Türkiye ve Merkezi Asya Ülkeleri: Uluslararası Ticaretin Lojistik Performans Endeksine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 469 - 480, 30.08.2024

Tuba Bozkurt , Çağatay Karaköy

https://doi.org/10.18506/anemon.1421671

Öz

1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra, Orta Asya Bölgesinde bulunan Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Türkiye, oluşan yeni dünya devletleriyle tarihten günümüze kadar süregelen kültür birliğine sahip olmanın yanı sıra gelişen olumlu ilişkilere de sahiptir. Yapılan bu araştırma ile Türkiye’nin ve Merkezi Asya ülkelerinin (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan) bazı ekonomik göstergelerinin (doğrudan yabancı yatırımlar, dış açıklık, brüt sermaye oluşumu) ve özgürlük değerlerinin (yatırım özgürlüğü ve ticaret özgürlüğü) Lojistik Performans Endeksi’ ne etkisi incelenmiştir. Türkiye ve Merkezi Asya ülkeleri arasındaki uluslararası ticaretin ve bu sürece hizmet eden lojistik sektörünün anahtar rol oynaması çalışmayı önemli kılmaktadır. Tarihsel süreç içerisinde Merkezi Asya ülkeleri ile Türkiye arasında ki ticaret birliğinin öneminin artacağı bir gerçektir. Çalışmada yapılacak olan analizler ile bu sürece katkı sağlamak ta amaçlanmaktadır. Araştırmaya konu olan ülkelerin verilerine World Data ve Heritage Foundation veri kaynaklarından ulaşılmıştır. Elde edilen veriler ekonometrik analiz olan Tobit yöntemi ile analiz edilmiştir. Ulaşılan bulgulara göre; kontrol grubu değişkenleri olan ticaret özgürlüğü ve yatırım özgürlüğü değerlerinin Lojistik Performans Endeksini pozitif yönlü etkilediği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Lojistik, Uluslararası Ticaret, Lojistik Performans Endeksi, Merkezi Asya Ülkeleri

Türkiye and Central Asian Countries: The Impact of International Trade on the Logistics Performance Index

Öz

After the dissolution of the Soviet Union in 1991, Azerbaijan, Kazakhstan, Turkmenistan, Uzbekistan, Kyrgyzstan, and Tajikistan, located in the Central Asia region, declared their independence. Turkey, in addition to sharing a cultural unity with these newly emerged nations throughout history, also has developed positive relations with them. This research explores the impact of certain economic indicators (foreign direct investments, external openness, gross capital formation) and freedom values (investment freedom and trade freedom) of Turkey and Central Asian countries (Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan, and Uzbekistan) on the Logistics Performance Index. The pivotal role of global commerce between Türkiye and Central Asian nations, along with the logistical sector supporting this process, makes the study significant. Over the historical course, the importance of the trade alliance between Central Asian countries and Turkey is expected to increase. The aim of the study is to contribute to this process through the conducted analyses. The data for the countries under examination in the study were acquired from World Data and Heritage Foundation sources. The collected data were scrutinized using the econometric Tobit method. According to the findings, it was observed that the control group variables, namely trade freedom and investment freedom values, positively influenced the Logistics Performance Index.

Anahtar Kelimeler

Logistics, International Trade, Logistics Performance Index, Central Asian Countries

Kaynakça

• Abdyldaeva, Z. (2019). Orta Asya Jeopolitiği ve Jeoekonomisinde Kırgızistan’ın Yeri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi'nden edinilmiştir. (Tez No:583249)
• Acar, M. F. (2021). Lojistik Performans İndeks: Türkiye-Avrupa Birliği Karşılaştırması. International Journal of Advances in Engineering and Pure Sciences. 33 (3), 422-428.
• Akdiş, M. (2007). Dünyada ve Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımları ve Beklentiler. http://makdis.pamukkale.edu.tr/ysermaye.htm
• Alkan, G. (2021). Merkezi Asya ve Kafkas Geçiş Ekonomileri Sosyal Ağ Analizi. Gaziantep University Journal of Social Sciences. 20(2), 414-427. DOI: 10.21547/jss.745258.
• Amemiya, T. (1985). Advanced Econometrics. Harvard University Press. Cambridge, Massachusetts. Ss. 521
• Atal, S. (2003). Central Asian Geopolitics and US Policy in the Region: ThePost 11 September Era. Mediterranean Quarterly. 14(2), 95-109.
• Çakmak, Ö. A. (2017). Orta Asya: Bölgesel Entegrasyon Girişimleri ve Öneriler. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 17 (33), 2148-3043.
• Çatalbaş, N. (2014). The Role of Logistics Services in Development of Foreign Trade in Central Asia. International Conference of Eurasian Economies. 447-455.
• Doğan, B. (2021). Orta Asya Ülkelerinde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarını Belirleyen Faktörler. Akademik Düşünce Dergisi, Sayı: 3, Bahar 2021, ISSN: 2687-6124, E-ISSN: 2718-0166
• Durmuş, M., & Yılmaz, H. (2012). Son Yirmi Yılda Türkiye’nin Orta Asya’ya Yönelik Dış Politikası ve Bölgedeki Faaliyetleri. Aydıngün ve Balım (Ed.), Bağımsızlıklarının Yirminci Yılında Orta Asya Cumhuriyetleri Türk Dilli Halklar - Türkiye ile İlişkiler. (ss. 485-586), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Gujarati, D. N., & Porter, D. C. (2012). Temel Ekonometri. Çev. Şenesen, Ü., Şenesen, G. G. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Karaköy, Ç. (2018). Merkezi Asya ve Kafkas Ekonomilerinde Geçiş Sonrası Dış Ticaret. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 19(1).
• Kumar N. & Pradhan, P. (2002). Foreign Direct Investment, Externalities and Economic Growth in Developing Countries. RIS Dıscussion Papers, 1:1-37.
• Kydyralıeva, S. K., & Abdıbaıtova, B. (2018). Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün Merkezî Asya’daki Etkinsizliği. Bilge Strateji 10 (2018): 93-109
• Laçiner, S. (2006). Hazar Enerji Kaynakları ve Enerji-Siyaset İlişkisi. Orta Asya ve Kafkasya Araştırma Dergisi. 1(1), 36-66.
• Liao, T. F. (1994). Interpreting probability models: Logit, probit, and other generalized linear models. A Sage University Papers Series. Quantitative Applications In The Social Sciences, No. 7-101.
• Marti, L., Puertas, R., & Garcia, L. (2014). The Importance of the Logistics Performance Index in International Trade. Applied Economics. 46(24), 2982-2992.
• Nordas, H., & Piermartini, R. (2004). Infrastructure and Trade. World Trade Organization, Research and Analysıs Staff Working Paper. ERSD-2004-04.
• Odabaşı, V. (2012). Merkezi Asya Ülkeleri ve Türkiye’nin Ekonomik Bir Entegrasyon İçin Swot Analizleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi'nden edinilmiştir. (Tez No. 320010).
• Oğuz, S., Alkan, G., & Yılmaz, B. (2019). Seçilmiş Asya Ülkelerinin Lojistik Performanslarının TOPSİS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, Ekim 2019 Özel Sayısı, 497-507.
• Pashalieva, M., & Kahriman H. (2016). Bir Geçiş Ekonomisi Olarak Kırgızistan’da Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Orta Asya Ülkeleri ile Kıyaslanması. Yönetim ve Ekonomi Dergisi. 23(1), 163-188.
• Sarı, S., Gerni, C., Karaköy, Ç., & Emsen, Ö.S. (2017). İhracat ve İthalatın Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri: Merkezi Asya Ekonomileri Örneği. İnternational Conference On Eurasian Economies. Bishkek, Kyrgyzstan.
• Tandırcıoğlu, H. (2002). Geçiş Ekonomilerinde Özelleştirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4(3), 202-203.
• Yapraklı, T.Ş., & Ünalan M. (2017). Küresel Lojistik Performans Endeksi ve Türkiye’nin Son 10 Yıllık Lojistik Performansının Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 31(3), 589-606.