İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA SAĞ VE SOL CENAHTA MİLLİYETÇİLİK VE HÜMANİZM ANLAYIŞI: TÜRK YURDU DERGİSİ İLE YURT VE DÜNYA DERGİSİ EKSENİNDE BİR KARŞILAŞTIRMA

Yıl 2024, , 182 - 198, 31.05.2024

Özlem Seyhan

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1415460

Öz

II. Dünya Savaşı yıllarında dünyayı meşgul eden faşizm ve sosyalizm gibi ideolojilerin yükselişe geçmesiyle birlikte ırkçılık, milliyetçilik ve hümanizm tartışmaları Türkiye'de entelektüel bir zeminde irdelenmeye başlanmıştır. Türkiye’yi ve dünyayı yakından ilgilendiren bu meseleler farklı dünya görüşüne sahip aydınlar tarafından kimi zaman şiddetle reddedilirken kimi zaman da sempati ile karşılanmıştır. Bu bağlamda Türk Yurdu dergisi milliyetçiliği savunmuş, Yurt ve Dünya dergisi ise hümanizm ve kültürel evrimi desteklemiştir. Bu dergilerin görüşleri ülkenin solcu ve sağcı olarak nitelendirilen iki ayrı kutbunu temsil etmiştir. Her iki dergi de özellikle ırkçılık, milliyetçilik ve insaniyetçiliğe dair kendi görüşlerini açıklayarak diğerinin Türk milleti için ne denli tehlikeli fikirler benimsediğini kanıtlamaya çalışmıştır. Öte yandan hemen her konuda zıt fikirlere sahip gibi görünen yazarlar memleketin kalkınması, medeni bir seviyeye ulaşması ve uluslararası camiada etkinlik kazanmanın gerekliliği gibi pek çok konuda birleşmişlerdir. Bu bağlamda Türkiye’deki iki farklı kutbun II. Dünya Savaşı yıllarının getirdiği konjonktür içerisinde milletlerin geleceğine olan bakışı oldukça dikkate değerdir.

Anahtar Kelimeler

Hümanizm,, ırkçılık, milliyetçilik, sosyalizm, marksizm

Etik Beyan

Araştırmamın Atatürk Yolu Dergisinin ön gördüğü etik kurallarına uyduğunu beyan ederim.

The Understanding of Nationalism and Humanism on the Right and Left Wings during the Second World War: Comparison of Türk Yurdu and Yurt ve Dünya Magazine

Öz

With the rise of ideologies such as fascism and socialism that preoccupied the world during World War II, discussions on racism, nationalism and humanism began to be examined on an intellectual basis in Turkey. These issues, which closely concern Turkey and the world, have sometimes been violently rejected and sometimes sympathized by intellectuals with different worldviews. In this context, Türk Yurdu journal advocated nationalism, while Yurt ve Dünya magazine supported humanism and cultural evolution. The views of these journals represented two different poles of the country, characterized as leftist and rightist. Both journals tried to prove how harmful the other's ideas were for the Turkish nation by explaining their views on racism, nationalism and humanitarianism. On the other hand, the authors, who seem to have opposing opinions on almost every issue, were united on many issues such as the development of the country, the need to reach a civilized level, and the necessity of gaining influence in the international community. In this context, the view of the two different poles in Turkey on the future of nations in the conjuncture of World War II is quite remarkable.

Anahtar Kelimeler

humanism, , Maxsizm, nationalism, racism, socialism.

Kaynakça

• “Önsöz”, Türk Yurdu, 26/1(1942): 1-2.
• “Teknik İnkılâp”, Yurt ve Dünya, 2/12(1942): 344.
• “Türklük Haberleri”, Türk Yurdu, 26/1(1942): 30-31.
• “Ümanizma ve Biz”, Yurt ve Dünya, 4/29(1943): 183-184.
• Akansel, Mustafa Hakkı, “Tarihte Ahlak Bozukluğunun Sonu”, Türk Yurdu, 26/4(1942): 106-107.
• Akder, Necati, “Bir Milletin Doğuşu Meselesi”, Türk Yurdu, 1/6(1959): 3-7.
• Altuğ, Yılmaz, “Milliyetçilik Üzerine Düşünceler”, Türk Yurdu, 1/2 (1959): 24.
• Arıkan Mustafa-Ahmet Deniz, “Türk Ocaklarının Kapatılışı, Borçları ve Emlâkinin Tasfiyesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15(2004): 402.
• Barutçu, Zübeyr, Tek Parti Döneminde Muhalif Bir Dergi: “Yurt ve Dünya”, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2012.
• Başoğlu, Muzaffer Şerif, “Gençliğin Yetiştirilmesi”, Yurt ve Dünya, 4/26-27(1943): 70-72.
• Başoğlu, Muzaffer Şerif, “Psikoloji Karşısında Irkçılık”, Yurt ve Dünya, 4 /25(1943): 7-13.
• Bayrı, Mehmet Halid, “Ziya Gökalp ve Türk Folkloru”, Türk Yurdu, 26/5-6(1942):176-177.
• Berkes, Mediha, “Irk ve Medeniyet”, Yurt ve Dünya, 4/36(1943): 473-478.
• Berkes, Mediha, “Mektepliler Arasında Bazı İnanmalar”, Yurt ve Dünya, 2 / 7(1941): 23-31.
• Berkes, Mediha, “Milletler Birbirini Nasıl; Görüyorlar?”, Yurt ve Dünya, 3/13(1942): 2-7.
• Berkes, Niyazi, “ Garp Medeniyeti ve Biz”, Yurt ve Dünya, 2/9(1941): 135-140.
• Berkes, Niyazi, “Ezbercilik”, Yurt ve Dünya, 2/12(1941): 337- 343.
• Berkes, Niyazi, “Halk Terbiyesinde İlmin Yeri”, Yurt ve Dünya, 1 / 2(1941): 51- 58.
• Berkes, Niyazi, “Irk ve Irkçılık”, Yurt ve Dünya, 24/3(1942): 438-440.
• Berkes, Niyazi, “İlim Dünyasındaki Durumumuz”, Yurt ve Dünya, 3/20(1942): 270-271.
• Berkes, Niyazi, “Türk İnkılâbında Laikliğin Gelişmesi”, Yurt ve Dünya, 4/35(1943): 427.
• Berki, Şakir, “Din Hürriyeti ve Şümulü”, Türk Yurdu, 2 / 9(1960): 17.
• Boran, Behice S., “Dünyanın Gidişi”, Yurt ve Dünya, 2/11(1941): 263-271.
• Boran, Behice S., “İptidailik ve Medenilik Meselesi”, Yurt ve Dünya, 2 /9(1941): 146-154.
• Boran, Behice S., “Propaganda ve Terbiye”, Yurt ve Dünya, 2/12(1941): 356-364.
• Boratav, Pertev N., “Sanatla İlimde Millet ve İnsanlık”, Yurt ve Dünya, 3/24(1942): 425-428.
• Cansever, Hasan Ferid, “Fertteki Korunma Tabii Hissinin İçtimai Hayattaki Rolü”, Türk Yurdu, 26¬/7(1942): 197-202.
• Cansever, Hasan Ferid, “Milliyetçilik ve İnsaniyetçilik II”, Türk Yurdu, 26/2(1942): 38-41.
• Cansever, Hasan Ferid, “Milliyetçilik ve İnsaniyetçilik III”, Türk Yurdu, 26/3(1942): 76.
• Cansever, Hasan Ferid, “Milliyetçilik ve İnsaniyetçilik”, Türk Yurdu, 26/1(1942): 10-16.
• Cansever, Hasan Ferid, “Psikolojik Hayatın Büyümesindeki Sıraya Nazaran Millî Hayatın İnkişafını Meydana Getiren İçtimai Unsurların Kıymetleri ve Ehemmiyeti”, Türk Yurdu, 26/4(1942): 103-105.
• Cansever, Hasan Ferid, “Ümanistler’in Camiamızı Zehirlemek Teşebbüsüne Karşı”, Türk Yurdu, 26/8(1942): 229-233.
• Cansever, Hasan Ferid, “Türk Ocağının Doğuşundaki Sebep ve Saikler”, Türk Yurdu, 2 /12(1961): 23.
• Cemgil, Adnan, “Bir Hekimin Hataları” Yurt ve Dünya, 3/19(1942): 221-230.
• Cemgil, Adnan, “Bugünün Batıl İtikatları”, Yurt ve Dünya, 1/6(1941): 45-49.
• Cemgil, Adnan, “Cumhuriyet Rejiminde Milliyetçilik ve İnkılapçılık”, Yurt ve Dünya, 4/35(1943): 424-427.
• Cemgil, Adnan, “Hümanizma”, Yurt ve Dünya, 4/25(1943): 14- 16.
• Cemgil, Adnan, “Koyu Milliyetçilik Nedir?”, Yurt ve Dünya, 5/41(1944): 164-165.
• Cemgil, Adnan, “Terbiye ve Tenkit”, Yurt ve Dünya, 4/25(1943): 32-33.
• Emre, Süleyman Arif, “Zamanımızın Cihadı”, Türk Yurdu, 3/7(1970): 8-11.
• Erbil, Haşim Nahid, “Ümanizma, Dil ve Kültür Münakaşaları”, Türk Yurdu, 27/1-2(1943): 13-16.
• Erbil, Haşim Nahid, “İktisadi Sosyolojinin Görüşleri: Günün Önemli Meselelerinden Türk Parası”, Türk Yurdu, 26/8(1942): 237-238.
• Erden, Fethi, “Türk Ocakları Nasıl Kuruldu, İngilizler Tarafından Nasıl Kapatıldı, Geçirdiği Buhranlar ve Ocakla İlgili Hatıralar” Türk Yurdu, 3/7(1968): 48-58.
• Ergül, Niyazi Sabri, “Kendi Edebi Mesleklerimiz ve Münekkidsizlik – Fikir Helezonları”, Türk Yurdu, 26/3(1942): 65-66.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri, “Milliyetçilik ve Sosyalizm”, Türk Yurdu, 6/5(1967): 3-5.
• Gökalp, Ziya, “Dehaya Doğru (Küçük Mecmuadan)”, Türk Yurdu, 26/5-6(1942): 180-183.
• Gökalp, Ziya, “Millî Hukuk ve Şuur”, Türk Yurdu, 246(1955): 31-32
• Gökalp, Ziya, “Türk Köyü”, Türk Yurdu, 258(1956): 37-38.
• Gökçe, C. “Varlık Vergisi”, Türk Yurdu, 27/1-2(1943): 11-12.
• Güngör, Erol, “Türkiye’de Yabancı Kültürü”, Türk Yurdu, 1/2(1959): 21.
• Güngör, Kemal, “Etnografya ve Folklor Davamız”, Türk Yurdu, 235(1954): 132-135.
• Karaer, İbrahim. Türk Ocakları ve İnkılâplar (1912-1931). Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, 1989.
• Kodal, Tahir, “Mustafa Kemal Atatürk ve Türk Ocakları”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 52( 2014): 295-314.
• Koşay Hamit Zübeyr, “Türk Halk Kültürünü Tespit Sahasında Denemeler”, Türk Yurdu, 26/7(1942): 218-220.
• Metinsoy, Murat. İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2008.
• Nizami, Cevat, “Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları”, Türk Yurdu, 249(1955): 306-308.
• Oba Ali Engin, Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu. Ankara: İmge Kitabevi, 1995.
• Oykut, Ziya, “İlmin Sosyal Şartları”, Yurt ve Dünya, 4/36(1943): 478.
• Sançar, Necdet, “Birleştirici Tek Fikir: Milliyetçilik”, Türk Yurdu, 2/3(1960): 20.
• Sançar, Necdet, “Fikir Mücadelesinde Milliyetçi Gençlerin Vazifesi”, Türk Yurdu, 6/1(1967): 13-14.
• Sarınay, Yusuf. Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1994.
• Sarıoğlu, Necmi, “Okulda Ahlak Terbiyesi”, Yurt ve Dünya, 4/26-27(1943): 63-69.
• Schuler, Loring A. “Atomlar Âleminde”, Yurt ve Dünya, 1/2(1942): 59.
• Şehsuvaroğlu, Bedi N. “Milli Şuur ve Milli Varlık”, Türk Yurdu, 6/9(1967): 26-27.
• Şenyürek, Muzaffer, “İnsanın Tekâmülü”, Yurt ve Dünya, 1/6(1941): 25-36.
• Şenyürek, Muzaffer, “Kültürün Tekâmülü”, Yurt ve Dünya, 1/4(1941): 8-15.
• Şeref, Muvaffak, “Fikir Hayatımızda Geri Temayüller”, Yurt ve Dünya, 4/36(1943): 470-471.
• Şeref, Muvaffak, “Kültür Münakaşaları Karşısında”, Yurt ve Dünya, 4/31(1943): 231-235.
• Şibay, Halim Sabit, “Ziya Gökalp’e Göre Darülfünun”, Türk Yurdu, 26/5-6(1942): 179-180.
• Tanyol, Cahit, “Ziya Gökalp ve Milli Vicdan”, Türk Yurdu, 246(1955): 21.
• Tanyu, Hikmet, “Milletimizin Geleceği”, Türk Yurdu, 7/1-2(1968): 12-13.
• Tanyu, Hikmet, “Türkiye’de Dinle İlgili Bazı Noktalar”, Türk Yurdu, 1/7(1959): 7-10.
• Temuroğlu, Hikmet, “Milliyetçiliğimizin Tarihi Gelişmesi ve Verilecek İstikamet Hakkında”, Türk Yurdu, 3/7(1963): 8-13.
• Togan, Zeki Velidi, “Türk Zümreleri Arasında Mahalli ‘Millî’ Taazzuv Tecrübeleri ve Türk Millî Birliği”, Türk Yurdu, 26/8(1942): 245-247.
• Turgut, Mehmet, “Köy ve Köylü Meselesi”, Türk Yurdu, 2/3(1960): 25-26.
• Turgut, Mehmet, “Köy ve Köylü Meseleleri II”, Türk Yurdu, 2/4(1960): 21-22.
• Turhan, Mümtaz, “Demokrasi ve İnkılâplar”, Türk Yurdu, 1/12(1960): 13-14.
• Turhan, Mümtaz, “Garplılaşmanın Manası”, Türk Yurdu, 1/2(1959): 19-20.
• Turhan, Mümtaz, “Türk Kültürünün Kaynaklarına İnmek Ne Demektir?”, Türk Yurdu, 239(1954): 421-424.
• Uluçay, Cengiz, “Tek Dünya Medeniyeti Prensibine Karşı Milliyetçilik ve Milliyetçiliğin Umumi Prensibi”, Türk Yurdu, 7/3(1970): 12-14.
• Türk Yurdu
• Yurt ve Dünya