POLİTİKA TRANSFERİ ÇERÇEVESİNDE TANZİMAT DÖNEMİ MÜLKİ İDARE SİSTEMİ LİTERATÜRÜ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 237 - 255, 30.06.2024

Sema Müge Özdemiray

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1363597

Öz

Osmanlı Devleti 19. yüzyılda, mülki idare sisteminde yapı ve işleyiş anlamında belirgin bir değişime sahne olmuştur. Ancak ilgili literatürde, yaşanan değişimin neden ve nasıl gerçekleştiği konusunda bir uzlaşı söz konusu değildir. Süreci Osmanlı’nın iç dinamikleri ve devlet içi faktörler üzerinden okuyarak, değişimin gönüllülük esasıyla gerçekleştirildiğini savunan çalışmalar olduğu kadar; Avrupalı devletlerin baskılarına vurgu yaparak değişimin zorunluluktan kaynaklandığını ve Tanzimat sonrası oluşan sistemde Fransa’nın model ülke olduğunu savunan çalışmalar da bulunmaktadır. Bu çalışma; ilgili dönemi değerlendiren temel eserlerden yola çıkarak, teorideki durumun politika transferi bakış açısıyla ifade ettiği anlamı ortaya koyma noktasında literatüre mütevazi bir katkı sağlamayı amaçlamıştır. Bu amaçla çalışmaya dahil edilen eserler ışığında; ilgili yazında, Tanzimat Dönemi’nde mülki idareye yönelik kamu otoritelerini politika transferine iten nedenlerin ne olduğu ve buna bağlı olarak transferin türünün nasıl değerlendirilebileceği, neyin transfer edildiği ve transferin derecesinin ne olduğu sorularına net bir cevap bulmanın güçlüğü ortaya konmuştur. Buna karşılık, ilgili dönemde politika transferinin var olup olmadığı ve aktörlerinin kimler olduğu sorularına ise daha tutarlı bir cevap verilebileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Tanzimat, Mülki İdare, Politika Transferi, Fransa

A REVIEW ON THE PROVINCIAL ADMINISTRATION SYSTEM LITERATURE OF THE TANZIMAT WITHIN THE FRAMEWORK OF POLICY TRANSFER

Öz

The Ottoman Empire has witnessed significant alterations on structure and functioning of provincial administration system in 19th century. However, in the relevant literature, there is no consensus on why and how the transformation process took place. There are studies that argue that the change is carried out on a voluntary basis by reading the process through the internal dynamics of the Ottoman Empire and intra-state factors, and there are also studies that emphasize the pressures of European states and argue that change stems from necessity and that France is a model country in the system formed after the Tanzimat. This study aimed to make a modest contribution to the literature by evaluating the information contained in the main works on the relevant period from the point of view of policy transfer. In the light of the works included in the study for this purpose, it has been revealed that it is difficult to find a clear answer in the relevant literature to the questions of what were the reasons that pushed the public authorities towards policy transfer in the Tanzimat Period and accordingly how the type of transfer can be evaluated, what was transferred and what was the degree of transfer. On the other hand, it is concluded that a more coherent answer can be given to the questions of whether there was policy transfer in the relevant period and who the actors were.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Tanzimat, Provincial Administration, Policy Transfer, France

Kaynakça

• Armağan, M. (2011). Giriş. M. Armağan (Haz.), Osmanlı tarihini yeniden yazmak (s. 19-30) içinde. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Bennett, J. C. (1991). What is policy convergence and what causes it? British Journal of Political Science, 21(2), 215-233.
• Benson, D. & Jordan, A. (2011). What have we learned from policy transfer research? Dolowitz and Marsh revisited. Political Studies Review, 9, 366–378.
• Çadırcı, M. (1991). Tanzimat döneminde Anadolu kentleri'nin sosyal ve ekonomik yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Çankaya, S. (2019). Karşılaştırmalı kamu yönetimi ve politika transferinde psiko-sosyal boyutun önemi. Türk İdare Dergisi, 91(489), 129-152.
• Çankaya Kurnaz, S. (2024). Bir politika transferi örneği olarak dünyada süt bankası politikasının inşaası. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 60, 281-294.
• Dolowitz, D. & Marsh, D. (1996), Who learns what from whom: A review of the policy literature. Political Studies, XLIV, 343-357.
• Dolowitz, D. & Marsh, D. (2000). Learning from abroad: The role of policy transfer in contemporary policy-making. Governance: An International Journal of Policy and Administration, 13(1), 5-24.
• Evans, M., & Davies, J. (1999). Understanding policy transfer: A multi-level, multi disciplinary perspective. Public Administration, 77(2), 362-385.
• Gözler, K. (2019). Osmanlı mülkî idare sistemi üzerinde Fransız etkisi 1864 ve 1871 vilayet nizamnameleri Fransa’dan mı iktibas edilmiştir? Amme İdaresi Dergisi, 52(1), 1-32.
• İlhan, M. (2022). Türkiye’de mülki idare sisteminin oluşumunun politika transferi perspektifinden analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• İnalcık, H. (1990). Osmanlı toplumsal yapısının evrimi. Türkiye Günlüğü, (11), 30-41.
• Karagül, V. (2013). Osmanlı Türk modernleşme sürecinde mülki idare ve mülki idare amirliği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Karatepe, S. & Arıbaş, N. (2022). Stratejik insan kaynakları yönetimi: Tanımlayıcı sistematik literatür taraması yöntemiyle bir değerlendirme. KAYFOR 22 Tam Metin Bildiriler Kitabı. (ss. 113-119).
• Karasu, K. (2015). İdarenin Mülkle Bağının Kurulması: Mülkileşme. E. Tural & S. Çapar (Ed.), 1864 Vilayet Nizamnamesi içinde (s. 345-368) içinde. Ankara: TODAİE Yayınları.
• Kartal, N. (2014). İl sistemine geçiş sorunsalı: Türkiye’de 1864 vilayet nizamnamesi ile il sistemine geçilmiş midir? Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme, 10(23), 279-294.
• Keskin, N. (2007). Devletin toprak üzerinde örgütlenmesi: Türkiye’de illerin yönetimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Knill, C. (2005). Introduction: Cross-national policy convergence: Concepts, approaches and explanatory factors. Journal of European Public Policy, 12(5), 764-774.
• Kutlu, Ö. (2012). Karşılaştırmalı kamu yönetimi-teorik çerçeve ve ülke uygulamaları. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Kutlu, Ö. & Özdemiray, S. M. (2016). Politika transferine karar verme süreci. Sayıştay Dergisi, 101, 79-95.
• Leichter, M. H. (1977). Comparative public policy: problems and prospects. Policy Studies Journal, 5(1), 583–596.
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin doğuşu. M. Kıratlı (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Nalbant, A. (2012). Üniter devlet-bölgeselleşmeden küreselleşmeye. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Ortaylı, İ. (1976). Türkiye’de taşra yönetim ve yöneticiliğinin evrimi. K. Fişek (Ed.), Toplumsal yapıyla ilişkileri açısından Türkiye’de mülki idare amirliği-sistem ve sorunlar (s. 3-22) içinde. Ankara: Türk İdareciler Derneği Bilimsel Araştırma Dizisi.
• Ortaylı, İ. (2012). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları. Özdemiray, S. M. (2018). Yeni kurumsalcılık ekseninde mülki idarede süreklilik ve değişim. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Öztürk, N. (2009). Tanzimat edebiyatı bibliyografyası. Turkish Studies, 4(1-II), 1203-1225.
• Pala, A. (2020). Osmanlı idaresinde vilâyet mektupçuluğu. Belleten, (84), 297-313.
• Prince, R. (2010). Policy transfer as policy assemblage: Making policy for the creative ındustries in New Zealand. Environment and planning, 42(1), 169–86.
• Reyhan, C. (2015). 1864- 1871 Vilayet nizamnamelerinde idare meclisleri: Osmanlı taşrasında bir örnek yönetim modeli’nin kuruluş sorunu. E. Tural & S. Çapar (Ed.), 1864 Vilayet Nizamnamesi (ss. 51-68) içinde, Ankara: TODAİE Yayınları.
• Richard L. S. & Weinberg, B. L. (1977). Comparing public policies: United States, Soviet Union and Europe. Homewood III: Dorsey Press.
• Rose, R. (1991). What is lesson-drawing?. Journal of Public Policy, 11(01), 3-30.
• Rose, R. (1993). Lesson-drawing in public policy. Chatham: Chatham House Publishers.
• Rose, R. (2005). Learning from comparative public policy: A practical guide. London: Routledge.
• Sezen, S. (2009). Kamu yönetimi reformları: Küresel bir düzenleme mi? Amme İdaresi Dergisi, 42(1), 23-41.
• Sezgin, Ş. (2010). Politika transferi ve Türkiye’de özelleştirme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 67-76.
• Sobacı, M. Z. (2008). Uluslararası politika yakınsaması: Kavramsal çerçeve. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(3), 145-159.
• Sobacı, M. Z. (2011). Politika transferi bağlamında kamu yönetiminde neo-liberal reformların yayılması: Açık toplum enstitüsünün rolü. Sosyo Ekonomi, 16(16), 191-210.
• Tosun, M. (1970). Türkiye’de Valilik Sistemi. TODAİE Yayın No:118, Ankara: Sevinç Matbaası.