TRANSACTION COSTS IN THE TURKISH ECONOMY: AN ESSAY ON THE SOCIAL COST OF CORPORATE FUNCTIONING

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 4, 57 - 80, 27.12.2023

Aynur Yıldırım

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1218433

Öz

Firms aiming to increase their competitiveness tend to reduce their costs. In order for the products produced to be offered to the public at even more affordable prices, the transaction costs should be low. Despite this importance, very few academic studies have been conducted to measure the size of transaction costs. Apart from the original research on the US economy, research on several different economies such as Australia, Argentina, New Zealand, Poland and Bulgaria tried to measure transaction costs. This study investigated the size of transaction costs in the Turkish economy between the years 2000-2020 and aimed to include the Turkish economy among the few academic studies on different countries. In the analyzed period, the share of transaction costs in the Turkish economy in GDP is over 30%. This shows that a significant part of the income generated in the economy is used for transaction costs. It has been observed that the share of the transaction sectors in the private sector in GDP is gradually decreasing, and the share of the public transaction costs sectors in the GDP has increased over the years. This means that the public in the Turkish economy has increased the weight of control and monitoring in the economy, which will increase the costs of the private sector.

Anahtar Kelimeler

Transaction Costs, Turkish Economy, Uncertainty, Trust

TÜRKİYE EKONOMİSİNDE İŞLEM MALİYETLERİ: KURUMSAL İŞLEYİŞİN TOPLUMSAL MALİYETİ ÜZERİNE BİR DENEME

Öz

Rekabet güçlerini artırmayı hedefleyen firmalar maliyetlerini düşürme eğilimindedir. Üretilen ürünlerin halka daha da uygun fiyatlarla sunulması için işlem maliyetlerinin düşük olması gerekmektedir. Bu önemine rağmen işlem maliyetlerinin boyutunu ölçmek için çok az sayıda akademik çalışma yapılmıştır. ABD ekonomisi üzerine yapılan orijinal araştırmanın dışında, Avustralya, Arjantin, Yeni Zelanda, Polonya ve Bulgaristan gibi birkaç farklı ekonomi üzerinde yapılan araştırmalarda işlem maliyetleri ölçülmeye çalışılmıştır. Bu çalışma, 2000-2020 yılları arasında Türkiye ekonomisinde işlem maliyetlerinin büyüklüğünü araştırmış ve farklı ülkeler üzerine yapılan az sayıdaki akademik çalışma arasına Türkiye ekonomisini de dahil etmeyi amaçlamıştır. İncelenen dönemde, Türkiye ekonomisindeki işlem maliyetlerinin GSYİH’deki payı %30’un üzerindedir. Bu durum, ekonomide elde edilen gelirin önemli bir kısmının işlem maliyetleri için kullanıldığını göstermektedir. Özel sektördeki işlem sektörlerinin GSYİH’deki payının giderek küçüldüğü, kamu işlem maliyetleri sektörlerinin GSYİH’deki payının yıllar içerisinde arttığı görülmüştür. Bu durum Türkiye ekonomisinde kamunun özel sektör maliyetlerini arttıracak şekilde ekonomideki kontrol ve gözetim ağırlığını arttırdığı anlamına gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

İşlem Maliyetleri, Türkiye Ekonomisi, Belirsizlik, Güven

Kaynakça

• Akerlof, G. A. (2000). Limonlar için piyasa: Kalite belirsizliği ve piyasa mekanizması, mülkiyet hakları iktisadına giriş. Ö. Demir (Ed.), Devlet rekabet mülkiyet ve iktisat (Çev: M. Çokgezen) (s.227-248) içinde. Adapazarı: Değişim Yayınları
• Bliss, C., & Di Tela, R. (1997). Does competition kill corruption. Journal of Political Economy, 105(5), 1001-1023.
• Borrmann, A., Buse, M., & Neuhaus, S. (2006). Institutional quality and the gains from trade. Kyklos, 59(3), 345-368.
• Chobanov, G., & Egbert, H. (2007). The rise of the transaction sector in the Bulgarian economy. Comparative Economic Studies, 49, 683–698. doi: 10.1057/palgrave.ces.8100226.
• Coase, R. H. (1937). The nature of the firm. Economica, 4(16), 386-405.
• Çetin, T. (2010). İktisadi etkinlik üzerine bir deneme: X etkinlik yaklaşımı. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(2), 183-198
• De Soto, H. (1989). The other path: The invisible revolution in the third world. NewYork: HarperCollins Publishers.
• Demir, Ö. (1996). Kurumcu iktisat. Ankara: Vadi Yayınları.
• Demirhan, K., & Sadioğlu, U. (2016). İşlem maliyeti kuramı çerçevesinde devletin gerekliliği tartışması ve güncel kamu yönetimi yaklaşımları üzerine bir inceleme. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(4), 105-116.
• Dollery, B., & Leong, W.H. (1998). Measuring the transaction sector in the Australlian economy, 1911-1991. Australlian Economy History Review, 38(3), 207-231. doi: https://doi.org/10.1111/1467-8446.00031
• Dura, Y. C. (2006). Kamu tercihi teorisinde kamusal etkinlik problemi. Türk İdare Dergisi, (451), 107–117
• Engelbrecht, H. J. (2004). The transaction sector, the ınformation economy and economic growth in New Zealand: Taking hazledine seriously. New Zealand Economic Papers, 38(1), 87-99.
• Fellner, A. (2008). Role of culture in economic development: Case study of China and Latin America (Yayımlanmamış doktora tezi). University of South Florida.
• FinTech İstanbul Platformu. (2019, Ekim 29). Yapay zeka sigortacılıkta maliyetleri yüzde 15 azaltıyor [Blog yazısı]. https://fintechistanbul.org/2019/10/23/yapay-zeka-sigortacilikta-maliyetleri-yuzde-15-azaltiyor/ adresinden erişildi.
• Foss N. J., & Klein, P. G. (2008). The theory of the firm and ıts critics: a stocktaking and assessment. Brousseau ve J. M. Glachant (Editörler), New Institutional Economics (s. 425-442) içinde. New York: Cambridge University Pres.
• Gonzalez Diaz, M., & Vazquez, L. (2008). Make-or-buy decisions: A new ınstitutional economics approach. E. Brousseau ve J. M. Glachant (Editörler), New Institutional Economics (s. 255-271) içinde. New York: Cambridge University Pres.
• Gökalp, M. F., Kesbiç, C. Y., Baldemir, E., & Bakımlı, E. (2007). Ekonomik davranışlar üzerinde etkili olan kurumsal değerler. Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
• Gradstein, M. (2004). Governance and growth. Journal of Development Economics, 73, 505– 518.
• Greif, A. (2006). Institutions and the path to the modern economy. Cambridge: Cambridge University Press.
• Hazledine, T. (2001). Measuring the New Zealand transaction sector, 1956-98, with an Australian comparison. New Zealand Economic Papers, 35(1), 77-100.
• Kasper, W., & Streit, M. E. (1998). Kurumsal iktisat (Çev: B. Açıkgöz). http://www.canaktan.org/ekonomi/kurumsal-iktisat/makaleler/kasper-streit.htm adresinden erişildi.
• Kaya, S. (2003). Hesap verme sorumluluğu, parlamento ve Sayıştay. Kamu Mali Yönetimi Reformu Arenası’nda sunulan bildiri. Ankara.
• Maria, J., Pastore, D., & Farina, P.E. (1999). Los costos de transaccıón en Argentına. https://cdi.mecon.gob.ar/bases/doc/aaep/cong/99/dagnino-pastore_farina.pdf adresinden erişildi.
• Mauro, P. (1995). Corruption and Growth. The Quarterly Journal of Economics, 110(3), 681-712. North, D.C. (2010). Kurumlar, kurumsal değişim ve ekonomik performans. (2. baskı) (Çev: G. Ç. Güven). İstanbul: Sabancı Üniversitesi.
• North, D.C., & Wallıs, J.J. (1994). Integrating institutional change and technical change in economic history: a transaction cost approach, Journal of Institutional and Theoretical Economics, 150(4), 609-624.
• Nye, J. (2008). Institutions and the institutional environment. E. Brousseau ve J.M. Glachant (Editörler), New institutional economics (s. 67-80) içinde. New York: Cambridge University Pres.
• Olson, M. (1996), Distinguished lecture on economics in government: big bills left on the sidewalk: why some nations are rich, and others poor, Journal of Economic Perspectives, 10(2), 3-24.
• Opper, S. (2008). New institutional economics and its application on transition and developing economies. E. Brousseau ve J.M. Glachant (Editörler), New institutional economics (s. 389-405) içinde. New York: Cambridge University Pres.
• Özveren, E. (2007). Kurumsal iktisat: Aralanan kutu. E. Özveren (Ed.), Kurumsal İktisat (s. 15-43) içinde. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Papuççiyan, A. (2019, Ocak 24). Deloitte: Finansal kurumların yüzde 19'u maliyetlerini ve hata oranlarını düşürmek için yapay zekâ kullanıyor [Blog yazısı]. https://webrazzi.com/2019/01/24/deloitte-finansal-kurumlarin-yuzde-19u-maliyetlerini-ve-hata-oranlarini-dusurmek-icin-yapay-zeka-kullaniyor/ adresinden erişildi.
• Pessali, H. F., & Fernandez, R. G. (1999). Institutional economics at the micro level? What transaction costs theory could learn from orginial institutionalism (In the Spirit of Building Bridges). Journal of Economic Issues, 33(2), 265-275.
• Richter, R. (2005). The new institutional economics: Its start, its meaning, its prospects. European Business Organization Law Review, 6(2), 161-200, doi:10.1017/S1566752905001618.
• Sulejewicz, A., & Graca, P. (2005). Measuring the transaction sector in the Polish economy, 1996–2002. 9th Annual Conference of the International Society for New Institutional Economics’te sunulan bildiri. Barcelona.
• Wallis, J. J., & North, D. (1986). Measuring the transaction sector in the American economy, 1870-1970. S. L. Engerman ve R. E. Gallman (Editörler), Long-Term Factors in American Economic Growth (s. 95-162) içinde. Chicago: University of Chicago Press.
• Wang, N. (2003). Measuring transaction costs: An incomplete survey. (Ronald Coase Institute Woking Paper No. 2). https://www.coase.org/workingpapers/wp-2.pdf adresinden erişildi.
• World Bank. (1994). Governance: The World Bank’s experience. Washington D.C.: World Bank. Williamson, O. E. (1985). The economic ınstitutions of capitalism firms, markets, relatıonal contractıng. New York: The Free Pres.
• Williamson, O. E. (2000), The new ınstitutional economics: taking stock, looking ahead, Journal of Economic Literature, 38(3), 595-613.
• Wilson, M. C. (2007). Uncertainty and probability in institutional economics. Journal of Economıc Issues, 41(4), 1087-1107.
• Yıldırım, S. (2009), Kurumsal iktisat bağlamında ülkeler arası büyüme farklılıklarının panel veri analizi, (Yayınlanmamış doktora tezi). Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Yılmaz, F. (2002). Güç ilişkileri ve firma teorisi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 57(1), 157-176.