Reflections of Women Archetypes to Ottoman Miniatures in Line with Conversions of the Mythology

Yıl 2023, Cilt: 29 Sayı: 50, 42 - 52, 31.03.2023

Merve Altın Akkaya

https://doi.org/10.5152/ArtVis.2023.2237123

Öz

When searching for traces of mythical female archetypes in Ottoman miniatures, the mythical female archetype symbol is used as the first source. These symbols, which have changed with the transformation of mythology, retain their characteristics as the dominant belief system changes. Since prehistoric times, humans have formed stories of beliefs based on the experience of archetypes associated with themselves, but in mythology, humans derive from their efforts, nature, and their understanding of themselves that is based on their own life experiences. Despite changes in geography and time, evidence of the interaction between roles and gender roles due to these archetypes can be found in the cultural formation of various belief systems. Since the Ottoman detail was created under Islamic influence, the female phenomenon discussed in this study was also presented in this sense. The fact that mythical female archetypes rarely exist in Islamic beliefs may indicate that they are few in miniatures created in this direction. Traces of mythology from past belief systems are affecting today’s myths more than expected. The relationship between past myths and today’s cultural structures is primarily made up of symbols. In this context, traces of the Ottoman miniature female archetype can also be found in the symbol of the mythical goddess. In line with the discussion of sources on this subject, this study describes the archetypal symbols of women in comparison to the examples of miniatures and Western art. Created on the basis of Ottoman’s detailed mythical female archetype symbol, this work covers both the fields of women’s history and visual arts and can include wealth that brings both fields together.

Anahtar Kelimeler

Art, female archetype, myth, mythology, Ottoman miniatures

Mitolojinin Dönüşümleri Doğrultusunda Kadın Arketiplerinin Osmanlı Minyatürlerine Yansımaları

Öz

Osmanlı minyatürlerinde mitolojik kadın arketiplerin izlerini ararken yararlanılan ilk kaynak mitolojideki kadın arketiplerin simgeleri olmaktadır. Çünkü mitolojinin dönüşümleri doğrultusunda değişime uğramış bu simgeler, baskın inanç sistemleri değişse de özelliklerini korumaya devam ederler. Tarih öncesi dönemlerden bu yana insanlar doğayı ve kendilerini anlamlandırma çabalarından doğan, kendi yaşam deneyimlerinden yola çıkarak bağlantı kurdukları mitlerde, yine kendileri ile ilişkilendirdikleri arketiplerin deneyimleri üzerinden inanç hikayeleri oluştururlar. Coğrafya ya da zaman değişse dahi farklı inanç sistemlerine ait kültür oluşumlarında, bu arketiplere atfedilen roller ile toplumsal cinsiyet rolleri arasındaki etkileşimin izleri görülmeye devam eder. Osmanlı minyatürleri İslam dini etkisi ile oluşturulduğu için, bu çalışmada ele alınan kadın olgusu da bu inanç doğrultusunda tasvir edilmiştir. Mitolojik kadın arketiplerin İslam inancında çok az yer edinmiş olması , bu doğrultuda oluşturulmuş minyatürlerde onların az olduğunu düşündürebilir. Geçmiş inanç sistemlerine dair mitolojilerin izleri, sanıldığından daha fazla günümüz mitolojisini etkiler. Geçmiş mitolojiler ile günümüz kültür yapısı arasındaki bağ çoğunlukla simgeler aracılığıyla kurulur. Bu bağlamda Osmanlı minyatürlerindeki kadın arketiplerinin izleri, mitlerdeki tanrıça simgeleri üzerinden de aranabilir. Konuya dair kaynakların incelemeleri doğrultusunda, kadın arketiplerin simgeleri, minyatür ve batı sanatından örnekler ile karşılaştırmalı olarak bu çalışma kapsamında ele alınmıştır. Osmanlı Minyatürlerinde mitolojik kadın arketiplerine dair simgeler üzerinden oluşturulmuş bu çalışma görsel sanatlar alanında olduğu kadar kadın tarihi yazımı alanını da içermekte olup her iki disiplini buluşturan bir zenginliği de barındırabilir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Minyatürleri, Mitoloji, Mit, Kadın Arketipleri, Sanat

Kaynakça

• And, M. (2015). Minyatürlerle Osmanlı - İslam mitologyası. Yapı Kredi Yayınları.
• Bayat, F. (2018). Türk mitolojik sistemi 2 “kutsal dişi; mitolojik ana, Umay paradigmasında ilkel mitolojik kategoriler; iyeler ve demonoloji”. Ötüken.
• Beydili, C. (2004). Türk mitolojisi ansiklopedik sözlüğü, (E. Ercan, Çev.). Yurt Kitap-Yayın.
• Binark, İ. (1978). Türklerde resim ve minyatür sanatı. Vakıflar Dergisi, 12, 271–289. https ://hd l.han dle.n et/11 352/1 226
• Campbell, J. (2016). Yaratıcı mitoloji: Tanrının maskeleri IV (K. Emiroğlu, Çev.). Islık Yayınları.
• Campbell, J. (2021). Tanrıçalar ve Tanrıça’nın dönüşümleri (N. Küçük, Çev.). İthaki.
• Caravaggio, M. M. (1605–1606). Madonna and child with Saint Anne [t.ü.y.b.]. Galleria Borgese. https://borghese.gallery/c ollection/ paintings/ madon na-of -the- palaf renie ri.ht ml
• Cranach, L. (1526). Adam and Eve [Panel Üzerine Yağlıboya]. https ://ar tuk.o rg/di scove r/art works /adam -and- eve-2 07100
• Dalkıran, A. (2012). On yedinci yüz yıl Osmanlı minyatürlerinde sıra dışı bireğilim: Müstehcenlik. İdil Dergisi. 1(5), 113–131. https://www.idildergisi.com/makale/pdf/1354566133.pdf
• Falnâme, T. K. S. M. K. (1703). Âdem ve Havva’nın Cennet’ten kovulması[Minyatür]. Minyatürlerle Osmanlı – İslam mitologyası (s. 96) içinde. Yapı Kredi Yayınları.
• Falnâme, T. K. S. M. K. (1703). Adem ve Havva’nın cennette tasviri [Minyatür]. Türk Minyatür sanatında cennet. Belleten, 72(263), 141–154 (158).
• Falname, T. S. M. H. (1703). Meryem’in İsa’yı emzirmesi [Minyatür]. Minyatürlerle Osmanlı – İslam mitologyası (s. 187) içinde. Yapı Kredi Yayınları.
• Hadis-i Nev (1488). Vakvâk Ağacı [Minyatür]. Topkapı Sarayı Müzesi; Minyatürlerle Osmanlı - İslam mitologyası (s. 312) içinde. Yapı Kredi Yayınları.
• Kara, B. (2019). Mitoloji ve toplumsal cinsiyet: Şahmeran miti (Tez No.563273) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez veri tabanından erişildi.
• Kıssasü’l-Enbiya, SK Hamidiye (980). Cebrail’in Meryem’e insan suretinde görünmesi [Minyatür]. Minyatürlerle Osmanlı - İslam mitologyası (s. 188) içinde. Yapı Kredi Yayınları.
• Konak, R. (2013). İslam’da tasvir yasağı sorunu ve minyatür sanatı. International Journal of Science, 6(1), 967–988. https://jasstudies.com/ DergiTamDetay.aspx?ID=537Lespugue Venüsü, (M.Ö. 21.000).
• Mitolojiler ve semboller: Anatanrıça ve doğurganlık sembolleri [15.cm fildişi heykelcik] (s. 74). Kabalcı Yayınevi.
• Mahir, F. B. (2020). Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi (30. Cilt). https ://islaman siklo pedis i.org .tr/m inyat ur
• Mascetti, M. D. (2000). İçimizdeki tanrıça: Kadınlığın mitolojisi (B. Çorakçı,Çev.). Doğan Kitapçılık.
• Metaliü’l-Saade, B. N. Suppl. Tur (242). Başı insan, bedeni yılan biçimindeki Mar-ı Kahkaha [Minyatür]. Minyatürlerle Osmanlı – İslam mitologyası (s. 276) içinde. Yapı Kredi Yayınları.
• Michelangelo, B. (1511). İlk günah ve cennetten kovuluş [Fresk]. Sistina Şapeli. https ://tr .wiki pedia .org/ wiki/ %C4%B 0lk_G %C3%B Cnah_ ve_Cennett en_Ko vulu% C5%9F
• Ögel, B. (1993). Türk mitolojisi: Kaynakları ve açıklamaları ile destanlar (I.Cilt). Türk Tarih Kurumu.
• Renda, G. (1997). Minyatür. Eczacıbaşı sanat Ansiklopedisi. Yem Yayınevi.
• Renda, G. (2001). Osmanlı minyatür sanatı. Promete.
• Rubens, P. P. (1628–1629). The Immaculate Conception (t.ü.y.b.). MuseoNacional del Prado. https ://ww w.mus eodel prado .es/e n/the -coll ection/art -work /the- immac ulate -conc eptio n/abe a9a48 -3712 -4068-a0dd -c669 00543 0d5
• Siyer-i Nebi, C. B. L. (306). Mir’ac [Minyatür]. Minyatürlerle Osmanlı – İslammitologyası (s. 296) içinde. Yapı Kredi Yayınları.
• Siyer-i Nebi, T. S. M. H. (1221). Süt Annesi Halime Hz. Muhammed’i emzirirken [Minyatür]. https ://do cplay er.bi z.tr/ docs- image s/100/1470 79131 /imag es/19 -0.jp g
• Şâhmeran Motifli Kabartma (10-11. yy). Kars, Ani harabeleri. https ://www.aa. com.t r/tr/ kultu r-san at/ef sanel ere-k onu-o lan-b in-yi llik- sahmeran-g orucu ye-ci kti/8 75401
• Waterhouse, J. W. (1908). Apollon and Daphne (t.ü.y.b.). Özel Koleksiyon.https ://co mmons .wiki media .org/ wiki/ File:Apol lo_an d_Dap hne_waterh ouse. jpg
• Yaman, B. (2008). Türk minyatür sanatında cennet. Belleten, 72(263), 141–154.