THE RELATIONSHIP BETWEEN FINANCIAL PERFORMANCE AND EFFICIENCY OF MANUFACTURING SUB-SECTORS: A COST INPUT-ORIENTED APPROACH

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 459 - 490, 30.06.2024

Şenol Bardi

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1341716

Öz

Considering that prices are determined by the market, enterprises can gain superiority over their competitors by controlling cost components and increasing their profitability. In this study, the financial performance of manufacturing sub-sectors traded on the BIST is measured using the Gray Relational Analysis (GRA) method. Then, the relative efficiencies of the manufacturing sub-sectors were determined by using the Data Envelope Analysis (DEA) input-oriented variable returns to scale (BCC) model using operating expense ratios. In the study, 21 financial ratios selected from liquidity, activity, financial structure, profitability, operating expenses and 22 ratios with the inclusion of the financing expenses ratio were used. The analysis covers the 2017-2022 operating periods. According to the findings, operating expenses rank first in determining the financial performance of the sectors. It can be said that observations with high degree of association are relatively efficient, while observations with low degree of association consist of inefficient observations.

Anahtar Kelimeler

Gray Relational Analysis, Cost Effectiveness, Financial Performance, BIST

İMALAT ALT SEKTÖRLERİNİN FİNANSAL PERFORMANS İLE ETKİNLİKLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: MALİYET GİRDİ ODAKLI YAKLAŞIM

Öz

Fiyatların piyasa tarafından belirlendiği dikkate alındığında işletmeler, maliyet bileşenlerini kontrol altına alıp kârlılıklarını artırarak rakiplerine üstünlük sağlayabilmektedirler. Bu çalışmada BİST’te işlem gören imalat alt sektörlerin finansal performansları Gri İlişkisel Analiz (GİA) yöntemi ile ölçülmeye çalışılmıştır. Daha sonra işletme gider oranları kullanılarak Veri Zarfla Analizi (VZA) girdi odaklı ölçeğe göre değişken getiri (BCC) modeli ile alt imalat sektörlerinin göreli etkinlikleri belirlenmiştir. Çalışmada likidite, faaliyet, mali yapı, kârlılık, faaliyet giderleri arasından seçilen 21 finansal oran ile finansman giderleri oranının da dahil edilmesi ile birlikte 22 adet oran kullanılmıştır. Analizler, 2017-2022 faaliyet dönemlerini kapsamaktadır. Bulgulara göre işletme giderleri, sektörlerin finansal performans derecelerinin belirlenmesinde ilk sırada yer almaktadır. Finansal performans üzerinde etkisi en az olan göstergeler ise likidite ve kârlılık göstergeleridir. Gri ilişkisel analiz sonuçlarından elde edilen bulgularla sektörlerin etkinlik dereceleri hesaplanmıştır. İlişki derecesi yüksek olan gözlemlerin göreli etkin oldukları; ilişki derecesi düşük olan gözlemlerin etkin olmayan gözlemlerden oluştuğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gri İlişkisel Analiz, Maliyet Etkinlik Ölçümü, Finansal Performans, BİST

Kaynakça

• Akyüz, M., & Ertel, N. (1989). Ansiklopedik ekonomi sözlüğü (2. Baskı). Dünya Yayınları.
• Akyüz, K. C. (2021). Orman ürünleri sanayi sektöründe gri ilişkisel analiz yöntemiyle performans değerlendirme. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 22(2), 300-305.
• Arslan, E., (2022b). BİST’te orman ürünleri ve mobilya sektöründe işlem gören işletmelerin finansal performanslarının gri ilişkisel analiz yöntemiyle değerlendirilmesi. 4. Uluslararası Ankara Multidisipliner Çalışmalar Kongresi, (s. 386-396), Ankara, Türkiye.
• Behdioğlu, S. & Özcan, G. (2009). Veri zarflama analizi ve bankacılık sektöründe bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 301–326.
• Cenglin, Y., (2012). Application of gray relational analysis method in comprehensive evaluation on the customer satisfaction of automobile 4S enterprises Physics Procedia, 33, 1184-1189ç
• Çanakçıoğlu, M., & Küçükönder, H., (2020). Borsa İstanbul’daki çimento işletmelerinin etkinlik ve performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleri ile analizi. Muhasebe ve Denetime BAKIŞ, (61), 165-192.
• Cihangir, M. (2004). Türkiye’de banka birleşmeleri ve birleşen bankaların verimlilik ve etkinliğinin ölçülmesi üzerine karşılaştırmalı- uygulamalı bir inceleme (Yayımlanmamış doktora tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ecer, F. ve Günay, F. (2014). Borsa İstanbul’da işlem gören turizm şirketlerinin finansal performanslarının gri ilişkisel analiz yöntemiyle ölçülmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(1), 35-48.
• Eser, U. (2023, Temmuz). Dünya yeniden sanayiye dönerken türkiye dünya sanayinin neresinde? İktisat ve Toplum Dergisi. https://iktisatvetoplum.com/dunya-yeniden-sanayiye-donerken-turkiye-dunya-sanayinin-neresinde/ adresinden erişildi.
• Günay, F., Karadeniz, E., & Dalak, S. (2018). Türkiye’de en yüksek net satış gelirine sahip 20 şirketin finansal performanslarının gri ilişkisel analiz yöntemiyle incelenmesi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 51-73.
• Karadeniz, E., Koşan, L., Günay, F., & Beyazgül. M., (2017). Türk imalat sektöründe finansal performansın gri ilişkisel analiz yöntemi ile incelenmesi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası imalat alt sektör bilançolarında bir araştırma. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 10(2), 161-184.
• Karagül, A.A., (2019). Oran analizi. S. Önce (Ed.), Mali analiz, (96-109) içinde. Eskişehir Anadolu Üniversitesi.
• Meydan, C., Yıldırım, B. F., & Senger, Ö. (2016). BİST’te işlem gören gıda işletmelerinin finansal performanslarının gri ilişkisel analiz yöntemi kullanılarak değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 69, 147- 167.
• Şengül, Ü., Ece, N. (2018). Gri ilişkisel analiz yöntemi ile finansal performans değerlendirilmesi: BİST 100 üzerine bir araştırma. Journal Of Awareness, 3, 865-880.
• Özden, Ü. H. (2008). Veri zarflama analizi (vza) ile Türkiye’deki vakıf üniversitelerinin etkinliğinin ölçülmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37(2), 167-185.
• Öztürk, E., (2016). Maliyet Performansının Ölçümü İçin Göreli Etkinlik Analizi: BIST Çimento Sektöründe Veri Zarflama Analizi Uygulaması, Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 1-16.
• Uygurtürk, H., Yıldız, İ., (2021). İşletmelerin etkinlikleri ile finansal performansları arasındaki ilişki: bilişim sektörü üzerine bir araştırma. Verimlilik Dergisi, 1, 3-15.
• Pala., F., (2023). BİST teknoloji ve bilişim sektöründe işlem gören şirketlerin finansal performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleri ile ölçülmesi ve yöntemlerin karşılaştırılması. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 121-155.
• Patil, A.N., Walke, G.A., & Gawkhare, M. (2019). Grey relation analysis methodology and its application. International Journal of Multidisciplinary, 4(2), 409-411.
• Söylemez, Y. (2020). Finansal performans değerlendirmesinde topsis ve gri ilişkisel analiz yöntemlerinin karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 18(3), 61-79.
• Şahin, İ. E., & Karacan, K. B. (2019). BİST'te işlem gören inşaat şirketlerinin çok kriterli karar verme yöntemleri ile finansal performans ölçümü. International Journal of Multidisipliner Studies and Innovative Technologies, 3(2), 162-172.
• Wang, R. T., Ho, C. T., Feng, C. M., & Yang, Y. K. (2004). A comparative analysis of the operational performance of Taiwan’s major airports. Journal of Air Transport Management, 10 (2004), 353–360. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0969699704000316
• Wei, G. (2011). Grey relational analysis model for dynamic hybrid multiple attribute decision making. Knowledge-Based Systems, 24(5), 672-679.
• Yıldırım, M., Bal, K. & Doğan, M., (2021). Gri ilişkisel analiz yöntemi ile finansal performans analizi: BİST’te işlem gören demir çelik şirketleri üzerinde bir uygulama. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 23(1), 122-143.