The cinematic construction of women’s resistance in Palestinian cinema: Resistance and struggle in Annemarie Jacir's filmography

Yıl 2025, Sayı: 1, 39 - 72, 23.06.2025

Öznur Elri

Öz

The Palestinian occupation, which is referred to as El-Nakba (Day of Catastrophe) and which commenced on May 14, 1948, persists to the present day, despite the passage of nearly a century. During this period, the Palestinian people have persistently articulated their legitimate insurrection through physical, artistic, and cultural means. The profound upheavals and traumas experienced by Palestine have been significant factors shaping the people's way of life, cultural production, and identity struggles. This enduring resistance has transcended political action, evolving into a way of life, a means of social solidarity, and a tool for identity preservation. This resistance has been reflected in various areas of society and art, influencing everything from literary texts to local music, cultural production, theater, and cinema. Cinema, as a medium of mass communication, offers a significant reflection of this historical and social context. Palestinian cinema has emerged as a potent narrative instrument, articulating the ongoing occupation that commenced in 1948, the pursuit of justice, the intricacies of identity, and the struggle for resistance. Palestinian directors who facilitate collective participation in the resistance across all segments of society are of great importance in this context. In contrast to the conventional portrayal of women in traditional cinema, Palestinian cinema challenges the established gender roles by depicting women not as subjugated figures, but as active leaders of the resistance. In these narratives, women have transcended conventional roles, becoming symbols of resistance and integral components of the struggle, both physically and emotionally. In this study, the objective is to elucidate the representation of women who play a significant role in the Palestinian resistance within cinematic narratives and the shaping of their roles in these narratives. To this end, the film Salt of this Sea, directed by Annemarie Jacir in 2008, was analyzed using critical discourse analysis, a qualitative text analysis method. The analysis concluded that women represented in Palestinian cinema played an active role in the processes of cultural resistance and cultural intifada. Furthermore, it was determined that these women were pioneers in carrying culture and identity.

Anahtar Kelimeler

Palestine , Resistance , Women , Space , Palestinian Cinema.

Filistin sinemasında kadın direnişinin sinemasal inşası: Annemarie Jacir’in filmografisinde direniş ve mücadele

Öz

El-Nakba (Felaket Günü) olarak bilinen ve 14 Mayıs 1948’de başlayan Filistin işgali, üzerinden bir asra yakın süre geçmesine rağmen hala devam etmektedir. Bu süre zarfında Filistin halkı gerek fiziki gerek sanatsal ve kültürel mecralarda haklı isyanını dile getirmeye devam etmiştir. Filistin’in yaşadığı büyük kırılma ve travmalar, halkın yaşam biçimini, kültürel üretimlerini ve kimlik mücadelelerini şekillendiren önemli unsurlar olmuştur. Uzun yıllardır süren bu direniş, yalnızca bir siyasi eylem olmanın ötesine geçmiş; aynı zamanda bir yaşam tarzı, toplumsal dayanışma ve kimlik koruma aracı olarak öne çıkmıştır. Bu direniş, toplumun ve sanatın çeşitli alanlarına yansımış; edebi metinlerden yerel müziklere, kültürel üretim biçimlerine, tiyatro ve sinemaya kadar pek çok alanı etkilemiştir. Sinema, bir kitle iletişim aracı olarak bu tarihsel ve toplumsal bağlamın önemli bir yansımasıdır. Filistin sineması, 1948’de başlayan işgal, adalet arayışı, kimlik mücadeleleri ve direnişin güçlü bir anlatım aracı haline gelmiştir. Toplumun tüm kesimleriyle direnişe kolektif katılım sağlayan Filistinli yönetmenler bu bağlamda büyük önem taşımaktadır. Özellikle geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin aksine, Filistin sinemasında kadınlar madun değil, direnişin aktif öncüleri olarak sunulmaktadır. Bu anlatılarda kadınlar, geleneksel rollerin ötesine geçerek direnişin sembolü olmuş ve hem fiziksel hem de duygusal anlamda mücadelenin önemli bir parçası haline gelmişlerdir. Bu bağlamda, çalışmanın amacı Filistin direnişinde önemli rol oynayan kadınların sinema anlatılarında nasıl temsil edildiğini ve bu anlatılarda kadınların direniş içerisindeki rollerinin nasıl şekillendiğini ortaya koymaktır. Bu amaçla, yönetmenliğini Annemarie Jacir’in 2008 yılında yaptığı Salt of this Sea adlı filmi nitel metin çözümlemelerinden biri olan eleştirel söylem analizi yöntemine göre incelenmiş, Filistin sinemasında temsil edilen kadınların kültürel direniş ve kültürel intifada süreçlerinde aktif rol oynadıkları, kültür ve kimlik taşıyıcılarının öncüleri oldukları sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Filistin , Direniş , Kadın , Mekân , Filistin Sineması.

Kaynakça

• Abu Ali, M. (Yöneten). (1971). With Soul, With Blood [Sinema Filmi].
• Abu-Assad, H. (Yöneten). (2005). Paradise Now [Sinema Filmi].
• Akman, M. K. (2018). Savaşın ve çatışmanın sanatta temsili / sanat sosyolojisi ve güvenlik sosyolojisi çözümlemeleri. Researcher: Social Science Studies, 6(4), 169-180.
• Akyol, C. P. (2017). Arap devletleri ligi, Orta Doğu ve bölge dengeleri üzerindeki etkisi. Gazi Akademik Bakış, 11(21), 277-302.
• Arafe, H. E., ve Rozental, İ. (2024). Filistin karikatürünün kısa tarihi. Yeni e Dergisi.
• Aras, İ. (2010). Filistin-İsral arasındaki temel sorunlar ve uluslararası hukuk (Tez No. 297956) [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Arı, T. (2012). Geçmişten günümüze Orta Doğu: Siyaset, savaş ve diplomasi. MKM Yayıncılık.
• Armaoğlu, F. (1989). Filistin meselesi: Arap-İsrail savaşları (1948-1988). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Atuğ, Y. (1969). Türk devrim tarihi dersleri. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Beyazyüz, S. (2024). Kültürel direniş pratiği olarak sinema anlatıları özelinde dünyadan arda kalan topraklara, Filistin'e bakmak. Ombudsman Akademik (20), 229-278.
• Biryıldız, E., ve Erus, Ç. Z. (2007). Üçüncü sinema ve üçüncü dünya sineması. Es Yayınları.
• Boran, Y. (2006). Geçmişten geleceğe Filistin direniş hareketi: El-Fetih ve Hamas. Mephisto Kitabevi.
• Bozkurt, C. (2012). Filistin sorunu ve ilk Arap-Yahudi çatışmalarının Türk basınındaki yankıları (1929-1939). The Journal of Academic Social Science Studies.
• Cabral, A. (1974). Ulusal kurtuluş ve kültür. National Liberation and Culture.
• Cleveland, W. L. (2004). Modern Ortadoğu tarihi. Agora Kitaplığı.
• Çalık, Z. (2010). Filistin-İsrail barış süreci ve Türkiye (Tez No. 253115) [Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Çevik, S. K. (2020). Sanatsal intifada bir işgalin anatomisi/Filistin. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 1363-1378.
• Dabaşi, H. (2006). Filistin sineması: Bir ulusun hayalleri. Agora Kitaplığı.
• Dad, S. (Yöneten). (1995). Filistine Veda [Sinema Filmi].
• Dijk, T. V. (2004). Critical discourse analysis. D. Schiffrin, D. Tannen ve H. Hamilton içinde, The Handbook of Discourse Analysis. Blackwell.
• Döner, A. (1997). Tarihsel süreç içerisinde İsrail devlet modelinin ortaya çıkışı. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10.
• Drahşi, A. (Yöneten). (2004). Zahra's Eyes [Sinema Filmi].
• Ediz, İ. (2016). Birinci Dünya Savaşı sonrasında Filistin'de toplum ve siyaset. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 2(2), 141-176.
• Eleman, Ş. (2023). Direniş cephesinde sanat. ArtDog İstanbul Dergisi (19).
• Ercan, M., ve Kılınç, M. C. (2020). Yumuşak güç unsuru olarak Filistin’in kamu diplomasisi faaliyetleri. Filistin Araştırmaları Dergisi (7), 49-81.
• Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: The critical study of language . Longman.
• Fairclough, N. (2003). Analysing discourse: Textual analysis for social research. Routledge.
• Fanon, F. (2007). Yeryüzünün lanetlileri. Vertus Kitap.
• Gertz, N., ve Khleifi, G. (2008). Palestinian cinema: Landscape, trauma and memory. Edinburgh University Press.
• Gökçınar, D. (2009). Arap-İsrail uyuşmazlığında Filistin sorunu (Tez No. 231585). [Yüksek lisans tezi, Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Gümüş, T. (2021). Kültür aktarımı ve kadın: Sözlü anlatı türleri üzerinden bir değerlendirme. Yazıt Kültür Bilimleri Dergisi, 1(1), 10-17.
• Güzel, İ. H. (2024). 7 Ekim sonrası gerçekleşen insan hakları ihlalleri üzerine bir inceleme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 661-681.
• Hadda, A. M. (2023). Film yapımcıları açısından Filistin sinemasının sorunları (Tez No. 857657) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Halloum, R. (1989). Belgelerle Filistin: Dün, bugün, yarın. Alan Yayıncılık.
• Hooh, L. (2023). Yeni dalga Filistin sinemasında direniş temsilleri (Tez No. 813795) [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Hümeyra Akgün, A. (2024, 22 Kasım). Yönetmen Darin J. Sallam, Filistin'in gündemde kalması gerektiğini söyledi. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/israil-filistin-catismasi/yonetmen-darin-j-sallam-filistinin-gundemde-kalmasi-gerektigini-soyledi/3369905
• IMDB (2025, 15 Şubat). IMDB. Erişim 15 Mart, 2025, https://www.imdb.com/name/nm0557044/bio/?ref_=nm_ov_bio_sm
• IMDB (2025, 20 Mart). IMDB. Erişim 17 Mart, 2025, https://www.imdb.com/title/tt1090680/awards/?ref_=tt_awd
• Jacir, A. (Yöneten). (2008). Salt of this Sea [Sinema Filmi].
• Jacir, A. (Yöneten). (2008). When I Saw You [Sinema Filmi].
• Jacir, A. (Yöneten). (2017). Wajib [Sinema Filmi].
• Karaman, M. L. (1996). Filistin Kurtuluş Örgütü. TDV İslam Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/filistin-kurtulus-orgutu
• Kasalak, K. (2016). İngilizlerin Filistin politikası ve Filistin mandası. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (25), 65-78.
• Ka'wash, A. (Yöneten). (1964). My Homeland, My Love [Sinema Filmi].
• Kaya, M., ve Polat, E. (2023). Filistin Kurtuluş Örgütü'nün (FKÖ) diplomasi serüveni: Oslo barış süreci. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Dergisi (26), 226-240.
• Khleifi, M. (Yöneten). (1987). Wedding in Galilee [Sinema Filmi].
• Khleifi, M. (Yöneten). (1990). Canticle of the Stones [Sinema Filmi].
• Khleifi, M. (Yöneten). (1995). Tale of the Three Jewels [Sinema Filmi].
• Kısaoğlu, Ö. (2020). Diasporada Filistin denge sineması: Vaat edilen Cennet. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi (16), 7-29.
• Kızıloğlu, S. (2012). İsrail Devleti'nin kuruluşuna kadar geçen süreçte Yahudiler ve Siyonizm'in gelişimi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 35-64.
• Lockman, Z. ve Beinin, J. (1989). Intifada: The Palestinian uprising against Israeli occupation. South End Press.
• Mansfield, P. (2012). Ortadoğu tarihi. Say Yayınları.
• Masri, M. (Yöneten). (1991). Childiren of Fire [Sinema Filmi].
• Masri, M. (Yöneten). (1998). Children of Shatila [Sinema Filmi].
• Masri, M. (Yöneten). (2001). Frontiers of Dreams and Fears [Sinema Filmi].
• Masri, M. (Yöneten). (2015). 3000 Nights [Sinema Filmi].
• Masri, M. ve Chamoun, J. K. (Yönetenler). (1983). Under the Rubble [Sinema Filmi].
• Maxwell, J. (1996). Qualitative research design: An interactive approach. Sage Puplications.
• MÜSDAV (2023). 7 Ekim sonrası Gazze'de yaşanan uluslararası hukuk ve insan hakları ihlalleri. MÜSDAV-Uluslararası Hukuk ve İnsan Hakları, Erişim 3 Şubat, 2025, https://www.musdav.org.tr/pdf/7ekimsonrasindagazzedeyasananinsanhaklariihlalleri.pdf
• Nabulsi, F. (Yöneten). (2016). Today They Took My Son [Sinema Filmi].
• Nabulsi, F. (Yöneten). (2018). Nightmare Of Gaza [Sinema Filmi].
• Nabulsi, F. (Yöneten). (2020). The Present [Sinema Filmi].
• Nabulsi, F. (Yöneten). (2023). The Teacher [Sinema Filmi].
• Opuz, E. (2007). Filistin: Devrim sürüyor. Anka Kitaplığı.
• Pappe, I. (2007). Modern Filistin tarihi. Phoenix Yayınevi.
• Return to Haifa (1982). [Sinema Filmi].
• Said, E. W. (2016). Kültür ve emperyalizm. Hil Yayın.
• Salih, R., ve Devroe, S. R. (2014). Filistin ve ötesinde direniş kültürleri: Sanat, estetik ve duygulanım politikaları üzerine. The Arab Studies Journal, 8-27.
• Sallam, D. J. (Yöneten). (2009). Still Alive [Sinema Filmi].
• Sallam, D. J. (Yöneten). (2012). The Dark Outside [Sinema Filmi].
• Sallam, D. J. (Yöneten). (2021). Farha [Sinema Filmi].
• Sallam, D. J., ve Al-Rasheed, A. (Yönetenler). (2016). The Parrot [Sinema Filmi].
• Scott, J. (1995). Tahakküm ve direniş sanatları gizli senaryolar. Ayrıntı Yayın Grubu.
• Shafik, V. (2001). Companion encyclopedia of Middle Eastern and North African film. Routledge.
• Sınmaz, K. (2022). Filistinli kadınlar: Direnişin anlatılmamış tarihi. İnsamer Analiz, 1-10.
• Sivrikaya, E. (2023, 20 Aralık). Filistinli yönetmen Mai Masri: 'Kadınlar, çocuklar, direniş hikayeleri filmlerimizin konuları oldu'. Gazete Duvar. https://www.gazeteduvar.com.tr/filistinli-yonetmen-mai-masri-kadinlar-cocuklar-direnis-hikayeleri-filmlerimizin-konulari-oldu-haber-1655360
• Suleiman, E. (Yöneten). (1993). Homage by Assassination [Sinema Filmi].
• Suleiman, E. (Yöneten). (1996). Chronicle of a Disappearance [Sinema Filmi].
• Suleiman, E. (Yöneten). (1998). The Arab Dream [Sinema Filmi].
• Suleiman, E. (Yöneten). (2002). Divine Intervention [Sinema Filmi].
• Suleiman, E., ve Solloum, J. (Yönetenler). (1990). Introductıon to the End of an Argument [Sinema Filmi].
• Şah, U. (2020). Eleştirel söylem analizi: Temel yaklaşımlar. Kültür Araştırmaları Dergisi(7), 210-231.
• Şahin, M. (2019). Kültür aktarımında toplumsal cinsiyetin rolü. Akademik Hassasiyetler, 6(11), 233-249.
• Şimşek, U. ve Ilgaz, S. (2010). Küreselleşme ve ulusal kimlik. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 5-6.
• Tawil, Y. (2025, 19 Şubat). Arab film and media institue. Arab Film Institue: https://arabfilminstitute.org/the-life-and-career-of-annemarie-jacir/
• Teksoy, R. (2005). Rekin Tekinsoy'un sinema tarihi. Oğlak Yayınları.
• UNESCO (2025, 25 Ocak). UNESCO Intangible Cultural Heritage. Erişim 25 Mart, 2025, https://ich.unesco.org/en/1982-2000-00309?utm_source
• Uştuk, H. (2023, 12 Aralık). Filistinli yönetmen Farah Nabulsi, Filistin'de yaşananları anlattı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/israil-filistin-catismasi/filistinli-yonetmen-farah-nabulsi-filistinde-yasananlari-anlatti/3078031
• Wikipedia. (2024, 20 Kasım). Wikipedia. Erişim 27 Mart, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Salt_of_this_Sea
• Yaşar, T. F., Özcan, A. S., ve Kor, T. Z. (2007). Siyonizm düşünden işgal gerçeğine Filistin. İHH Araştırma Yayınlar Birimi.
• Yıldız, S. (2007). Kimlik ve ulusal kimlik kavramlarının toplumsal niteliği. Milli Folklor Dergisi (74), 9-16.
• Young, M. (2022). Direniş sanatı: Filistin'de sanat ve direniş. JANUS.NET e-journal of International Relations, 18-36.