Physicians and Iatrogenism from the Philosophy of Medicine to the Sociology of Health

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 585 - 599, 30.08.2024

İslam Can

https://doi.org/10.18506/anemon.1477090

Öz

Modern öncesi dönemlerde, din adamları, şifacılar, otacılar gibi geleneksel iyileştiriciler olarak adlandırılan kişilerin yürüttüğü sağlık hizmetleri, modern dönemle birlikte hekimler, yardımcı sağlık personelleri gibi modern tıp alanında uzmanlaşmış sağlık aktörleri ya da meslekler tarafından icra edilmeye başlanmıştır. Ancak geçmişten bugüne modern Batı tıbbı birçok alanda gelişme göstermesine rağmen son dönemlerde önemli eleştiriler almaktadır. Bu eleştirilerin başında ise modern tıbbın sorgulanamaz yapısı ve bu yapıyla bağlantılı olarak hekimlerin tedavi süreçlerinde kullandığı yöntem ve teknikler gelmektedir. Bu eleştiriler iatrojenez kavramıyla tahkim edilmekte ve gerek modern tıbba gerekse de hekimlere yönelik eleştiriler daha da keskinleşmektedir. Bu çalışmada tıp felsefesi ve sağlık sosyolojisi perspektiflerinden hareketle genel olarak modern tıbbın özelde ise hekimlerin ürettiği iatrojenez biçimlerine değinilecektir. Özellikle son dönemlerde tartışılan, hasta-hekim ilişkileri, sağlık hizmetlerinin ticarileşmesi, hastanın bir müşteri olarak inşa edilmesi, ilaç endüstrisi ve güdümlü bilimsel çalışmalar, aşırı ilaç ve tıbbi cihaz kullanımı, yaşamın tıbbileştirilmesi, geleneksel tedavi yöntemlerinin popülerlik kazanması gibi konular bağlamında hekimler ve iatrojenizm ilişkisi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık sosyolojisi, Tıp felsefesi, Hekimlik, İatrojenez, Modern tıp

Etik Beyan

This study is the full text of the oral presentation titled "Is Another Medical Profession Possible? Or Recognizing the Identity of Iatrogenesis in Medicine" presented at the 3rd Health Sociology Workshop held at Süleyman Demirel University on September 21-22, 2022 Bu çalışma 21-22 Eylül 2022 tarihlerinde Süleyman Demirel Üniversitesi'nde düzenlenen 3. Sağlık Sosyolojisi Çalıştayı'nda sunulan "Başka Bir Hekimlik Mümkün mü? Ya Da Tıpta İatrojenezin Kimliğini Tanıma" başlıklı sözlü sunumun tam metnidir.

Physicians and Iatrogenism from the Philosophy of Medicine to the Sociology of Health

Öz

In pre-modern times, health services provided by traditional healers such as clergymen, healers, and herbalists were conducted by professionalss specialized in modern medicine such as physicians and auxiliary health personnel. Although modern Western medicine has developed in many areas, it has been criticized severely. The most important of these criticisms is the unquestionable structure of modern medicine and the methods and techniques used by physicians in the treatment processes in connection with this structure. These criticisms are termed with the concept of iatrogenesis, and criticisms against both modern medicine and physicians are becoming sharper. In this study, the forms of iatrogenesis produced by modern medicine in general and by physicians in particular will be discussed from the perspective of medical philosophy and health sociology. In addition, the relationship between physicians and iatrogenism will be evaluated in the context of recently discussed issues such as patient-physician relations, commercialization of health services, construction of the patient as a customer, pharmaceutical industry and guided scientific studies, excessive use of drugs and medical devices, medicalization of life, gaining popularity of traditional treatment methods.

Anahtar Kelimeler

Health sociology, Philosophy of medicine, The profession of medicine, Iatrogenesis, Modern medicine.

Kaynakça

• Açıkgöz, R. (2021). Hastalık, sağlık ve toplum. İstanbul: DBY
• Applbaum, K. (2014). Sağlıkta küresel pazarlama: ilaç entrikaları. L. Panitch & C. Leys (Ed.), (U. Haskan, Trans.). in Kapitalizmde sağlık sağlıksızlık semptomları (pp. 99-119). İstanbul: Yordam Kitap
• Bauman, Z. (2017). Akışkan modernite. (S. O. Çavuş, Trans.). İstanbul: Can Yayınları
• Can, İ. (2019). Sağık olsun: sağlığın toplumsal görünümleri. Konya: Çizgi Kitabevi
• Cirhinlioğlu, Z. (2001). Sağlık sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayınları
• Deppe, H. (2014). Sağlık hizmetlerinin doğası: metalaştırmaya karşı dayanışma, L. Panitch & C. Leys (Ed.), (U. Haskan, Trans.). in Kapitalizmde sağlık sağlıksızlık semptomları (pp. 43-53). İstanbul: Yordam Kitap
• Elmacı, N. (2013). Sağlık antropolojisi: Diyarbakır örnekleri. Ankara: Siyasal Kitabevi
• Foucault, M. (2002). Kliniğin doğuşu: tıbbi algının arkeolojisi. (Ş. Ünsaldı, Trans). Ankara: Epos Yayınları
• Gönç-Şavran, T. (2010). Toplumsal eşitsizlikler ve sağlık: Eskişehir’de sosyolojik bir araştırma (Unpublished doctoral dissertation). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir
• Illich, I. (2017). Sağlığın gaspı (4th ed.) (S. Sertabiboğlu, Trans.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Kane, R. L. (1978). Iatrogenesis: just what the doctor ordered. Worklife, 3(2), 1-7. doi: 10.1007/BF01323987
• Nasr, S. H. (2006). İslam ve bilim: İslam medeniyetinde pozitif bilimlerin tarihi ve esasları. (İ. Kutluer, Trans.). İstanbul: İnsan Yayınları
• Önal, M. (2007). İslam hikmet anlayışına dayalı bir tıp felsefesi önerisi. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi. 3 (145-154). Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/flsf/issue/64400/978459.
• Öz, İ. (2016). Sağlık sosyolojisinin doğuşu ve gelişimi. (M. Özben & İ. Öz, Ed.). in Sağlık sosyolojisi (pp. 1-18). Erzurum: ATA-AÖF Yay.
• Porter, R. (2016). Kan revan içinde. (G. Koca, Trans). İstanbul: Metis Yayınları
• Rahman, F. (2016). İslam geleneğinde sağlık ve tıp (değişim ve kimlik). (2nd ed.) (A. B. Baloğlu & A. Çiftçi, Trans.). Ankara: Ankara Okulu Yayınları
• Sentürk, B. (2008). Sağlık ve hastalık ikileminde hamilelik durumu. (A. Kasapoğlu, Ed.). in Madalyonun iki yüzü: hastalık ve sağlık (pp. 221-248). Ankara: Phoenix Yayınları
• Tekin, F. (2016). Tıbbın bedene müdahalesi: Hasta bedenden sağlıklı ve estetik bedene. (E. Tecim, Ed.). in Sağlık Sosyolojisi Yazıları (pp. 77-102). İstanbul: Açılım Kitap
• Turner, B. S. (2011). Tıbbi güç ve toplumsal bilgi. (Ü. Tatlıcan, Trans.). Bursa: Sentez Yayıncılık
• Türkdoğan, O. (2006). Toplumsal yapı ve sağlık-hastalık sistemi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları
• Ulukütük, M. (2018). Tıp felsefesi yapabilmenin imkânı üzerine bir soruşturma. ARHUSS, 1(3): 163-189. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/arhuss/issue/41272/491725.
• Yakıt, İ. (2015). Tıp felsefesi ve etiği üzerine. İstanbul: Ötüken Yayınları