TÜRKİYE’NİN DEMİR ÇELİK İTHALATININ KÜMELEME ANALİZİ İLE İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 370 - 393, 30.06.2024

Ümit Remzi Ergün , Elif Bulut

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1369434

Öz

Gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde sanayinin temel dayanağı olan demir çelik sektörü, ülkeler tarafından kurulması veya geliştirilmesi gerekli öncelikli alanlar arasında yer almaktadır. Bu durum, ekonomik kalkınmasının hedefine sanayileşmeyi yerleştiren Türkiye için de geçerlidir. Bu nedenle çalışma, Türkiye’nin demir çelik sektöründe öncelikli ithalat ürünleri nelerdir ve Türkiye’nin demir çelik sektörü üretim yapısına göre demir çelik ithalatı nasıl şekillenmektedir, sorularına yanıt aramaktadır. Çalışma, Türkiye’nin demir çelik ithalatına konu olan Standart Uluslararası Ticaret Sınıflandırması kodlarına göre sınıflandırılmış on bir ürünün 1980-2022 dönemi ithalat değerlerini dikkate almaktadır. Ele alınan dönem içerisinde derlenen veriler çok kriterli karar verme yöntemlerinden olan kümeleme analizine dahil edilerek gruplandırılmıştır. Türkiye’nin demir çelik ithalatında yüksek ithalat değeri demir çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri ürünlerine ait olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Endüstri öncesi faydasız olarak değerlendirilen hurda ve atıkların da artan tüketim ve üretim ile ekonomik katma değere sahip oldukları değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Demir Çelik, İthalat, Kümeleme Analizi

INVESTIGATION OF TURKEY'S IRON AND STEEL IMPORTS USING CLUSTERING ANALYSIS

Öz

The iron and steel sector, which is the mainstay of industry in developed and developing countries, is among the priority areas that need to be established or developed by countries. This is also the case for Turkey, which has placed industrialization as the goal of its economic development. Therefore, this study seeks to answer the questions of what are Turkey's priority import products in the iron and steel sector and how iron and steel imports are shaped according to the production structure of Turkey's iron and steel sector. The study considers the import values of eleven products classified according to the SITC codes that are subject to Turkey's iron and steel imports for the period 1980-2022. The data collected during the period under consideration are grouped by cluster analysis, which is one of the multi-criteria decision-making methods. It has been found that the highest import value of Turkey's iron and steel imports belongs to iron and steel scrap and scraps and their ingots. Scraps and wastes, which were considered as useless before the industry, are considered to have economic added value with increasing consumption and production.

Anahtar Kelimeler

Iron and Steel, Import, Clustering Analysis

Kaynakça

• Ada, A. A. (2015). Kümeleme analizi ile AB ülkeleri ve Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma açısından değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 319-332.
• Ar, K. N. (2007). Küreselleşme sürecinde Türkiye’de ücretlerin gelişimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Avinal, A., Tosun, C., Dağlı, S., Duhbacı, T. B., & Şık, E. (2019). Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı. Ankara: T. C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Yayınları.
• Bıyık, Y., & Özkale, L. (2017). Demir çelik endüstrisi üretim yöntemleri ile ihracat katma değer ve karbon emisyonu azaltma politikaları arasındaki ilişki. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13), 718-735.
• Blashfield, R. K., & Aldenderfer, M. S. (1978). The literature on cluster analysis. Multivariate Behavioral Research, 13(3), 271-295. doi:10.1207/s15327906mbr1303_2
• Bülbül, Ş., Güler, M. F., & Şimşek K. A, (2009). Propensity skor uygulamalarında kümeleme analizinin test amaçlı kullanımı. 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu’nda sunulan bildiri. Erzurum: Türkiye.
• Cipolla, C. M. (1980). Dünya nüfusunun iktisat tarihi. (Çev.: Mehmet Sırrı Gezgin). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Çelebi, I. (1979). Türkiye’de demir çelik sanayiinin yapısı ve sorunları. Ankara: Devlet Plânlama Teşkilatı Yayınları.
• Çelik, H. Y., & Kahyaoğlu, M. (2007). İlköğretim öğretmen adaylarının teknolojiye yönelik tutumlarının kümeleme analizi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(4), 571-586.
• Çelik, Ş. (2013). Kümeleme analizi ile sağlık göstergelerine göre Türkiye’deki illerin sınıflandırılması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(2), 175-194.
• Çeştepe, H., & Tunçel, A. (2018). Türkiye demir çelik sektörünün uluslararası rekabet gücü analizi. Turkish Studies, 13(18), 113-129. doi: 10.7827/TurkishStudies.13527.
• Çetin, B., & Filiz, T. (2023). Küresel hurda demir ticareti ilişkilerinin sosyal ağ analizi yöntemiyle değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 158-172. doi:10.30798/makuiibf.1097376
• Devecioğlu, C. (2018). Uluslararası ticarette rekabetçilik analizi ve bir model önerisi: demir çelik sektöründe bu modelin araştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). KTO Karatay Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Dinçer, K. S., & Özdamar, K. (1992). Kümeleme çözümlenmesinde uygun kümeleme ölçütlerinin karşılaştırılması. Hacettepe Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 14, 17-33.
• Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA). (2017). Demir çelik sanayi sektör raporu. Van: DAKA Yayınları.
• Duman, A. (2008). Cumhuriyet döneminde Türkiye’de demir çelik sanayii (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ener, M., & Demircan, E. (2006). Küreselleşme sürecinde yeni devlet anlayışı ve Türkiye. Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 197-218.
• Erol, F. G., & Türkmen, S. Y. (2020). Çelik hurdası vadeli işlem sözleşmeleri. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 388-405. doi: 10.29106/fesa.757906
• Ersöz, T., Düğenci, M., Ünver, M., & Eyiol, B. (2015). Demir çelik sektörüne genel bir bakış ve beş milyon ton üstü demir çelik ihracatı yapan ülkelerin kümeleme analizi ile incelenmesi. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 4(2), 75-90. doi: 10.17100/nevbiltek.210941
• Ersöz, T., Elitaş, M. N. T., & Ersöz, F. (2015). Dünyada ham demir üretiminin kümeleme yöntemi ile analizi. MT Bilimsel, (8), 1-14.
• Ersöz, F., Ersöz, T., & Erkmen, İ. N. (2016). Dünyada ve Türkiye’de ham çelik üretimine bakış. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi, 32(2), 1-12.
• Everitt, B. (1979). Unresolved problems in cluster analysis. Biometrics, 35(1), 169-181. doi:10.2307/2529943
• González, I. H., & Kamiński, J. (2011). The iron and steel industry: A global market perspective. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 27(3), 5-28.
• Hartigan, J. A., & Wong, M. A. (1979). Algorithm 136: A k-means clustering algorithm. Journal of the Royal Statistical Society. Series C (Applied Statistics), 28(1), 100-108. doi: 10.2307/2346830
• Higashida, K., & Managi, S. (2014). Determinants of trade in recyclable wastes: Evidence from commodity-based trade of waste and scrap. Environment and Development Economics, 19(2), 250-270. doi: 10.1017/S1355770X13000533
• Integrated Pollution Prevention and Control (IPPC). Entegre kirlilik önleme ve kontrol direktifi. https://www.ab.gov.tr/integrated-pollution-prevention-and-control_52814_en.html adresinden erişildi.
• International Trade Centre (ITC). (t.y.) Trade map https://intracen.org/ adresinden erişildi.
• Kravec, M., & Slivková, A. (2013). Cluster analysis of steel industry. International Journal of Interdisciplinarity In Theory And Practice, (2), 110-117.
• Lee, H., & Sohn, I. (2015). Global scrap trading outlook analysis for steel sustainability. Journal of Sustainable Metallurgy, 1, 39-52. doi: 10.1007/s40831-015-0007-7
• Lin, B., & Wu, R. (2020). Designing energy policy based on dynamic change in energy and carbon dioxide emission performance of China’s iron and steel industry. Journal of Cleaner Production, 256, 1-14. doi: 10.1016/j.jclepro.2020.120412
• Ma, S., Huang, Y., Liu, Y., Liu, H., Chen, Y., Wang, J., & Xu, J. (2023). Big data-driven correlation analysis based on clustering for energy intensive manufacturing industries. Applied Energy, 349, 1-14. doi: 10.1016/j.apenergy.2023.121608.
• Mercielle, J. (2008). The radical geopolitics of US foreign policy: Geopolitical and geoeconomics logics of power. Political Geography, 27(5), 570-586. doi: 10.1016/j.polgeo.2008.06.002
• O’Hara, S., & Heffernan, M. (2006). From geo-strategy to geo-economics: The Heartland and British imperialism before and after MacKinder. Geopolitics, 11(1), 54-73. doi: 10.1080/14650040500524079
• Ohimahin, E. I. (2013). Scrap iron and steel recycling in Nigeria. Greener Journal of Environmental Management and Public Safety, 2(1), 1-9. doi:10.15580/gjemps.2013.1.010613362
• Öncan, T. (1966). Demir cevherlerimizin zenginleştirilmesinin Türkiye için önemi. Scientific Mining Journal, 5(20). 301-306.
• Özdamar, K. (2002). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Eskişehir: Kaan Yayınları.
• Pauliuk, S., Milford, R. L., Muller, D. B., & Allwood, J. M. (2013). The steel scrap age. Environmental Science & Technology, 47(7). 3448-3454. doi:10.1021/es303149z
• Rajabinasab, B., & Asghari, O. (2019). Geometallurgical domaining by cluster analysis: Iron ore deposit case study. Natural Resources Research, 28, 665-684. doi:10.1007/s11053-018-9411-6
• Rao, M. R. (1971). Cluster analysis and mathematical programming. Journal of the American Statistical Association, 66(335), 622-626. doi:10.1080/01621459.1971.10482319
• Smith, A. (2002). Imagining geographies of the new Europe: Geo-economic power and the new Europen architecture of integration. Political Geography, 21(5), 647-670. doi:10.1016/S0962-6298(02)00011
• Stearns, P. N. (2021). Dünya tarihinde sanayi devrimi. (Çev.: Nurdan Soysal). İstanbul: Say Yayınları.
• Tekeli, İ. (2010). Sanayi toplumu için sanayi yazıları. Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tez, Z. (2012). Madencilik, metalürji ve mineralojinin çileli tarihi. İstanbul: Doruk Yayıncılık.
• Tezeren, A. (1990). Demir çelik sanayinde verimlilik rapor sistemi. Ankara: Millî Prodüktivite Merkezi Yayınları.
• The Jamovi Project. (2023). Jamovi (Version 2.4.8) [Bilgisayar Yazımı]. https://www.jamovi.org adresinden erişildi.
• Turgel, I., Bozhko, L., & Bazhenov, O. (2020). The evaluation methodology for the ecological and economic potential of the metallurgical cluster. Environmental and Climate Technologies, 24(1), 501-515. doi:10.2478/rtuect-2020-0031
• Tümertekin, E., & Özgüç, N. (2020). Ekonomik coğrafya küreselleşme ve kalkınma. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2020). Demir çelik sektör raporu. Ankara: Sanayi Genel Müdürlüğü Yayını.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (t.y.). Dış Ticaret İstatistikleri Özel Ticaret Sistemi https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul adresinden erişildi.
• World Steel Association (t.y.) Rakamlarla dünya çeliği https://worldsteel.org/steel-topics/statistics/world-steel-in-figures-2023/ adresinden erişildi.
• Yalova, Y., & Sarısu, A. (2014). Türkiye örneğinde demir çelik sektöründe dönüşüm ve İSDEMİR uygulaması. İstanbul: Yeniyüzyıl Yayınları.
• Yaşar, O. (2009). Türk imalat sanayinde lokomotif bir sektör: Demir çelik sanayi. Marmara Coğrafya Dergisi, (20), 42-78.
• Yaşar, O. (2015). Sanayi coğrafyası açısından bir araştırma: Hatay ve Osmaniye illerinde demir-çelik sanayi kümelenmesi. Mediterranean Journal of Humanitie, 1(1), 387-412.
• Yıldırım, M. (2015). Osmanlı demir çelik sanayinde atölyeden fabrikaya geçiş (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.