AN EXAMPLE FOR FISH BARRIERS: BÜYÜKÇEKMECE DAM (ISTANBUL)

Yıl 2017, , 96 - 101, 14.04.2017

Gülşah Saç , Müfit Özuluğ

https://doi.org/10.18864/TJAS201708

Öz

Fish migrations are affected negatively from dams,
hydroelectric power plants and some structures built on streams and so, several
fish species are under threat of extinction. Species compositions also shows a
rapid alteration in their habitats where environmental conditions were changed.
Büyükçekmece Reservoir is an example for this case. The lagoon that was blocked
from the sea connection in 1985, became a freshwater lake in time and fish
composition has changed rapidly. Nowadays, freshwater fish species such as Rutilus
rutilus (L., 1758) and Alburnus istanbulensis Battalgil, 1941 took
over the marine species i.e. Pomatomus saltatrix (L., 1766) and
Engraulis encrasicolus (Linnaeus, 1758). The presence of Atherina boyeri
Risso 1810, that was recorded for the first time in the lagoon in 1982, was not
reported in a study carried out to determine fish fauna of the reservoir in
1999 (after building of the dam). It was argued that low water temperature has
adverse effect on feeding of the species and also caused to its death. However,
this species was found in the stomach contents of two Perca fluviatilis
L., in 1758 surprisingly, although the lack of sand smelt in the reservoir in a
study conducted in 2009. In another study which carried out in this reservoir
in 2015, the species was represented by a high number of individuals. It is
thought that this species enters into the reservoir and rebuild the population
with the opening of the dam shutters in excessive rainy periods. Büyükçekmece
Reservoir is an example that influence of the dam shutters on the change in
species composition and blocking of fish migrations.

Anahtar Kelimeler

Fish migration, stream, dam, lagoon, Atherina boyeri

BALIK BARİYERLERİNE BİR ÖRNEK: BÜYÜKÇEKMECE BARAJI (İSTANBUL)

Öz

Balık göçleri barajlar, hidroelektrik santralleri ve
akarsu üzerine inşa edilen çeşitli yapılar nedeniyle olumsuz etkilenmekte ve
böylelikle birçok balık türünün nesli tehdit altına girmektedir. Ayrıca,
çevresel koşulları değiştirilen ortamlarda tür kompozisyonları hızlı değişimler
göstermektedir. Bunun bir örneği Büyükçekmece Rezervuarı’dır. 1985 yılında
deniz bağlantısı kesilen lagün, zamanla tatlı su gölü özelliği kazanmış ve tür
kompozisyonu hızla değişmiştir. Geçmişte Pomatomus saltatrix (L., 1766)
ve Engraulis encrasicolus (Linnaeus, 1758) gibi deniz kökenli balık
türlerinin yaşayabildiği rezervuarda, günümüzde bu türlerin yerini Rutilus
rutilus (L., 1758) ve Alburnus istanbulensis Battalgil, 1941 gibi
tatlısu balıklarının aldığı görülmektedir. Lagündeki varlığı ilk kez 1982
yılında rapor edilen Atherina boyeri Risso, 1810 türüne, 1999 yılında
(baraj inşası sonrasında) gölün balık faunasını belirlemek amacıyla yapılan
çalışmada rastlanmamıştır. Düşük su sıcaklığının türün beslenmesi üzerinde
olumsuz etki yaptığı ve ayrıca ölümüne neden olduğu ileri sürülmüştür. Ancak,
2009 yılında rezervuarda yürütülen bir çalışmada gümüş balığı yakalanamamasına
rağmen, şaşırtıcı bir şekilde iki Perca fluviatilis L., 1758 bireyinin
mide içeriğinde bu türe rastlanmıştır. 2015 yılında aynı rezervuarda yapılan
bir başka çalışmada ise türün, çok sayıda birey ile temsil edildiği
görülmüştür. Türün, aşırı yağışlı dönemlerde baraj kapaklarının açılması ile
rezervuara girerek yeniden populasyon oluşturduğu düşünülmektedir. Büyükçekmece
Rezervuarı, baraj kapaklarının tür kompozisyonu değişimine ve balık göçlerinin
engellenmesine bir örnek teşkil etmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Balık göçü, akarsu, baraj, lagün, Atherina boyeri

Kaynakça

• Acara, A. & Gözenalp, F. (1959). The northern lagoons of the sea of Marmara, Proc. Gen. Proceedings and Technical Papers, General Fisheries Council for the Mediterranean, 5, 235-239.
• Aktan, Y., Aykulu, G., Albay, M., Okgerman, H., Akçaalan, R., Gürevin, C. & Dorak, Z. (2006). The investigation of the factors controlling phytoplankton blooms in Lake Büyükçekmece. Tübitak Project; ÇAYDAG–103Y127, 112.
• Balık, S. (1985). Taxonomical revision and the present status of the inland water from Turkish Thrace. Doğa Bilim Dergisi, A2, 9(2), 147-160.
• Devedjian, K. (1926). Pêche et Pêcheries en Turquie . İstanbul, Osmanlı Düyun-u Umumiye İdaresi Matbaası [Çeviri: Türkiye’de Balık ve Balıkçılık, 2006 ISBN 975-7265-75-6].
• Erman, F. (1959). Has kefal (Mugil cephalus L.)’ ın biyolojisi. Hidrobioloji Mecmuası, A5, (1-4), 62-86.
• Gessner, J., Freyhof, J. & Kottelat, M. (2010). Acipenser gueldenstaedtii. The IUCN Red List of Threatened Species 2010: e.T232A13042340. http://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2010-1.RLTS.T232A13042340.en. [Ziyaret Tarihi: 06.01.2017]
• Jacoby, D. & Gollock, M. (2014). Anguilla anguilla. The IUCN Red List of Threatened Species 2014: e.T60344A45833138. http://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2014-1.RLTS.T60344A45833138.en. [Ziyaret Tarihi: 06.01.2017]
• Kosswig C. & Battalgil F. (1942). Zoogeographie der Türkischen Süsswasserfische. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası, B, 7(3), 145-165.
• Meriç, N. (1986). Fishes encountered in Büyükçekmece Lake, İstanbul. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası, B, 51, 41-46.
• Meriç, N. (1992). Primarily study on the fish species in the Büyükçekmece Dam Lake. Fırat Üniv. XI. Ulusal Biyoloji Kongresi, Hidrobiyoloji, Elazığ, 167-174.
• Ninni, E. (1923). Primo contributo allo studio dei pesci e della pesca nelle acque dell’Impero Ottomano, 5, Premiate Officine Grafiche Carlo Ferrari, Venezia.
• Özuluğ, M. (1999). A taxonomic study on the fish in the basin of Büyükçekmece Dam Lake. Turkish Journal of Zoology, 23, 439-451.
• Saç, G. (2010). Büyükçekmece Baraj Gölü'ndeki İsrail sazanı Carassius gibelio (Bloch, 1782)'nun Büyümesi ve Üremesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 69 s.
• Saç, G. (2011). Büyükçekmece Rezervuarı’nda yaşayan tatlısu levreği Perca fluviatilis Linnaeus,1758’in beslenme özellikleri. XVI. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, Akdeniz Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, 25-27 Ekim 2011, Antalya.
• Saç, G., Gaygusuz, Ö. & Tarkan, A.S. (2015). Reoccurrence of a commercial euryhaline fish species, Atherina boyeri Risso, 1810 (Atherinidae) in Büyükçekmece Reservoir (İstanbul, Turkey). Journal of Aquaculture Engineering and Fisheries Research, 1(4), 203-208.
• Saç, G., Aydoğan, K., Özuluğ, O. & Özuluğ, M. (2016). Resettlement of Atherina boyeri Risso, 1810 in Büyükçekmece Reservoir (İstanbul, Turkey). FishTaxa, (1), 27-28.