Folk Medicine Practies In Uzbek Tales

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 757 - 767, 30.07.2021

Zeynep Dilek Alptekin

https://doi.org/10.17067/asm.946662

Cited By: 2

Öz

Public narratives are products that contain cultural elements belonging to the people and have cost the public the continuity of public culture. Folk narratives, which are the transfer of folk culture to future generations, are a repertoire of culture. So much so that in the texts of myths, epics, fairy tales, legends, stories and folk tales that we call the folk narrative, we can see sections from many elements of folk culture from birth to death. These elements, which form the basis of other folk narratives and fairy tales, are called motifs, and fairy tale motifs have a universal structure and can include elements of the geography in which they exist. One of these elements is folk medicine practices. In this study, folk medicine practices passed in 70 fairy tale texts selected from the Field of Uzbekistan by Huseyin Baydemir (2004) were identified. Document analysis technique was used in this study where qualitative research method was adopted. In the study, the place of folk medicine in Uzbek Fairy Tales was evaluated with samples detected from texts.

Anahtar Kelimeler

Uzbek Tales, folk medicine, treatment, culture.

Özbek Masallarında Halk Hekimliği Uygulamaları

Öz

Halk anlatıları, içerisinde oluştuğu toplumlara ait kültürel unsurları barındıran ve halk kültürünün devamlılığını sağlayan halka mal olmuş ürünlerdir. Halk kültürünün gelecek nesillere aktarıcısı niteliğine sahip olan halk anlatıları, bir nev’i kültürün repertuvarı görevindedir. Öyle ki halk anlatısı adını verdiğimiz mit, destan, masal, efsane, fıkra ve halk hikâyeleri metinlerinde doğumdan başlanarak ölüme kadar geçen süreçteki halk kültürüne ait birçok unsurdan kesitler görebiliriz. Diğer halk anlatıları ve masalların esasını oluşturan bu unsurlara motif adı verilir. Masal motifleri evrensel bir yapıya sahip olmakla birlikte masalın yayıldığı coğrafyaya ait unsurları da bünyesinde barındırabilir. Bu unsurlardan birisi de halk hekimliği uygulamalarıdır.
Bu çalışmada, Hüseyin Baydemir (2004) tarafından Özbekistan sahasından seçilmiş 70 masal metninde geçen halk hekimliği uygulamaları tespit edilmiştir. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği bu çalışmada doküman analizi kullanılmıştır. Çalışmada halk hekimliği konusunun Özbek Masalları’ndaki yeri metinlerden tespit edilen örneklerle değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Özbek Masalları, halk hekimliği, tedavi, kültür

Kaynakça

• Abalı, İ. (2011). Koçarlı halk kültürü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Alptekin, A. B. (2009). Türk masal ve hikâyelerinde görmeyen gözün tedavi edilmesi üzerine. Milli Folklor, 81, 18-26.
• Alptekin, A. B. (2010). Türk halk hikâyelerinde halk hekimliği. Milli Folklor, 86, 5-20.
• Alptekin, M. (2018). Meddah Behçet Mahir’in halk anlatılarında halk Hekimliği ve B-baytarlığı. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 3, 879-893.
• Baydemir, H. (2004). Özbek halk masalları inceleme-metin. Yayımlanmış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Birkan, I. (2014). Müzikle tedavi, tarihi gelişimi ve uygulamaları. Ankara Akupunktur ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi, 1, 37-49.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2018). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara, Pegem Akademi.
• Dağı, F. (2013). Türk halk anlatılarında halk hekimliği üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Demir, M. (2016). Şamanizm’de hastalık kavramı ve tedavi yaklaşımları. Lokman Hekim Dergisi, 1, 19-24.
• Demirtaş, S. (2019). Asırlar ötesinden gelen bilgelik: koruyucu/önleyici halk hekimliğine dair bir uygulamanın efsanelerdeki yansımaları. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 63, 253-262.
• Duymaz, A. (2001). Kerem ile Aslı Hikâyesi Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma. Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ergin, M. (1994). Dede Korkut Kitabı I. Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gökşen, C. (2019). Tarsus’un dağ köyleri halk kültüründe çam ağaçları. Çukurova Araştırmaları, 9, 303-314.
• Kaplan, T. (2020). Kilis masallarında yeraltı dünyası hakkında tespitler. Çukurova Araştırmaları, 1, 191-199.
• Kaşgarlı Mahmud (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk. giriş-metin-çeviri-notlar-dizin. (A. B. Ercilasun, Z. Akkoyunlu, Çev.). Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Safarova, M. (2010). Eğitsel bir bakış açısıyla Anadolu ve Özbek Türk masallarında ortak ve farklı motifler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sever, M. (2004). Türk halk inançlarında ve halk hekimliği uygulamalarında meyve. TÜBAR. 16, 95-109.
• Sol, S. (2007). Edirne’de halk hekimliği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 175-191.
• Sümbüllü, Y. Z (2004). Tıbbı ve mistik folklor açısından aş erme. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 23, 133-143.
• Şemsettin Sami (1989). Kamus i Türki, İstanbul.
• Türkçe Sözlük (1998). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• https://www.cnnturk.com/saglik/dut-yapragi-faydalari-nelerdir-neye-iyi-gelir-dut-yapragi-az-bilinen-faydalari adresinden 21.01.2021 tarihinde alınmıştır.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/ozbekistan adresinden 22.01.2021 tarihinde alınmıştır.
• KK.1. Filiz Uzun, 1974, Kilis- Musabeyli, Pamuklu Köyü, İlkokul mezunu.
• KK.2. Fadime Gürbüz, 1963, Mersin-Silifke, İmamuşağı Köyü, İlkokul mezunu.