“GEVREK” KELİMESİNİN KÖKENİ, ANLAMLARI VE YAYILDIĞI COĞRAFYA ÜZERİNE

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 11, 161 - 185, 31.07.2025

Mehmet Oğuzhan Kuşoğlu

https://doi.org/10.53838/ankarad.1733832

Öz

Türklerin milattan önceki yüzyıllardan başlamak suretiyle Çin’den Balkanlara kadar uzanan çok geniş bir coğrafyada yerleştikleri bilinen bir gerçektir. Böylesine geniş bir alanı yurt tutan farklı Türk boylarının, farklı dillerde konuşan komşu kavim ve milletlerle yoğun bir kültürel alışverişte bulunmaları doğaldır. Bu coğrafyalardan biri de Balkanlardır. Hunlardan başlamak üzere, yüzyıllar boyunca çok sayıda farklı Türk devlet ve topluluğu Balkanlara yerleşmiştir. Bölgede en son hüküm süren Osmanlı Devletinin ise bu coğrafyada en uzun süre bulunan Türk devleti olduğu bilinmektedir. Balkanlar için “Rumeli” tabirini kullanan Osmanlılar, XIV. yüzyıldan itibaren fethettikleri bölgelere Anadolu’dan Oğuz-Türkmen boylarını iskân ettirmişlerdir. Bu Türk boyları, Anadolu’dan taşıdıkları kültürel özelliklerini bölge halklarına öğreterek Bulgarca, Sırpça, Yunanca, Arnavutça, gibi dillere Türkçeden binlerce kelime vermişlerdir. Balkan dillerine geçen kelimelerden biri de “gevrek” olmuştur. Esasen “zayıf”, “kırılgan”, “nazik”, “yumuşak” manasında Türkçe bir sıfat olan “gevrek” kelimesi, Ege Bölgesinde ve özellikle İzmir yöresinde, aynı zamanda Balkan dillerinin birçoğunda “simit” yerine kullanılan bir isim olmuştur.

Anahtar Kelimeler

GEVREK , GEVRE- , SİMİT , İZMİR , ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ , BALKAN DİLLERİ

ABOUT THE ORIGIN, MEANINGS AND GEOGRAPHY OF THE WORD “GEVREK”

Öz

It is a known fact that the Turks settled in a very wide geography extending from China to the Balkans, starting from the centuries before Christ. It is natural that the different Turkish tribes that settled in such a wide area had intense cultural exchange with neighboring tribes and nations speaking different languages. One of these geographies is the Balkans. Starting with the Huns, many different Turkish states and communities have settled in the Balkans over the centuries. It is known that the Ottoman State, which last ruled the region, was the Turkish state that existed in this geography for the longest time. The Ottomans, who used the term "Rumelia" for the Balkans, settled Oghuz-Turkmen tribes from Anatolia in the regions they conquered starting from the 14th century. These Turkish tribes taught the cultural characteristics they carried from Anatolia to the people of the region and gave thousands of words from Turkish to languages such as Bulgarian, Serbian, Greek and Albanian. One of the words that passed into the Balkan languages was “gevrek”. The word “gevrek”, which is essentially a Turkish adjective meaning “weak”, “fragile”, “gentle”, “soft”, has become a noun used instead of “simit” in the Aegean Region and especially in the Izmir region, as well as in many Balkan languages.

Anahtar Kelimeler

gevrek , The Verb “Gevre-” , Bagel , İzmir , Modern Turkic Written Languages , Balkan Languages

Kaynakça

• AÇARYAN, R. A., L’Influence de la Langue Turque sur L’Arménien et Les Mots Empruntés au Turc Dans L’Arménien Vulgaire de Constantinople Comparés Avec Ceux de Van, de Karabagh et de Nor-Nakhitchévan, Moskva 1902 ADİL (Azerbaycan Dilin İzahlı Lüğeti) IV Cild, Azerbaycan SSR Elmler Akademiyası Nesimi Adına Dilçilik İnstitutu, Bakı: 1964-1978.
• AGUŞİ, Kurteş, Türkçe-Sırpça Sırpça-Türkçe Sözlük (Tursko-Srpski Srpsko-Turski Reçnik), Tekin Yayınevi, İstanbul 2002.
• AKSOY, Azmi, Yunanca-Türkçe Türkçe-Yunanca Sözlük, Alfa Yayınları, İstanbul 2003, s. 611.
• ALTAYLI, Seyfettin, Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları; 1258-1; Türk Dilinin Sözlükleri 22a: Azeri, Ankara 2018.