İlköğretimin İkinci Kademe Öğrencilerinin Ana-Babadan Algıladığı Psikolojik Kontrolün Kendini Belirleme Düzeyi ve Sosyal Girişkenlikle İlişkisi

Yıl 2018, , 294 - 312, 15.10.2018

Yeliz Kındap Tepe , Betül Deliser Gülnur Kuzan Rabia İslamoğlu

https://doi.org/10.17067/asm.439957

Cited By: 2

Öz

Kendini belirleme bireyin
eylemlerini başlatması, sürdürmesi, sonlandırması ve davranışlarını kendi
iradesiyle düzenleyebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Son yıllarda kendini
belirlemenin ergen gelişimi üzerindeki olumlu etkisi sıklıkla incelenmektedir.
Ancak ebeveynden algıladığı psikolojik kontrol, kendini belirleme düzeyi ve
ergenin farklı alanlardaki girişkenliği arasındaki ilişkiyi incelendiği bir
araştırmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle araştırmada öğrencilerin anne babadan
algıladığı psikolojik kontrolün, kendini belirleme ve kişilerarası ilişkilere
katılım, yetişkinlerle ilişkilere katılım ve sosyal gruba katılım girişkenlik
tipleriyle ilişkisi incelenecektir. Araştırma örneklemini, Sivas ilinde
ilköğretim ikinci kademede öğrenim gören 126'sı (%47.9) kadın ve 137'si (%52.1)
erkek olmak üzere toplamda 263 kişi oluşturmuştur. Katılımcıların yaş
ortalaması 11.29’dur (S = 10.81, ranj = 9-13). Veri toplama araçları olarak,
Psikolojik Kontrol Ölçeği, Kendini Belirleme Ölçeği ve Ergenin Sosyal
Girişkenliği Ölçeği kullanılmıştır. Yapılan hiyerarşik regresyon analizi
sonucunda ergenin kişilerarası ilişkilere katılımını ve sosyal gruba katılımını
annenin eğitim düzeyi ve ergenin kendini belirleme düzeyinin pozitif yönde; ana
babanın psikolojik kontrolünün (saymazlık) ve ergenin yaşının negatif yönde
yordadığı; buna karşı yetişkinlerle iletişime katılımını ergenin yaşının
negatif yönde, anne eğitim düzeyinin ise pozitif yönde yordadığı bulunmuştur.
Sonuçta ergenin ana babadan algıladığı psikolojik kontrolün ergenin farklı
alanlardaki girişkenliğini zedelediği, kendini belirleme düzeyi yüksek olan
ergenlerin farklı alanlardaki girişkenliklerinin arttığı; yine annenin eğitim
düzeyinin ergenlerin girişkenliğini artırıcı bir unsur olduğu ve ergenin
yaşının ergen girişkenliğinde önemli bir belirleyici olduğu görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Kontrol, Kendini Belirleme, Girişkenlik

Kaynakça

• Amato, P. R. (1989). Family processes and the competence of adolescents and primary school children. Journal of Youth and Adolescence, 18(1), 39-53.
• Assor, A., Roth, G., & Deci, E. L. (2004). The emotional costs of parents’ conditional regard: A self determination theory analysis. Journal of Personality, 72, 47-88.
• Ateş, B. (2013). İlköğretim 5. Sınıf öğrencilerinin atılganlık puanlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1).
• Barber, B. K. (1996). Parental psychological control: Revisiting a neglected construct. Child Development, 67, 3296-3319.
• Barber, B. K. ve Erickson, L. D. (2001). Adolescent social ınitiative: Antecedents in the ecology of social connections. Journal of Adolescent Research, 16, 326.
• Barber, B. K. ve Harmon, E. L. (2002).Violating the self: Parental psychological control of early adolescents and adolescents. In B. K. Barber (Ed.), Intrusive parenting: How psychological control affects children and adolescents (pp. 15-10). Washington, DC: American Psychological Association Press.
• Barber, B. K., Olsen, J. ve Shagle, S. (1994). Associations between parental psychological and behavioral control and youth internalizing and externalizing behaviors. Child Development, 65, 1120-1136.
• Barber, B. K., Stolz, H. E. ve Olsen, J. A. (2005b). Parental support, psychological control, and behavioral control: Assessing relevance across time, culture, and method. Monographs of the Society for Research in Child Development, 70(282), 1-137.
• Barber, B. K., Xia, M., Olsen, J. A., Mcneely, C. A. ve Bose, K. (2012). Feeling disrespected by parents: Refining the measurement and understanding of psychological control. Journal of Adolescence, 35, 273-287.
• Bartle-Haring, S., ve Sabatelli, R. M. (1997). Emotional reactivity toward parents and interpersonal competence: Differences across gender and type of relationship. Journal of Youth and Adolescence, 26(4), 399-413.
• Baumeister, R. ve Leary, M. R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117, 497-529.
• Baumrind, D. (1978). Parental disciplinary patterns and social competence in children. Youth & Society, 9(3), 239-276.
• Chung. H. ve Elias, M. (1996). Patterns of adolescent involvement in problem behaviors: Relationship to self-efficacy, social competence and life events. American Journal Of Community Psychology, 24(6), 771-784.
• Conger, K. J., Conger, R. D. ve Scaramella, L. V. (1997). Parents, siblings, psychological control, and adolescent adjustment. Journal of Adolescent Research, 12, 113-138.
• Conger, R. D., Patterson, G. R. ve Ge, X. (1995). It takes two to replicate: A mediational model for the ımpact of parents' stress on adolescent adjustment. Child Development, 66, 80-97.
• Coopersmith, (1967). The antecedents of self-esteem.
• Crocenkenberg, Jackson, S. ve Langrock,A.M. (1996). Autonomy and goal attainment: Parenting, gender and children’s social competence. New Directions for Child Development, 73, 41-55.
• Çok, F. ve Akfırat, N. (2010, May) Political and social participation of young people: Does being immigrant matter? Paper presented at Invited symposium on civic and political participation sympsium by P. Noack and F. Çok, XII. EARA Confererance, Vilnius, Litvania.
• Deci, E. L. (1975). Intrinsic motivation. New York: Plenum.
• Deci, E. L., Eghrari, H., Patrick, B. C. ve & Leone, D. R. (1994). Facilitating internalization: The self-determination theory perspective. Journal of Personality, 62, 119-142.
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum.
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268.
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (1991). A motivational approach to self: Integration in personality. In R. Dienstbier (Ed.), Nebraska symposium on motivation: Vol. 38 Perspectives on motivation, (pp. 237-288). Lincoln, NE: University Of Nebraska Press.
• Erdoğan, Ö. ve Uçukoğlu, H. (2011). Kastamonu Eğitim Dergisi, 19, 51-72.
• Finger, J. ve Silverman, M. (1966). Changes in academic performance in the junior high school. Personnel and Guidance Journal, 45, 157-164.
• Fuligni, A. J. ve Eccles, J. S. (1993). Perceived parentchild relationships and early adolescents’ orientation toward peers. Developmental Psychology, 29(4), 622-632.
• Goldstein, S. E., Davis-Kean, P. E. ve Eccles, J. S. (2005). Parents, peers, and problem behavior: A longitudinal investigation of the impact of relationship perceptions and characteristics on the development of adolescent problem behavior. Developmental Psychology, 41(2), 401-413.
• Görüş Y. (1999). Bir grup lise öğrencisinin atılganlık düzeyi ile stresle başa çıkma yolları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Grolnick, W. S., Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (1997). Internalization within the family: The self-determination theory perspective. In J. E. Grusec & L. Kuczynski (Eds.), Parenting and children’s internalization of values: A handbook of contemporary theory (pp. 78-99). London: Wiley.
• Grolnick, W, S. ve Ryan, R. M. (1989). Parent styles associated with children's selfregulation and competence in school. Journal of Educational Psychology, 81, 143-154.
• Hart, B. ve Risley, T. R. (1995). Meaningful differences in the everyday experience of young American children. Baltimore: Paul H. Brookes Publishing.
• Harwood, R. L.,Schoelmerich, A., Ventura-Cook, E., Schulze P. A ve Wilson, S. P. (1996). Culture and class influences on Anglo and Puerto Rican mothers' beliefs regarding long-term socialization goals and child behavior. Child Development, 67.
• İmamoğlu, E. O. (1987). An interdependence model of human development. In Ç. Kağıtçıbaşı (Ed.).Growth and progress in cross-cultural psychology (pp.138-145). Lisse, Holland: Swets and Zeitlinger. 2446-2461.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1982). Old age security value of children: Cross-national socioeconomic evidence. Journal of Cross-Cultural Psychology, 13, 29-42.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1991). İnsan, Aile, Kültür (s. 49-54). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kağıtçıbaşı, Ç. ve Ataca, B. (2005). Value of children and family change: A three decade portrait from Turkey. Applied Psychology: International Review, 54, 317-337
• Karavasilis, L., Doyle, A. B. ve Markiewicz, D. (2003). Associations between parenting style and attachment to mother in middle childhood and adolescence. International Journal of Behavioral Development, 27, 153-164.
• Kart-Ersoy, M. ve Güldü, Ö. (2008). Özerk benlik yönetimi ölçeği: Uyarlama çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(2), 187-207.
• Kelly, M. L., Sanchez-Hucles, J. ve Walker, R. (1993). Correlates of disciplinary practices in working- to middle-class African- American mothers. Merrill-Palmer Quarterly, 39, 252-264.
• Kındap, Y. (2011). Kendini belirleme kuramı temelinde ergenlikte destekleyici ebeveynlik, akademik ve sosyal uyum ve kendini belirleme düzeyi arasındaki ilişkilerin boylamsal olarak incelenmesi. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kındap, Y. ve Sayıl, M. (2012). Ebeveyn Kontrolü ve Ergenin Sosyal İşlevselliği Arasındaki Bağlantıda İlişkisel Saldırganlığın Aracı Rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 27 (70), 119-132.
• Lapsley, D. K., Rice, K. G. ve FitzGerald, D. P. (1990). Adolescent adjustment, identity and adjustment to college: Implications for the continuity of adaptation hypothesis. Journal of Counseling Development, 68, 561-565.
• Levendosky, A. A., Okun, A. ve Parker, J. G. (1995). Depression and maltreatmentas predictors of social competence and social problem-solving skills in school-age children. Child Abuse & Neglect, 19(10), 1183-1195.
• Luster, T., Rhoades, K., ve Haas, B. E. (1989). The relation between parental values and parenting behavior: A test of the Kohn hypothesis. Journal of Marriage and the Family, 51(1), 139-147.
• Levenson, R.W. ve Gottman,J.M.(1978).Toward the assessment of social competence. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 46, 453-462.
• Luthar, S. S. (1995). Social competence in the school setting: Prospective cross-domain associations among inner-city teens. Child Development, 66, 416-429.
• Maccoby, E. E. ve Martin, J. A. (1983). Socialization in the context of family: Parent-child interaction. In P. H. Mussen (Series Ed.) & E. M. Hetherington (Vol. Ed.), Handbook of child psychology: Vol. 4. Socialization, personality, and social development. (4th ed., pp. 1-101). New York: John Wiley & Sons.
• McGhee, R. ve Williams, S. (1991). Social competence in adolescence: Preliminary findings form a longitudinal study of New Zealand 15-year-olds. Psychiatry, 54, 281-291.
• McLeod, J. D. ve Shanahan, M. J. (1993). Poverty and children’s distress. American Sociological Review, 58, 351-366.
• McLoyd, V. C. (1990). The impact of economic hardship on black families and children: Psychological distress, parenting, and socioemotional development. Child Development, 61, 311-346.
• O’Connor, T.G., Hetherington, E.M. ve Clingempeel,W.G.(1997).Systemsandbidirectional influences in families. Journal of Social and Personal Relationships, 14(4), 491-504.
• Pandina, R. J., Labouvie, E. W., Johnson, V. ve Raskin White, H. (1990). The relationship between alcohol and marijuana use and competence in adolescence. Journal of Health & Social Policy, 1(3), 89-108.
• Pettit, G. S., Laird, R. D., Dodge, K. A., Bates, J. E., & Criss, M. M. (2001). Antecedents and behavior problem outcomes of parental monitoring and psychological control in early adolescence. Child Development, 72, 583-598.
• Rogers, K. N., Buchanan, C. M. ve Winchell M. E. (2003). Psychological control during early adolescence: Links to adjustment in differing parent/adolescent dyads. Journal of Early Adolescence, 23(4), 349-383.
• Rollins, B. C. ve Thomas, D. L. (1979). Parental support, power, and control techniques in the socialization of children. In W.R. Burr, R. Hill, F.I.N ye, & I.L. Reiss (Eds.), Contemporary theories about the family: Vol. 1. Research based theories (pp. 317-364). New York: Free Press.
• Ryan, R. M. (1995). Psychological needs and the facilitation of integrative processes. Journal of Personality, 63, 397-427.
• Ryan, R. M. ve Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78.
• Ryan, R. M., Deci, E. L. ve Grolnick, W. S. (1995). Autonomy, relatedness, and the self: Their relation to development and psychopathology. In D. Cicchetti & D, J. Cohen (Eds.), Developmental psychopathology: Theory and methods (pp. 618-655). New York: Wiley.
• Sayıl, M. ve Kındap, Y. (2010). Ergenin anne babadan algıladığı psikolojik kontrol: Psikolojik kontrol ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikoloji Yazıları, 13(25), 62-71. Sayıl, M., Kumru, A., Bayraktar, F., Kındap, Y. ve Özdikmenli-Demir, G. (2008). Çocukluktan yetişkinliğe geçiş sürecinde sosyal ilişkilerin niteliği ve karakter oluşumuyla ilişkisi. (Proje No: 105K029). TÜBİTAK - SOBAG.
• Scheier, L. M. ve Botvin, G. J. (1998). Relations of social skills, personal competence and adolescent alcohol use: A developmental exploratory study. Journal of Early Adolescence, 18(1), 77-114.
• Schneider, B.H. ve Younger, A. J. (1996). Adolescent-parent attachment and adolescents’relations with their peers: A closer look. Youth & Society, 28(1), 95-108.
• Shek, D. T. L. (2007). A longitudinal study of perceived differences in parental control and parent-child relational qualities in Chinese adolescents in Hong Kong. Journal of Adolescent Research, 22(2), 156-188.
• Sheldon, K. M. ve Deci, E. (1996). The Self-Determination Scale. Unpublished manuscript, University of Rochester.
• Smetana, J. G. ve Daddis, C. (2002). Domain-specifi c antecedents of psychological control and parental monitoring: The role of parenting beliefs and practices. Child Development, 73, 563-580.
• Soenens, B., Vansteenkiste, M., Luyten, P., Duriez, B. ve Goossens, L. (2005). Maladaptive perfectionistic self-representations: The mediational link between psychological control and adjustment. Personality and Individual Differences, 38, 487-498.
• Soenens, B., Vansteenkiste, M., Duriez, B. ve Goossens, L. (2006). In search of the sources of psychologically controlling parenting: The role of parental separation anxiety and parental maladaptive perfectionism. Journal of Research on Adolescence, 16, 539-59.
• Tudge, J., Hogan, D., Lee, S., Tammeveski, P., Meltsas, M., Kulakova, N., Snezhkova, I. ve Putnam, S. (1999). Cultural heterogeneity: Parental values and beliefs and their preschoolers’ activities in the United States, South Korea, Russia, and Estonia. A. Göncü, (Ed.), Children’s engagement in the world içinde (62-96). New York: Cambridge University Press.
• Youniss, J. (1983). Piaget and the self constituted through relations. InW.F.Overton(Ed.), The relationship between social and cognitive development (pp. 201-227). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
• Weinfield, N.S., Ogawa, J.R. ve Sroufe,L.A.(1997). Early attachment as a pathway to adolescent peer competence. Journal of Research on Adolescence, 7(3), 241-265.