AN ANALYSIS ON THE MUSLIM BROTHERHOOD MOVEMENT IN THE CONTEXT OF POLITICAL ISLAM AND FUNDAMENTALIST ISLAM

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 3, 318 - 341, 25.09.2023

Fatih Tekin , Ali Atılgan

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1187046

Öz

Islamist movements are one of the most influential factors on the Islamic world today. There are many Islamic movements with different understandings in the Islamic world. One of the most important of these movements is the Muslim Brotherhood movement based in Egypt. The purpose of this article is to argue that the Muslim Brotherhood movement is classified as a political Islamist movement. According to some of the studies in the literature, the Muslim Brotherhood is characterized as a fundamentalist movement, while according to some, it is a political Islamist movement. The main reason for this is that the difference between these two concepts is ignored. The terms political Islam and fundamentalist Islam have been used interchangeably in the literature, but this usage creates confusion. In this article, fundamentalist Islam and political Islam are analyzed comparatively in order to eliminate conceptual confusion. The Muslim Brotherhood movement has been historically examined and its political understanding has been described. The original value of this article is that it creates a more accurate field of evaluation in the analysis of Islamic movements

Anahtar Kelimeler

Muslim Brotherhood, Fundamentalist Islam, Political Islam, Islamic Movement, Islamism

SİYASAL İSLAM VE FUNDAMENTALİST İSLAM ÇERÇEVESİNDE MÜSLÜMAN KARDEŞLER HAREKETİ ÜZERİNE BİR ANALİZ

Öz

Günümüzde İslam dünyası üzerindeki en etkili faktörlerden biri İslamcı hareketlerdir. İslam dünyasında farklı anlayışlara sahip çok sayıda İslami hareket bulunmaktadır. Bu hareketler içinde en önemlilerinden birisi de Mısır merkezli olan Müslüman Kardeşler hareketidir. Bu araştırmanın amacı Müslüman Kardeşler hareketinin siyasal İslamcı hareket olarak sınıflandırılmasını iddia etmektir. Literatürdeki çalışmaların bazılarına göre Müslüman Kardeşler fundamentalist bir hareket olarak nitelenirken bazılarına göre siyasal İslamcı bir harekettir. Bunun ana nedeni, bu iki kavram arasındaki farkın göz ardı edilmesidir. Literatürde siyasal İslam ve fundamentalist İslam kavramları birbirinin yerine kullanılmıştır ancak bu kullanım kafa karışıklığı yaratmaktadır. Bu makalede, kavramsal karışıklığı ortadan kaldırmak amacıyla fundamentalist İslam ve siyasal İslam karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Müslüman Kardeşler hareketi tarihsel olarak incelenerek politik anlayışı betimlenmiştir. Bu makalenin özgün değeri İslami hareketlerin analizinde daha doğru bir değerlendirme alanı yaratmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Müslüman Kardeşler, Fundamentalist İslam, Siyasal İslam, İslami Hareket, İslamcılık

Teşekkür

Bu çalışmanın hazırlık safhasında konunun uzmanlarından Prof. Dr. Cenap ÇAKMAK’tan görüşleri alınmış ve eleştirdiği noktalar konusunda düzeltmeler gerçekleştirilmiştir. Prof. Dr. Cenap ÇAKMAK’a ilgilerinden ötürü teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Kaynakça

• Akçura, Y. (2005). Üç tarz-ı siyaset. Ankara: Lotus Yayınevi.
• Aksakal, C. B. (2015). Seyyid Kutub ve Müslüman Kardeşler. Akademik Hassasiyetler Dergisi, 2(3), 65-81.
• Aktay, Y. (Ed.) (2004). Modern Türkiye’de siyasal düşünce cilt 6 İslamcılık. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Altun, F. (2013). Çağa iz bırakan önderler Seyyit Kutup. İstanbul: İlke Yayıncılık.
• Arı, T., & Koç, E. (2014). Müslüman Kardeşler hareketinin Mısır Hükümeti ile paradoksal ilişkilerinin analizi: 1931-1970. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (42), 225-232.
• Atalan, Ş. B. (2018). İslamcılıkta kırılma noktaları: Hasan El-Benna ve Seyit Kutup (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
• Ataman, K. (2015). Forerunners of “Political Islam”: An inquiry into the ideologies of Al-Banna and Al-Mawdudi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24(2), 45-69.
• Aydemir, O. (2021). Müslüman Kardeşler Hareketi: Tarihi ve Bugünü. İNSAMER 136. https://www.insamer.com/tr/musluman-kardesler-hareketi-tarihi-ve-bugunu_3715.html adresinden erişildi.
• Baban, İ. T. (2006). Müslüman Kardeşler örgütünün çağdaş İslami akımlar üzerindeki etkileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Baker, R. W. (2003). İslâm without fear: Egypt and the new İslâmists. Boston: Harvard University Press.
• Barry, R. (Ed.). (2010). The Muslim Brotherhood: The organization and policies of a global Islamist movement. New York: Palgrave Macmillan.
• Benard Cheryl. (2003). Civil democratic Islam: partners, resources and strategies. Santa Monica: Rand Corporation.
• Berekat, M. (1987). Seyyid Kutup (Çev: M. B. Eryarsoy). İstanbul: Risale Yayınları.
• Best, A., Hanhimaki, J. M., Maiolo, J.A. & Schulze, E. K. (2008). International history of the twentieth century and beyond. New York: Routledge.
• Brynjar, L. (2013). Müslüman Kardeşlerin doğuşu 1928-1942 (Çev: İhsan Toker). İstanbul: Ekin Yayınları.
• Bulaç, A. (2004). İslam’ın Üç Siyaset Tarzı veya İslamcıların Üç Nesli. Y. Aktay (Ed.). Modern Türkiye’de siyasal düşünce cilt 6 İslamcılık (ss. 48-67) içinde. İstanbul: İletişim.
• Bulut, Y. (2018). İslamcılık, tercüme faaliyetleri ve yerlilik. Yasin Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce 6, İslamcılık (s. 903-926) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Büyükkara, M.A. (2016). Çağdaş İslamî akımlar. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Choueiri, Y. (2010). Islamic fundamentalism. New York: Continuum International Publishing Group.
• Cleveland, W. L. ve Bunton, M. (2008). A History of the modern Middle East. Philadelphia: Westview Press.
• Çağlayan, S. (2011). Müslüman Kardeşlerden Yeni Osmanlılara İslamcılık. Ankara: İmge Yayıncılık.
• Çakmak, C. (2007). Müslüman Kardeşler bir sivil toplum örgütü mü? Akademik Orta Doğu, 2(1), 69-98.
• Çetinkaya, Y. D. (2017). Toplumsal hareketler. Ş. Kardaş ve A. Balcı (Eds.), Uluslararası ilişkilere giriş içinde (s. 713-722). İstanbul: Küre Yayınları.
• Çillier, Y. (2015). Modern milliyetçilik kuramları açısından 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu fikir akımları. Akademik İncelemeler Dergisi, 10(2), 45-65.
• Demant, P. R. (2006). Islam vs. Islamism: The dilemma of The Muslim world. London: Praeger.
• Erkilet, A. (2018). 1990’larda Türkiye’de radikal İslamcılık. Yasin Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce 6, İslamcılık (s. 682-697) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eskicioğlu, S. (2021). Müslüman Kardeşler’den Ak Parti’ye İslamcılık. İstanbul: Halk Kitabevi.
• Fuller, G. (2004). The future of political Islam. New York: Palgrave Macmillan.
• Gadban, M. M. (2017). Müslüman Kardeşler, Seyyid Kutub ve gelecek (Çev: A. Öz). İstanbul: Pınar Yayınları.
• Ganim, İ. B. (2000). İhvan-ı Müslimin. Diyanet İşleri Ansiklopedisi (s. 580-583) içinde. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.
• Gelvin, J. L. (2011). The modern Middle East: A history. New York: Oxford University Press.
• Guida, M., & Çaha, Ö. (2013). İslamcılık. Ö. Şahin ve B. Şahin (Eds.), Dünyada ve Türkiye'de siyasal ideolojiler (s. 561-620) içinde. Ankara: Orion Kitabevi.
• Güney, Z. B. (2020). Seyyid Kutup ve ihvan ilişkisi, Akademik İncelemeler Dergisi, 15(1), 425-448.
• Gürel, B. (2012). İslamcılık. G. Atılgan ve E. A. Aytekin (Eds.), Siyaset bilimi: kavramlar, ideolojiler, disiplinler arası ilişkiler (s. 405-422) içinde. İstanbul: Yordam Kitap.
• Halverson, J. R. (2010). Theology and creed in Sunni Islam: The Muslim Brotherhood, Ash‘arism, and political Sunnism. New York: Palgrave Macmillan.
• Hannigan, J. A. (2012). Toplumsal hareketler ve din sosyolojisi: Yeni bir senteze doğru (Çev: C. Z. Köroğlu). Toplum Bilimleri, 6(11), 241-266.
• Heywood, A. (2007). Siyasi ideolojiler (Çev: A. K. Bayram, Ö. Tüfekçi, H. İnaç, Ş. Akın & B. Kalkan). Ankara: Adres Yayınları.
• Heywood, A. (2013). Küresel siyaset (Çev: N. Uslu ve H. Özdemir). Ankara: Adres Yayınları.
• Heywood, A. (2016). Siyasetin ve uluslararası ilişkilerin temel kavramları (Çev: F. Bakırcı). Ankara: BB101 Yayınları.
• Hüseyin, A. (1991). İslam dünyasına siyasi bakışlar (Çev: M. Çiftkaya). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kaçar, A. (2012). Hasan el Benna döneminde ihvan. Hasan el Benna ve Müslüman Kardeşler Uluslararası Sempozyumu (s. 287-355) içinde. Ankara.
• Kara, İ. (2019). Hilafetten İslam devletine çağdaş islam siyasi düşüncesinin ana istikametleri ve problemleri. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 24(47), 1-110
• Kara, İ. (2020). Türkiye’de İslamcılık düşüncesi I. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kepel, K. (2003). Jihad: The trail of political Islam. Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press.
• Kutup, S. (2011). Yoldaki işaretler (Çev: A. Keskinsoy). İstanbul: Pınar Yayınları.
• Manaz, A. (2008). Siyasal İslamcılık 1, dünyada siyasal İslamcılık. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Martin, G. (2010). Understanding terrorism: Challenges, perspectives, and ıssues. London: SAGE Publications.
• Martin, R. C., & Barzegar, A. (2009). Islamism Contested Perspectıves on Political Islam. California: Stanford University Press.
• Munson, Z. (2001). Social movement theory and Egyptian Muslim Brotherhood. The Sociological Quarterly, 42(4), 487-510.
• Pargeter, A. (2013). The Muslim Brotherhood: From opposition to power. London: Saqi.
• Roy, O. (2005). The failure of political Islam. Cambridge: Harvard University Press.
• Şahzad, S. S. (2014). El-Kaide ve Taliban’ın içinde: Bin Ladin ve 9/11’in ötesinde (Çev: A. Tatlı). İstanbul: Küresel Kitap.
• Taşar, N. (2018). Seyit Kutup sonrası Müslüman Kardeşlerin siyasallaşması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Tunaya, T. Z. (1998). İslamcılık cereyanı I. İstanbul: Yeni Gün Haber Ajansı Yayıncılık.
• Wickham, C. R. (2013). The Muslim Brotherhood: Evolution of an Islamist Movement. New Jersey: Princeton University Press.
• Yıldırım, R. (2017). Şehadetinin 50. yılında Seyyid Kutub. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
• Zollner, B. H. (2009). The Muslim Brotherhood: Hasan al-Hudaybi and ideology. New York: Routledge.