OSMANLI DEVLETİ’NDE ASKER KAYNAKLARINDAN KUL KARDEŞLERİ

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 36, 61 - 77, 30.12.2024

Abdulkasim Gül

https://doi.org/10.46953/askeritarih.1528417

Öz

Bu makalede, Osmanlı Devleti’nin bütün devirlerinde işlerlik durumu olsa da irtibatlı olduğu devşirme ve pençik usulü gibi uygulamalar sebebiyle on yedinci yüzyıl başına kadar farklı bir yapı halinde teşekkül eden kul kardeşliği incelendi. Kul kardeşliği ehemmiyetli bir asker kaynağı olsa da şimdiye kadar ihmal edilmiş yapı olarak dikkat çekmektedir. Dolayısıyla çalışmanın maksadı bu yapının etraflıca ortaya konulmasıdır. Makalede uygulamanın insan kaynağı, askeri güç olarak kullanılma şekilleri, var olduğu zaman içindeki değişimleri ve hangi şartlarda ortadan kalktığı incelendi. Kaynak olarak esasen Osmanlı arşivindeki resmi kayıtlar kullanılırken ayrıca dönem yazarlarından istifade edildi. Netice olarak bu yapının Osmanlı askerî düzeninin on yedinci yüzyıl başına kadar geçerli olan özellikleri itibariyle var olduğu, bu özelliklerin ortadan kalmasıyla uygulama şartlarını yitirdiği ortaya koyuldu.

Anahtar Kelimeler

Kul, devşirme, köle, akraba, ihtida.

Kaynakça

• AKKAYA, Ziya; Vecihi Devri ve Eseri 1637-1661/1057-1071, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 1957.
• BARKAN, Ömer Lütfi; “H 933-934 (M 1527-1528) Mali Yılına Ait Bir Bütçe Örneği”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 15/1-4, s. 251-329.
• BARKAN, Ömer Lütfi; “Timar”, Millî Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 12/I, s. 286-332.
• BOSTAN, Çelebi; Târih-i Sultan Süleyman, Viyana Millî Kütüphanesi, No.: 998.
• BOSTAN, İdris; Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2015.
• BOSTAN, İdris; Osmanlı Bahriye Teşkilatı; XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992.
• DARLING, Linda T.; The Janissaries of Damascus in the Sixteenth Century, Or, How Conquering a Province Changed the Ottoman Empire, Berlin, 2019.
• DİNÇ, Beyhan; Peçevî Tarihi (250b-284a Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2005.
• FODOR, Pal; “Serhatta Ekmeğini Çıkarmak: 16. Yüzyıl Osmanlı Ordusunda Gönüllüler”, Kızıl Elma, (Tercüme: Özgür Kolçak), Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2020, s. 413-456.
• Gelibolulu Mustafa Âli; Künhü’l-Ahbâr, yayına hazırlayan, Ali Çavuşoğlu, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2019.
• GÜL, Abdulkasim; Yeniçeriliğin Tarihi, I-II, Küre Yayınları, İstanbul, 2022.
• İNALCIK, Halil; Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), (çev. Ruşen Sezer), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004.
• İNALCIK, Halil; “Timar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 41, s. 168-173.
• İNALCIK, Halil; Devlet-i ‘Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar, II, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2014.
• İNALCIK, Halil; Devlet-i ‘Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar, IV, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2016.
• İNALCIK, Halil; “Osmanlı İmparatorluğu’nda Köle Emeği”, Osmanlılar (Fütühat, İmparatorluk, Avrupa İle İlişkiler), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2022, s. 155-182.
• Kâtib ÇELEBİ; Fezleke, (Osmanlı Tarihi (1000-1065/1591-1655), Cilt I, hazırlayan Zeynep Aycibin, Çamlıca Yayınları, İstanbul, 2016.
• KOLÇAK, Özgür; Ok, Tüfek ve At, 16. Yüzyılda Osmanlı Askerî Devrimi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2023.
• ORHONLU, Cengiz; Osmanlı Tarihine Ait Belgeler-Telhisler (1597-1607), İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1970.
• ÖNAL, Ahmet; Koca Sinan Paşa'nın Hayatı ve Siyasî Faaliyetleri: 1520-1596, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2012.
• SAHİLLİOĞLU, Halil; H.951-952 Tarihli ve E-12321 Numaralı Mühimme Defteri, İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi Yayınları, İstanbul, 2002.
• SAĞIRLI, Abdurrahman; Mehmed b. Mehmed Er-Rûmî (Edirneli)’nin Nuhbetü’t-Tevârih ve’l-Ahbâr’ı ve Târîh-i Âl-i Osman’ı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2000.
• STEIN, Mark L; Osmanlı Kaleleri, Avrupa’da Hudut Boyları, (çev. Gül Çağalı Güven), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2007.
• ŞAHİN, Mehmet; Kuyucu Murad Paşa’nın Celâlî Seferi Mühimmesi (1607), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2002.
• Topçular Kâtibi ‘Abdulkâdir (Kadrî) Efendi Tarihi, (Metin ve Tahlîl), Cilt I, Yayına Hazırlayan: Ziya Yılmazer, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2003.
• TÜRKAL, Nazire Karaçay; Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa Zeyl-i Fezleke (1065-22 Ca.1106 1654-7 Şubat 1695, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2012.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı; Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları, Cilt I-II, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı; Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilâtı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2014. ÜNSAL, Coşkun; Osmanlı Askerî Teşkilatında Kapıkulu Süvarileri (XVI-XVII. Yüzyıllar), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2023.
• YAŞAROĞLU, Abid; Topkapı Sarayı Kütüphanesi Koğuşlar 888 Numaralı Mühimme Defteri, (1a-260a Tahlil ve Transkript), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1995. YILDIZ, Murat; Bostancılıktan Saray Muhafızlığına Bostancı Ocağı, Yitik Hazine Yayınları, İzmir, 2011.
• YILMAZ, Gülay; “The Devshirme System and the Levied Children of Bursa in 1603-4”, Belleten, C 79, S 286, 2015, s. 901-30.