Azerbaycan’da Zerdüştîlik ve Abşeron-Surahanı Ateşgedesi

Yıl 2021, , 45 - 54, 29.03.2021

Muammer Ulutürk

https://doi.org/10.18506/anemon.774583

Öz

Azerbaycan’ın İran ile coğrafi açıdan yakınlığının bulunması, İran’da ortaya çıkan birçok dinin burada yayılması sonucunu doğurmuştur. Zerdüştîliğin kutsal kitabı Avesta’nın Gatalar’ını ölçü olarak alan araştırmacılar ile Müslüman bilim adamlarının bir kısmı Zerdüşt’ün doğduğu yerinin Azerbaycan ve Batı İran olduğu görüşündedirler. Bununla birlikte Zerdüştîliğin yaklaşık olarak M.Ö. VI. yüzyıldan M.S. VII. yüzyıla değin, Yakın ve Orta Doğu’nun bir kısmında hüküm sürmüş olan üç İran devletinin dini olmasına ve Bakü kent merkezine 30 km. uzaklıktaki Abşeron Yarımadası’nda bulunan Ateşgede hakkındaki bilgilere dayanarak bu dinin bölgede yayıldığına dair birtakım veriler elde edilebilmektedir. Bu araştırma Azerbaycan’da Zertüştîlik, Zerdüştîler ve Bakü yakınlarındaki Saruhanı Ateşgede’si hakkında yeni bulgular ortaya koyma amacındadır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Zerdüştîlik, Ateşgede

Zoroastrianism and Absheron-Suraxanı Ateshgah in Azerbaijan

Öz

The geographical proximity of Azerbaijan to Iran has led to the spread of many religions in Iran. Researchers who take Gatas of Avesta, the holy book of Zoroastrianism, and some of the Muslim scientists believe that the birthplace of Zoroastrian is the west of Iran and Azerbaijan. However, Zoroastrianism dates back to about BC. VI. century AD. VII. Until the 19th century, it was the religion of three Iranian states, which had ruled uninterruptedly in most of the Near and Middle East, and 30 km from Baku city center. Based on the information about Ateshgah in the Absheron peninsula at a distance, some data can be obtained about the spread of this religion in the region. This research aims to compose new findings about The Zoroastrianism, Zoroastrians and Ateshgah of Saruhani nearby Baku in Azerbaijan.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Zoroastrianism, Atashgah

Kaynakça

• Alıcı, M. (2015). Zerdüşt’ten Günümüze Mecûsîlik/Zerdüştilik. Kurt, A. O. (Ed.). Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Aliyev, İ. (2007). Azerbaycan Tarihi, Bakü: Azerbaycan Milli İlimler Akademisi.
• Aliyeva, R. (2016). Abşeron Tarih-Kültür Koruma Alanları, Bilimsel Eksen/Sicientific Axis-Научный Меридиан, S. 17, s. 73-74.
• Boyce, M. Ātaš (2020). http://www.iranicaonline.org/articles/atas-fire (Erişim: 01.05. 2020).
• Boyce, M. Ātaškada (2020). http://www.iranicaonline.org/articles/ataskada-new-persian-house-of-fire-mid (Erişim: 01.05. 2020).
• Aydın, M. (2005). Mazdeizm. Ansiklopedik Dinler Sözlüğü, 1. Baskı, Konya: Din Bilimleri Yayınları.
• Azizi, N. Z. (2009). Zerdüştlüğün Kutsal Kitabı (Avesta) Üzerine Bir Araştırma, Doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Buniyatov, Z. M. (1991). Azerbaycan. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Darmesteter, J. (2012). Avesta: Zerdüştîlerin Kutsal Metinleri, 1. Baskı, Fahriye Adsay-İbrahim Bingöl (Çev.), İstanbul: Avesta Yayınları.
• Dönmez, Ş. (2018). Amasya–Oluz Höyük Ateşgedesi ve Erken Zerdüşt Dini Kutsal Alanı, TÜBA-AR, S. 22, s. 145-136. Eduljee, K. K. Zoroastrian Heritage (2020). http://www.heritageinstitute.com/zoroastrianism/temples/index.htm (Erişim: 07.05.2020).
• Evliya Çelebi, Seyahatname I, (2008). 5. Baskı, Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Evliya Çelebi, Seyahatname II, (2011). 1. Baskı, Seyit Ali Kahraman (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Evliya Çelebi, Seyahatname III, (2006). 1. Baskı, Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Evliya Çelebi, Seyahatname IV, (2006). 1. Baskı, Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hanway, J. (1753). A Historical Account of The British Trade Over The Caspian Sea, London.
• Huart, C. (1927). Ancient Persia and Iranian Civilisation, London: Headley Brothers.
• Gurbanova, V. (2007). 1900-1978 Yılları Arasında Azerbaycan'da Şehirleşme Yerleşik Hayat, Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Gündüz, Ş. (2003). Mecûsîlik. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (s. 279), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Keppel, G. (1927). Journey from India to England (1824), Philadelphia.
• Modi, J.J., My Travels Outside Bombay Iran, Azerbaijan, Baku (2020). http://www.avesta.org/modi/baku.htm (Erişim: 10.05.2020).
• Murselov, C. (2016). Azerbaycan Dini İnançlarına Genel Bir Bakış, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 2, s. 50.
• Sarıkçıoğlu, E. (2002). Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, 4. Baskı, Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları.
• Shoberl, F. (1928). Persia, Philedelphia.
• Tığlı, A. (2004). Zerdüşt, İstanbul: Beyan Yayınları.
• Turner, A. K. (2004). Cehennemin Tarihi, Ayhan Sargüney (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tümer, G.- Küçük, A. (1993)., Dinler Tarihi, 2. Baskı, Ankara: Ocak Yayınları.
• Vəlixanlı, N. (2007). Azerbaycan Tarihi, Bakü: Azerbaycan Milli İlimler Akademisi.
• Yıldırım, Nimet. (2011). Zerdüşt’ün Kutsal Kitabı Avesta, Şarkiyat Mecmuası, S. 18, s. 153
• Yusifov, Y. B. (2007). Azerbaycan Tarihi, Bakü: ÇıraQ Neşriyyatı.
• Zardabli, İ. B. (2014). The History of Azerbaijan, Fatma Farajova (Çev.), London: Rossendale Books.
• Zekiyev, M. F. (2002). Ön ve Orta Asya, Kafkasya, Karadeniz'in Kuzeyi, İdil-Ural ve Batı Sibirya'daki Eski Türkler. Türkler Ansiklopedisi, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.