SÖZLÜK EKOLLERİ ÖZELLİKLERİ VE EKSİK YÖNLERİ

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 6, 122 - 132, 21.07.2015

Uğur Gülbil

Öz

Bu çalışma, Hüseyin Nassar’ın, “el-Mu ͑cemu’l-Arabiyyu Neş’etuhu ve Tetavvuru” isimli eserinin 1. Cilt, 304-307 sayfalar arasındaki “Hasâisu Medreseti’l-Halil b. Ahmed ve Uyûbuhe”; 2. Cilt, 375-378 sayfalar arasındaki “Hasâisu Medreseti Ibn Dureyd ve Uyûbuhe”; 546-547 sayfalar arasındaki “Hasâisu Medreseti’l-Cevherî ve Uyûbuhe; 596-597 sayfalar arasındaki “Hasâisu Medreseti’z-Zemahşerî ve Uyûbuhe” isimli bölümlerin Türkçeye aktarımıdır. Arapça olarak hazırlanan dört tür sözlük ekollerinin özellikleri ve sözlüklerde yer alan bazı eksiklikler genel olarak ifade edilmeye çalışılmıştır.

Halil b. Ahmed el-Ferâhidî ekolünde yer alan el-Ayn, el-Bâri’, et-Tehzîb, el-Muhît, el-Muhkem gibi sözlükleri bir araya getiren ortak bağ, harflerin mahreçlerine göre alfabetik sıralamasıdır. İbn Dureyd’in ortaya koyduğu sistemde yer alan el-Cemhere, el-Mucmel, Mu’cemu Mekâyîsi’l-Luga gibi sözlüklerde ilk harf göz önüne alınmakla birlikte kalb sistemi dikkate alınırken; el-Cevherî okulunda ise es-Sıhâh, Lisânu’l-Arab, el-Kâmûsu’l-Muhit ve Tâcu’l-Arûs gibi son harfine göre hazırlanırken; ez-Zemahşerî ekolünde de Esâsu’l-Belâğa, Muhîtu’l-Muhît, el-Kutrub, el-Mu’cemu’l-Kebîr ve el-Mu’cemu’l-Vasît gibi ilk harfine göre hazırlanan sözlükler yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sözlük, Sözlük Ekolleri