (1998). Sosyal güvenlik hukuku dersleri, 8. Bsk, Beta Yayını, İstanbul.
• Turan A. Çelikyay H.M. (2020), Türkiye’de KOVİD-19 ile Mücadele: Politikalar ve Aktörler, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, ss.1-25.
• “Türkiye’de corona salgınında son durum; Sağlık Bakanı Koca’dan ölüm ve vaka sayılarındaki iddialarla ilgili açıklama”, Sözcü, 30.09.2020. https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/turkiyede-corona-salgininda-son- durum-saglik-bakani-koca-aciklama-yapiyor-6061596/ (30.09.2020).
• Uğurlu, A. (2002), “Sosyal Güvenlik”, Türkiye’de Çalışan Çocuklar Semineri, Ankara.
• URL: http://www.bbc.com (01.04.2020), https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye- 52127212. Erişim:05.04.2020.
• URL: http://www.ntv.com.tr (19.04.2020),https://www.ntv.com.tr/turkiye/chp-sozcusu- faik-oztrakhukumetin-belediyeler-arasinda-ayrim-yapmasivicdani-degildir. (24.04.2020).
• URL:http://www.ntv.com.tr,turkiye/cumhurbaskanligindan-turkiyenin-corona-virusle- mucadelesine-iliskin-detayli-paylasim, Erişim:30.04.2020.
• Uluç, A.V. (2014). Liberal Muhafazakâr Siyaset ve Turgut Özal’ın Siyasi Düşüncesi, Yönetim Bilimleri Dergisi, 12 /23, ss.107-140.
• Uygun, O. (2008). İbn-iHaldun’un Toplum ve Devlet Kuramı, On İki Levha Y. İstanbul.
• Yay, S. (2014), Tarihsel Süreçte Türkiye’de Sosyal Devlet, 21.Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 3 (9), ss. 147-161.
• Yeniçeri, Ö. Virüsten siyaset çıkarma, Yeniçağ, (24 Nisan 2020).
• Yılmaztürk, A. ve Güler, T. (2017), Sosyal Devlet Anlayışının Yerel Karşılığı: Sosyal Belediyecilik ve Temel Sorunları, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 6 (1),