KESİŞİMSELLİK KAVRAMI ÜZERİNE HAZIRLANAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN ANALİZİ (2011-2022)

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 3, 101 - 123, 25.09.2023

Melih Coşgun Şükrü Türköz

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1289157

Öz

Bu çalışmanın amacı, kesişimsellik kavramı üzerine Türkiye’de hazırlanan lisansüstü tezleri bazı değişkenler bağlamında analiz etmektir. Çalışma ayrıca, konuya ilgi duyan araştırmacılar için bir rehber oluşturmayı amaçlamaktadır. Araştırma nitel bir araştırmadır ve veriler doküman incelemesi yöntemi kullanılarak toplanmıştır. Bu kapsamda kesişimsellik kavramıyla ilgili 2011-2022 yılları arasında hazırlanan ve Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında kayıtlı 55 lisansüstü tez tespit edilmiştir. Verilerin analizinde betimsel içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Türkiye üniversitelerinde kesişimsellik kavramı üzerine hazırlanan lisansüstü tezlerin büyük çoğunluğunda nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Tez çalışmalarında veri toplama tekniği olarak ise ağırlıklı olarak derinlemesine görüşme/mülakat tekniği tercih edilmiştir. Araştırma bulgularına göre kesişimsellik kavramı üzerine en çok sayıda lisansüstü tez Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi ve Sabancı Üniversitesi bünyelerinde tamamlanmıştır. Kavramla ilgili en çok çalışılan konular göç/sığınmacılar teması başta olmak üzere çalışma hayatı ve bazı meslek gruplarına (akademisyenler, öğretmenler, din eğitimcileri, bilgi çalışanları, hemşireler ve avukatlar) mensup çalışanların karşılaştığı sorunlar olarak tespit edilmiştir. Kesişimsellik kavramı Batıda feminist literatürün eleştirisi temelinde ortaya çıktığından dolayı çalışmalar kadınların uğradığı katmanlı eşitsizliklere odaklanırken Türkiye özelinde ise daha çok göç olgusuna yoğunlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyaset Sosyolojisi, Feminist Kuram Eleştirisi, Kesişimsellik, Lisansüstü Tezlerin Analizi

ANALYSIS OF POSTGRADUATE THESES ON THE CONCEPT OF INTERSECTIONALITY (2011-2022)

Öz

The aim of this study is to analyze the postgraduate theses prepared in Turkey on the concept of intersectionality. The study also aims to create a guide for researchers interested in the subject. The research is qualitative research and the data were collected using the document analysis method. In this context, 55 postgraduate theses prepared between 2011-2022 on the concept of intersectionality and registered in the database of the National Thesis Center of the Council of Higher Education were identified. Descriptive content analysis technique was used in the analysis of the data. Qualitative research methods were used in the majority of postgraduate theses on the concept of intersectionality in Turkish universities. In the thesis studies, in-depth interview/interview technique was preferred as the data collection technique. According to the research findings, the most postgraduate theses on the concept of intersection were completed at Ankara University, Hacettepe University and Sabancı University. The most studied topics related to the concept have been identified as the problems faced by employees belonging to working life and some occupational groups (academics, teachers, religious educators, knowledge workers, nurses and lawyers), especially the theme of migration/refugees. Since the concept of intersectionality emerged on the basis of the criticism of feminist literature in the West, studies focused on the stratified inequalities suffered by women. In the case of Turkey, studies have focused more on the phenomenon of migration.

Anahtar Kelimeler

Political Sociology, Criticism of Feminist Theory, Intersectionality, Analysis of Graduate Theses

Kaynakça

• Afyonoğlu, M. F. (2020). Sosyal çalışmada kesişimsellik. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(2), 699-725. doi: 10.33417/tsh.689618.
• Alkan, S. (2022). Ankara kentinde ku(y)ir görünürlüğü ve ku(y)ir mekân (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bell, H. (2016). Feminizm herkes içindir (Çev: A. Yıldırım). İstanbul: Bgst Yayınları.
• Birgili, B., & Seggie, F. N., & Oğuz, E. (2021). The trends and outcomes of flipped learning research between 2012 and 2018: A descriptive content analysis. Journal of Computers in Education, 8, 365-394.
• Boyacıoğlu, M. E. (2017). Intersectionality, radicalism,identity, and community: An ethnographic case study ofanimal activist organizing in Canada (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Brock University St. Catharines, Ontario.
• Burgan, E. (2015). İlk kültürel gereç çuval ise: Erkeklik ve et yemenin kesişimselliğinde bilimsel anlatıların kuruluşu. Fe Dergi, 7(2), 34-47.
• Collins, P. H. (1989). The social construction of black feminist thought. Common Grounds and Crossroads: Race, Ethnicity, and Class in Women’s Lives, 14(4), 745-773.
• Crenshaw, K. (1989). Demarginalizing the intersection of race and sex: A Black feminist critique of antidiscrimination doctrine, feminist theory, and antiracist politics. University of Chicago Legal Forum, 1989(1), 139-167.
• Crenshaw, K. (1991). Mapping the margins: Intersectionality, identity politics, and violence against women of color. Stanford Law Review, 43(6), 1241-1299.
• Çağlayan, H. (2011). Exploring the intersections: Subordination and resistance among Kurdish women in Aydınlı, Tuzla (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sabancı Üniversitesi, İstanbul.
• Çaha, Ö. (2017). Sivil kadın. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Çakır, S. (2010). Feminizm: Ataerkil iktidarın eleştirisi. B. Örs (Ed.), 19. yüzyıldan 20. yüzyıla modern siyasal ideolojiler (s. 413-476) içinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çalık, M., & Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38.
• Çayır, E. (2017). An uphill battle: Psychosocial health and selfcare among advocates who work against genderbased violence in south carolina (Yayımlanmamış doktora tezi). South Carolina State University, South Carolina.
• Davis, K. (2008). Intersectionality as buzzword: A sociology of science perspective on what makes a feminist theory successful. Feminist Theory, 9(1), 67-85.
• Dikeçligil, B. (2002). Sosyolojide metodolojik farklılaşma ve metodlar arası işbirliği. III. Ulusal Sosyoloji Kongresi Dünyada ve Türkiye’de Farklılaşma Çatışma ve Bütünleşme‐II. (ss.97-127). Ankara: Sosyoloji Derneği.
• Dinçer, S. (2018). Content analysis in scientific research: Meta-analysis, meta-synthesis, and descriptive content analysis. Bartın University Journal of Faculty of Education, 7(1), 176-190.
• Durutürk, B. (2018a). Intersectionality, politics of identity, gender: Civil society organizations in France (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Durutürk, B. (2018b). Feminizm ve çokkültürlülük arasındaki ilişki üzerine bir inceleme. Bilgi, 20(2), 76-90.
• Fırat, S. (2022). Fenomenolojik bakışla Türkiye’de İslami feminizm (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Gerçek, Ş. (2019). Yetim annelerin kesişimsellik bağlamında mitlere bakış (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Göksu, T. (2021). Adrienne Kennedy'nin funnyhouse of a negro ve the owl answers adlı oyunlarında kesişimsellik (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Güneş, A. (2017). Honour killings in Turkey: Women’s rights, feminist approaches and domestic legislation at crossroads (Yayımlanmamış doktora tezi). Brunel University, London.
• Hassen, F. (2022). Intersectionality and horizontal inequality: A study on Ethiopian public school setting / Kesişimsellik ve yatay eşitsizlik: Etiyopya devlet okulu ortamı üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• İnal, K. (1994). Sosyolojik açıdan yorumcu paradigma ve eğitime uygulanması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 27(1), 219-242.
• Karakaya Cankurt, H. (2022). Kesişimsellik kuramı bağlamında Adua ve Oltre Babilonia romanlarında baskının temsilleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaya, F. (2019). Yorumsamacı yaklaşımda anlama kavramının önemi ve pozitivizm eleştirisi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), 271-280.
• Kenter, B. L. (2018). Understanding oppression and exploitation through disability: Intersectionality, surplus populations, and radical needs (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• MacKinnon, A. C. (2003). Feminist bir devlet kuramına doğru. (Çev: T. Yöney ve S. Yücesoy). İstanbul: Metis Yayınları.
• McCall, L. (2005). The complexity of intersectionality. Signs, 30(3), 1771-1800.
• Nash, J.C. (2008). Re-thinking intersectionality. Feminist Review, 89(1), 1-15.
• Nash, J.C. (2011). Home truths on intersectionality. Yale JL & Feminism, 23(2), 445-470.
• Prins, B. (2006). Narrative accounts of origins: a blind spot in the intersectional approach. European Journal of Women’s Studies, 13(3), 277-90.
• Sarıgöl, P. (2013). Kesişimsellik teorisi bağlamında kadın deneyimleri: Almanya'daki Türkiyeli göçmen kadınlar (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Savran, G. A. (2019). Kadın emek tarih: Diyalektik bir feminizm için. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Shields, S.A. (2008). Gender: An intersectionality perspective. Sex Roles. 59(5-6), 301-311.
• Showden, C. R. (2009). What’s political about the new feminisms? Frontiers: A Journal of Women Studies. 30(2), 166-198.
• Şafak Uzun, A. M. (2019). Kesişimsellik bağlamında akademik alanda toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin analizi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tokdoğan, N. (2013). Hak haberciliğinde temel bir uğrak: Kadın odaklı habercilik ve JİNHA örneği. Mülkiye Dergisi, 37(3), 9-36.
• Ültay, E., & Akyurt, H., & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi. (10), 188-201.
• Üsten, E. (2018). Gendered perceptions of threat from immigrant minorities: A social psychological analysis of prejudice against Syrians in Turkey (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yaşar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Vatandaş, C. (2011). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Istanbul Journal of Sociological Studies. (35), 29-56.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. YÖK. (2023). Yükseköğretim kurulu yükseköğretim bilgi sistemi. https://istatistik.yok.gov.tr/ adresinden erişildi.