TÜRKİYE’DE ÇOK PARTİLİ HAYAT BAĞLAMINDA İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİ

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 491 - 514, 30.06.2024

Serkan Ünal

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1349198

Öz

Türkiye'de çok partili hayatın ne zaman başladığı konusunda yazarlar arasında bir fikir birliği yoktur. Kimi yazarlar Türkiye'de çok partili hayatın İkinci Meşrutiyet döneminde başladığını ifade ederken, birçok yazar Türkiye'de çok partili hayatın İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra başladığını kabul etmektedir. Bir genel kabul haline gelmiş olan ikinci yaklaşım o kadar yaygınlaşmıştır ki yazarların algılarını da etkiler hale gelmiştir. Öyle ki, Türkiye'de çok partili hayata geçiş denilince akla ilk olarak 1945'te başlayan süreç gelmektedir. Bu çalışma, literatüre yerleşmiş yaygın görüşün aksine Türkiye'de çok partili hayatın İkinci Meşrutiyet Dönemi ile başladığını ileri sürmektedir. Bu bağlamda çalışma, ilgili literatür, tarihsel arka plan, siyasi partiler ve dönemin çok partili seçimlerine odaklanarak İkinci Meşrutiyet Dönemi’ndeki çok partili sistemi ortaya koymayı ve böylece literatürdeki yaygın kanaati değiştirmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İkinci Meşrutiyet Dönemi, Çok Partili Sistem, Türkiye, Türk Siyasal Hayatı, Siyasal Parti

Proje Numarası

-

THE SECOND CONSTITUTIONAL ERA IN THE CONTEXT OF MULTI-PARTY SYSTEM IN TÜRKİYE

Öz

There is no consensus among authors as to when the multi-party system started in Türkiye. While some authors state that the multi-party system in Türkiye started in the Second Constitutional Era, many authors generally accept that the multi-party system in Türkiye started after the Second World War. The second position has become so common that it has come to affect authors’ perceptions; whenever the transition to multi-party system in Türkiye is mentioned, the process that started in 1945 first comes to mind. This study argues that the multi-party system in Türkiye started in the Second Constitutional Era, a view that is contrary to which is widely known and accepted. In this context, the current study aims to reveal this multi-party system by examining various aspects such as the related literature, historical background, and competition of the political parties in the multi-party elections to gain power. The study also aims to challenge conventional wisdom in the literature and change common opinion.

Anahtar Kelimeler

Second Constitutional Era, Multi-party System, Türkiye, Turkish Politics, Political Party

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Ahmad, F. (1969). The Young Turks: The committee of union and progress in Turkısh politics 1908-1914. Oxford: Oxford University Press.
• Ahmad, F. (2002). The making of modern Turkey. London: Routledge.
• Ahmad, F. (1999). İttihatçılıktan Kemalizme. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Akandere, O. (2016). Milli Şef dönemi: Çok partili hayata geçişte rol oynayan iç ve dış tesirler (1938-1945). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Akın, R. (2002). Türkiye’de çok partili siyasal hayata geçiş ve demokrat parti iktidarı (1945-1960). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Akıncı, M. (2012). Türk muhafazakârlığı: Çok partili siyasal hayattan 12 Eylül'e. İstanbul: Ötüken.
• Akıncı, A., & Usta, S. (2015). Türkiye’de çok partili hayata geçişte etkili olan iç faktörlerin analizi. KMU Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(29), 41–52.
• Akkaya, B. (2011). İç ve dış gelişmeler çerçevesinde türkiye’de çok partili siyasi hayata geçiş ve 1946 seçimleri. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 43–62.
• Akşin, S. (1997). Ana çizgileriyle Türkiye'nin yakın tarihi (1789-1980). Ankara: Cumhuriyet Yayınları.
• Akşin, S. (1998). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. Ankara: İmge Kitabevi.
• Aslan, Z. (2010). Ağustos 1909 tarihli Cemiyetler Kanunu üzerinde Meclis-i Mebusan’da yapılan müzakereler ve cemiyetlerin yapılmasında İttihat ve Terakki örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(11), 57–72.
• Bayır, Ö. E. (2011). Türkiye'de çok partili hayata geçiş sürecinde solda partileşme. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (45), 45–72.
• Berber, Ş. G. (2012). Türkiye’de çok partili hayata geçiş sürecinde sivil hükümet darbesi: CHP’de 35’ler vakası. Gazi Akademik Bakış, 6(11), 131–150.
• Birinci, A. (1990). Hürriyet ve İtilaf Fırkası: II. Meşrutiyet devrinde İttihat ve Terakki’ye karşı çıkanlar. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Çiçek, A. C. (2018). Türkiye’de çok partili siyasal hayatın ‘Garanti Belgesi’: 12 Temmuz Beyannamesi’nin söylem analizi. Current Research in Social Sciences, 4(2), 83–96.
• Demir, F. (2007). Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet dönemi Meclis-i Mebusan seçimleri (1908-1914). Ankara: İmge Yayınevi.
• Ekinci, N. (1997). İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’de çok partili düzene geçişte dış etkenler. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Feridunoğlu, İ. C. (2016). Çok partili siyasi hayatımızda medya siyaset ilişkileri bağlamında iktidar olgusu. Journal of International Social Research, 9(44), 1047–1062.
• Güler, C. (2015). Türkiye’de çok partili düzene geçişte (1945-1950) Serbest Fırka deneyiminin izleri. Tarih Araştırmaları Dergisi, 34(57), 291–315.
• Güneş, İ. (2012). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de hükümetler: Programları ve meclisteki yansımaları 1908-1923. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Güray, Ş. (2020). Çok partili hayata geçiş ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası. Türk Dünyası Araştırmaları, 125(247), 405–420.
• Haytoğlu, E. (1997). Türkiye'de demokratikleşme süreci ve 1945'te çok partili siyasî hayata geçişin nedenleri (1908-1945). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(3), 48–56.
• İlgen, F. (2020). Türk siyasal hayatında çok partili hayata geçiş süreci: İç ve dış siyasette yaşanan gelişmelerin genel değerlendirmesi. Journal of Universal History Studies, 3(1), 126–147.
• Kafesoğlu, İ. (1966). Tarihte Türk adı. Reşid Rahmeti Arat İçin. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Kansu, A. (2000). Politics in post–revolutionary Turkey, 1908–1913. Boston: Brill.
• Kansu, A. (2002). 1908 Devrimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karadeniz, Y. (2018). Çok partili siyasal hayatın dönüm noktası: 1950 seçimleri. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (BUSBED), 8(16), 637–648.
• Karaömerlioglu, M. A. (2006). Turkey's “return” to multi-party politics: a social interpretation. East European Quarterly, 40(1), 89.
• Kapani, M. (2002). Politika bilimine giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Karpat, K. H. (1959). Turkey's politics: The transition to a multi-party system. New Jersey Princeton University Press.
• Kaştan, Y. (2006). Türkiye Cumhuriyeti’nde tek partili dönemden çok partiye geçişte CHP’nin yönetim anlayışındaki gelişmeler (1938–1950). Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 123–140.
• Khaldibekova, F. T. (2022). The establishment of a multiparty system in Turkey and its role in the country's socio-political life. Eurasian Scientific Herald, 5, 31–35.
• Kömür, G., & Dursunoğlu, İ. (2020). The dynamics of transition of multi-party life in Turkey. In H. Babacan, M. Eraslan, & A. Temizer (Eds.), Academic Studies in Social Sciences The dynamics of transition of multi-party life in Turkey. Prof. Dr. Hasan Babacan, Assoc. Prof. Dr. Meriç Eraslan, & Assoc. Prof. Dr. Abidin Temizer (Eds.), Academic Studies in Social Sciences (pp. 2–13). Cetinje: Ivpe.
• Lewis, B. (2001). The emergence of modern Turkey. Oxford: Oxford University Press.
• Örs, O. (2013). Kuruluşundan Birinci Dünya Savaşına kadar İttihat ve Terakki Cemiyeti. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (51), 679–716. doi: 10.1501/Tite_0000000374
• Özsüer, E. (2014). Türkiye'de çok partili hayata geçiş sürecinde Rum gazetesi Apoyevmatini. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, (20), 161–185.
• Ramsaur, E. E. (2001). Genç Türkler ve İttihat ve Terakki. İstanbul: Kayhan Yayınları.
• Salep, M. (2020). Çok partili hayata geçiş sürecinde CHP’nin siyasal politikası üzerine bir değerlendirme (1938-1950). İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 1092–1126.
• Sertel, S. (2016). Çok Partili Dönemde Senato ve Parlamentoya Seçilen Tunceli Temsilcileri (1946–1973). Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 90–125.
• Şentürk, A. (2012). Çok partili hayata geçiş süreci ve Necmettin Sadak. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12(25), 157–180.
• Temizgüney, F. (2022). Çok partili hayata geçiş sürecinde siyasete muhalif basın penceresinden bakmak: İzinsiz muhalefet dergisi. Tarih ve Tarihçi, (1), 73–113.
• Timur, T. (1991). Türkiye’de çok partili hayata geçiş. Ankara: İletişim Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2011a). Türkiye’de siyasal partiler: İkinci Meşrutiyet dönemi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2011b). Türkiye’de siyasal partiler: İttihat ve Terakki, bir çağın, bir kuşağın, bir partinin tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yeşil, A. (2001). Türkiye’de çok partili siyasi hayata geçiş. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Zürcher, E. J. (1984). The Unionist factor: The role of the Committee of Union and Progress in the Turkish National Movement 1905–1926. Leiden: Brill .
• Zürcher, E. J. (2017). Turkey: A modern history. London New York: I.B Tauris.