KARİKATÜRLERDE SERBEST CUMHURİYET FIRKASI

Yıl 2023, , 321 - 347, 29.10.2023

Mustafa Samur , Adnan Sofuoğlu

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1251480

Öz

Türkiye’nin çok partili hayata geçme istediğin bir sonucu olarak kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası, Türk basını tarafından yakından takip edilmiştir. Bu çalışmada SCF’nin kuruluşundan kendisini kapatmasına kadar geçen süre Cumhuriyet, Milliyet, Akşam, Hâkimiyeti Milliye ve Son Posta gazetelerindeki karikatürler üzerinden takip edilmiştir. Böylece dönemin siyasi olayları ile siyasal kişileri karikatürler üzerinden incelenerek farkı bir bakış açısı sunulmak hedeflenmiştir. Cumhuriyet gazetesinde tespit edilen karikatürlerden biri hariç on tanesi Ramiz (GÖKÇE) imzası ile gazete yer almıştır. Akşam gazetesindeki karikatürlerden bir tanesi hariç diğer sekiz tanesi Cemal Nadir tarafından çizilmiştir. Milliyet gazetesindeki karikatürlerden ikisi hariç diğer dört tanesi Togo (KOZMA) tarafından resmedilmiştir. Son Posta gazetesindeki karikatürlerden hepsi imzasız olarak Son Posta gazetesinde yer almıştır. Çalışmada yer alan gazetelerden Cumhuriyet, Milliyet ve Akşam gazetelerindeki karikatürlerin ana temalarının benzerlik gösterildiği görülmektedir. Buna karşın Son Posta gazetesindeki karikatürlerin ise SCF ile Cumhuriyet Halk Fırkası’nin aynı sınıf ve fikriyatı temsil ettiği üzerine yoğunlaştığı görülmektedir. Türk basınında yer alan karikatürler, SCF’nin kuruluşu, İzmir mitingi, 1930 Belediye Seçimleri ve SCF’nin kapatılması gibi genel hususlar üzerine çizildiği gibi her gazetenin de temsil ettiği düşünceye göre resmedildiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gazete, Kamuoyu, Karikatür, Serbest Cumhuriyet Fırkası, Türk Milli Basını.

Teşekkür

Sayın Editör ve Editör Kuruluna Teşekkürlerimi sunarım.

CARICATURES SERBEST CUMHURİYET FIRKASI

Öz

Being founded as a result of the desire of Turkey for a transition to a multi-party system, Serbest Cumhuriyet Fırkası was followed closely by Turkish press. In this study, the process starting from the foundation of Serbest Cumhuriyet Fırkası to its closing itself was followed upon the caricatures in the newspapers Cumhuriyet, Milliyet, Akşam, Hakimiyeti Milliye and Son Posta. Consequently, it was aimed at presenting a different perspective by analyzing the political incidents and political figures based on the caricatures. Except for one of the cartoons found in Cumhuriyet newspaper, ten of them were published in the newspaper with the signature of Ramiz (GÖKÇE). Except for one of the cartoons in the Akşam newspaper, the other eight were drawn by Cemal Nadir. Except for two of the cartoons in Milliyet newspaper, the other four were illustrated by Togo (KOZMA). All of the cartoons in the Son Posta newspaper were published in the Son Posta newspaper as unsigned.It was seen that the main themes of the caricatures in the newspapers Cumhuriyet, Milliyet and Akşam, which are within this study, showed similarities. On the other hand, it was witnessed that the caricatures in Son Posta newspaper the caricatures Serbest Cumhuriyet Fırkası and Cumhuriyet Halk Fırkası represented the same class and ideas. It was seen that the caricatures in Turkish press were drawn about general issues such as the foundation of SCF, İzmir demonstration, Municipal Elections in 1930 and the closing of SCF, they were drawn based on the ideas which the newspaper represented as well.

Anahtar Kelimeler

Newspaper, Public Opinion, Caricature, Serbest Cumhuriyet Fırkası.

Kaynakça

• Abalıoğlu, Yunus Nadi, “Fesih Kararının Esbabı Mucibesi Çürüktür!”, Cumhuriyet. 20 Teşrinisani 1930.
• Abalıoğlu, Yunus Nadi, “Nasıl İnfisah Etti?”, Cumhuriyet. 18 Teşrinisani 1930.
• Abalıoğlu, Yunus Nadi, “Şimendiferler”, Cumhuriyet. 10 Eylül 1930.
• Abalıoğlu, Yunus Nadi. “Yeni Fırkanın Umumî Telâkkisi”, Cumhuriyet. 17 Ağustos 1930.
• Ağaoğlu, Ahmet. Serbest Fırka Hatıraları. İstanbul: İletişim Yayınevi, 2021.
• Akbaba, Bülent ve Togay Seçkin Birbudak. “Milli Mücadele ve Cumhuriyet Dönemi Mizah Basınında Mustafa Kemal Atatürk İmajı”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. Özel Sayı, Cilt 2, (2009): 1253 – 1274.
• Güneş, Günver. “Serbest Cumhuriyet Partisi Döneminde Türk Ocakları ve Siyaset”, Tarih ve Toplum Dergisi, Cilt 11, Sayı 65, (1999): 11-16.
• Koçak, Cemil. Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.
• Okyar, Ali Fethi. Serbest Cumhuriyet Fırkası Nasıl Doğdu, Nasıl Feshedildi?. İstanbul: Ketebe Yayınevi, 2019.
• Öğdü, Hale. Türk Siyasal Hayatının Karikatür Üzerinden Analizi: Akbaba Dergisi Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
• Sadak, Necmeddin Sadık, “İzmir Nutku”, Akşam. 9 Eylül 1930.
• Sadak, Necmeddin Sadık, “İzmir Nutku”, Akşam. 9 Eylül 1930.
• Sertel, M. Zekeriya, “Serbest Fırka’nın Hataları”, Son Posta. 23 Teşrinievvel 1930.
• Sertel, M. Zekeriya, “Şimendifer Siyasetinin Hataları”, Son Posta. 2 Eylül 1930.
• Sertel, M. Zekeriya, “Üçüncü Bir Fırkaya İhtiyaç̧ Vardır.”, Son Posta. 16 Ağustos 1930.
• Sertel, M. Zekeriya, “Yeni Fırkanın Manası”, Son Posta. 11 Ağustos 1930.
• Soydan, Mahmut, “Karşı Karşıya”, Milliyet. 31 Ağustos 1930.
• Soydan, Mahmut, “Şimendifer Politikası”, Milliyet. 19 Eylül 1930.
• Soydan, Mahmut, “Yeni Fırka ve Vergiler”, Milliyet. 19 Eylül 1930.
• Topuz, Hıfzı. Başlangıçtan Bugüne Dünya Karikatürü. İstanbul: İnkılap Kitapevi, 1997.
• Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye’de Siyasi Partiler: 1859-1952. İstanbul: Arpa Yayınları, 1952.
• Turan, Şerafettin. Türk Devrim Tarihi, Yeni Türkiye’nin Oluşumu (1923-1938). İstanbul: Bilgi Yayınevi, , 1995.
• Yengin, Deniz. “İletişim Aracı Olarak Karikatürde Komik Şiddet Kullanımı”, III. Uluslararası İletişim Kongresi, Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu. (2010), 336 – 342.
• Yetkin, Çetin. Atatürk’ün Başarısız Demokrasi Devrimi Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 1997.
• Yetkin, Çetin. Türk Demokrasi Hayatında Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: Otopsi Yayınları, 2004.
• Yılmaz, Ahmet Yusuf. Serbest Cumhuriyet Fırkası. Ankara: Eski Yeni Yayınları, 2019.
• Süreli Yayınlar
• Akşam, Cumhuriyet, Milliyet, Son Posta