OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE AKRAN ZORBALIĞI İLE İLGİLİ YAPILAN ÇALIŞMALARIN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 10, 1 - 17, 31.08.2023

Zeynep Deniz Seven , Feyza Uçar Çabuk

Öz

Bu araştırma, okul öncesi dönemde akran zorbalığına yönelik yapılan çalışmaları incelemeyi ve elde edilen sonuçlar doğrultusunda akran zorbalığı ile ilgili çeşitli öneriler geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda şimdiye kadar yapılan çalışmaların benzer ve farklı yönlerini tek bir çalışmada toparlayarak yol gösterici nitelikte bir araştırma tasarlanmıştır. Nitel araştırma yöntemi ile tasarlanan bu çalışmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır.

Araştırmaya ölçüt örnekleme yolu ile 2018-2022 yılları arasında yapılan 12 makale ve 5 yüksek lisans tezi dahil edilmiştir. İncelenen çalışmalar yılına, yöntemine, veri kaynaklarına, kullanılan ölçeklere, bakılan değişkenlere ve bulgularına göre analiz edilmiştir. Çalışmalarda daha çok nicel yöntemler kullanıldığı görülmektedir. Veri kaynaklarının çoğun ebeveyn ve öğretmenler olduğu görülmektedir. Akran zorbalığının çocukların öz düzenleme becerileri, psikolojik sağlamlık, duygusal iyi oluş, mizaç ve duyguları yönetme becerisinden etkilendiği sonucuna varılmıştır. Akran zorbalığının en aza indirgenmesi için çocuklarla erken dönemde, öz düzenleme becerilerini, duygularını anlama ve yönetme becerilerinin desteklenmesi gerektiği anlaşılmıştır. Okul öncesi dönemde başta olmak üzere akran zorbalığının farklı değişkenlerle birlikte inceleneceği yeni çalışmalar önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Akran Zorbalığı, Akran ilişkileri, Okul Öncesi Dönem.

Kaynakça

• Akgün, S. (2005). Akran zorbalığının anne-baba tutumları ve anne-baba ergen ilişkisi açısından değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akpınar, A. & Akpınar, A. (2022). İlköğretim okullarında akran zorbalığına dair öğretmen görüşleri Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (9), 215-231. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkuefder/issue/70958/1125069.
• Arseneault, L., Walsh, E., Trzesniewski, K., Newcombe, R., Caspi, A., & Moffitt, T. E. (2006). Bullying victimization uniquely contributes to adjustment problems in young children: a nationally representative cohort study. Pediatrics, 118(1), 130–138. https://doi.org/10.1542/peds.2005-2388.
• Atış-Akyol, N. ve Akman, B. (2018). Öğretmenlerin akran zorbalığına ilişkin görüşleri ve zorbalıkla baş etme stratejileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 439-459.
• Bayraktar, F. (2009). Ergenlerin zorba ve kurban davranışlarında birey, aile, akran ve okula dair özelliklerin rolü: Bütüncül bir model önerisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bradshaw, C. P. (2015). Translating research to practice in bullying prevention. American Psychologist, 70(4), 322–332. https://doi.org/10.1037/a0039114.
• Bryan, K. S., Puckett, Y. N., & Newman, M. L. (2013). Peer relationships and health: From childhood through adulthood. In M. L. Newman & N. A. Roberts (Eds.), Health and social relationships: The good, the bad, and the complicated (pp. 167–188). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/14036-008.
• Camodeca, M., & Goossens, F. A. (2005). Aggression, social cognitions, anger and sadness in bullies and victims. Journal of child psychology and psychiatry, and allied disciplines, 46(2), 186–197. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2004.00347.x
• Cowie, H. (1998). Perspective of teachers and pupils on the experience of peer support against bullying, Educational Research and Evaluation, 4, 108–25.
• Davies, P. (2000). Contributions from Qualitative Research. In H. T. Davies, M. N. Sandra, & P. Smith (Eds). What works? Evidence-based Policy and Practice in Public Services (s. 291- 316), Bristol, UK: Policy Press.
• Gülay Ogelman, H. & Erten Sarıkaya, H. (2016). Beş Yaş Çocuklarının Akran Şiddetine Maruz Kalma ve Akran Şiddetini Uygulama Düzeylerinin İzlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (37) , 187-203. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/19410/206446.
• Gülay Ogelman, H. (2018). Okul öncesi dönemde akran ilişkileri. (3. baskı). Ankara: Eğiten Kitap.
• Gülay Ogelman, H., & Güngör, H. (2022). Okul öncesi eğitim alanında 2000-2021 yılları arasında tamamlanmış akran ilişkileri konulu tezlerin incelenmesi. Humanistic Perspective, 4 (3), 658-680. https://doi.org/10.47793/hp.1159015.
• Gülay, H. (2009). Okul Öncesi Dönemde Akran İlişkileri. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Johnson, R. B., & Onwuegbuzie, A. J. (2004). "Mixed methods research: A research paradigm whose time has come". Educational Researcher, 33(7): 14-26.
• Johnson, R.B. and Onwuegbuzie, A.J. (2004). Mixed Methods Research: A Research Paradigm Whose Time Has Come. Educational Researcher, 33, 14-26.http://dx.doi.org/10.3102/0013189X033007014.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kartal, H. & Bilgin, A. (2009). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenler ve öğrenim gören öğrencilerin zorbalığa yönelik görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7 (3), 539-562. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26108/275066.
• Klomek, A. B., Sourander, A., Niemelä, S., Kumpulainen, K., Piha, J., Tamminen, T., Almqvist, F., & Gould, M. S. (2009). Childhood bullying behaviors as a risk for suicide attempts and completed suicides: a population-based birth cohort study. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 48(3), 254–261. https://doi.org/10.1097/CHI.0b013e318196b91.
• Kochenderfer, B. J., ve Ladd, G. W. (1996). “Peer victimization: Cause or consequence of school adjustment?“Child Development, 67, 1305–1317.
• Ladd, G. W., Kochenderfer, B. J., & Coleman, C. C. (1996). Friendship quality as a predictor of young children's early school adjustment. Child Development, 67(3), 1103–1118. https://doi.org/10.2307/1131882
• Lee, S. S.-t., & Wong, D. S.-W. (2009). School, parents, and peer factors in relation to Hong Kong students' bullying. International Journal of Adolescence and Youth, 15(3), 217–233. https://doi.org/10.1080/02673843.2009.9748030.
• Mercan, H. & Yükselen, A. (2022). 60-72 aylık çocukların öz düzenleme becerileri ile zorbalıkla baş etme stratejilerinin incelenmesi. TEBD, 20(2), 587-609. https://doi.org/10.37217/tebd.990216.
• Mishna F. (2003). Learning disabilities and bullying: double jeopardy. Journal of learning disabilities, 36(4), 336–347. https://doi.org/10.1177/00222194030360040501.
• Olweus, D. (1993). Acoso Escolar, “bullying”, en las escuelas: hechos e intervenciones. Centro de investigación para la Promoción de la Salud, Universidad de Bergen, Noruega, 2.
• Olweus, D. (1994). Annotation: Bullying at school: Basic facts and effects of a school based intervention program. Child Psychology & Psychiatry & Allied Disciplines, 35(7), 1171–1190. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.1994.tb01229.x.
• Olweus, D. (1999). Sweden. P. K. Smith, J. Morita, D. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano & P. Slee (Ed.), The nature of school bullying içinde (s. 7-27). London and New York: Routledge.
• Özada, A. & Duyan, V. (2018). Ebeveyn-Çocuk İlişkisi ve Zorbalık. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 12 (1) , 49-55. DOI: 10.21763/tjfmpc.399941.
• Özdemir, M. (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma . Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (1) , 323-343. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ogusbd/issue/10997/131612.
• Özyürek, A. ve Kurnaz, F. B. (2019). Zorba ve Kurban Çocuk Davranışlarını Değerlendirme Formu Güvenilirliği ve Geçerliliği. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 246-26. doi: 10.17860/mersinefd.401251
• Pekel, N. (2004). Akran Zorbalığı Grupları Arasında Sosyometrik Statü, Yalnızlık ve Akademik Başarı Durumlarının İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Perren, S., Stadelmann, S., & von Klitzing, K. (2009). Child and family characteristics as risk factors for peer victimization in kindergarten. Swiss Journal of Educational Research, 31(1), 13–32. https://doi.org/10.24452/sjer.36.1.4806.
• Sexton-Radek, K. (2005). Violence in schools: Issues, consequences and expressions. Westport Connecticut: Praeger Publishers.
• Smith, P. K., Talamelli, L., Cowie, H., Naylor, P., & Chauhan, P. (2004). Profiles of non-victims, escaped victims, continuing victims and new victims of school bullying. The British journal of educational psychology, 74(Pt 4), 565–581. https://doi.org/10.1348/0007099042376427.
• Şahbaz, Ü. & Yüce, G. (2021). Okulöncesi Eğitime Devam Eden Atipik ve Tipik Gelişim Gösteren Çocukların Saldırganlıklarının ve Akran Şiddetine Maruz Kalma Düzeylerinin Belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (52) , 235-255. DOI: 10.9779/pauefd.740329.
• Ural, G., Gültekin-Akduman, G. Ve Şepitci-Sarıbaş, M. (2022). Kalem eğitim ve insan bilimleri dergisi, 12(1), 313-337. doi: 10.23863/kalem.2022.231.
• Uysal, H. & Dinçer, Ç. (2012). Okul öncesi dönemde akran zorbalığı. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(4), 468-483.
• Yalçıntaş Sezgin, E. (2018). Okulöncesi Öğretmenlerin Akran Zorbalığı İlişkin Algı Ve Görüşleri: Zorbalık Davranışları Tespitleri, Zorbalık Davranışları Karşısında Uyguladıkları Stratejiler Ve Aldıkları Önlemler. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , (33) , 85-104. DOI: 10.30794/pausbed.425988
• Yeşilyaprak, B. ve Dursun-Balanuye, I. (2012). Okul Zorbalığına İlişkin Öğretmen Tutumları Ölçeği. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 38-48.
• Yıldırım, A., & Simsek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8th ed.). Ankara: Seçkin Yayınevi.