BİR EŞYA OLARAK OTOMOBİL: TUNÇ OKAN’IN SARI MERCEDES’İ ÜZERİNE KISA BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 10, 61 - 72, 31.08.2023

Ezgi Mehmetoğlu

Öz

Yaşamımızda yer alan eşyalar, temel işlevleri dışında kimlik ve belleğimizde yer edinirler. Bu yer edinme, yaşanılan dönemden etkilendiği gibi içinde bulunulan zamansal dilimden aileye kadar geniş bir kültürel repertuarın etkisini taşır. Bu çalışmada, bu etkiler Tunç Okan’ın 1992 yapımı Sarı Mercedes filmindeki otomobil üzerinden, eşyanın bireysel/kolektif anlamı ve kendileme kavramı temelinde incelenmiştir. Otomobilin tarihçesi, anlamları yanı sıra otomobille kurulan bağ, çevre psikolojisinin yere bağlılık ve yer kimliği ile sosyal psikolojinin kimlik ve kolektif bellek kavramları kapsamında ele alınmıştır.
Sarı Mercedes filminde, bir nesnenin benliğin parçası haline gelmesi, temel işlevi dışında kimlik veya statü kazandırma işlevine dönüşümünü gösterilmektedir. Bu dönüşüm sırasında ülkeler arası ve benlik içi sınırlara yaptığımız yolculuğa odaklanılmaktadır. İnsan, toplum ve zaman içinde yer değişim etkilerinin belleğimiz, kimliğimizdeki dönüşümlerin de yer aldığı film, çeşitli sembollerle döneme ışık tutmaktadır. Film, eşyaya ve geçmişten günümüze taşıdıklarımıza/ taşıyabildiklerimize ve taşıyamadıklarımıza/taşımak istemediklerimize ışık tutarken, filmdeki değişim vurgusu araçla yapılan yolculuğun sınır öncesi ve sonrası farklılıklarıyla sergilenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sarı Mercedes, Kendileme, Tunç Okan, Kolektif Bellek

AUTOMOBILE AS AN OBJECT: A BRIEF EVALUATION OF TUNÇ OKAN'S YELLOW MERCEDES

Öz

The objects in our lives take a place in our identity and memory apart from their basic functions. This place-holding is influenced by the period in which it is lived, as well as the influence of a wide cultural repertoire from the temporal region to the family. In this study, these effects are examined on the basis of the concept of appropriation and individual/collective meanings of objects over the automobile in Tunç Okan's 1992 film Yellow Mercedes. In addition to the history and meanings of the automobile, in this study, the concept of appropriation is discussed within the context of environmental psychology's place attachment and place identity and social psychology's identity and collective memory concepts.
In the movie Yellow Mercedes, the fact that an object becomes a part of the self-shows its transformation into a function of gaining identity or status apart from its basic function. During this transformation, it focuses on the journey we make to cross-country and intra-self-borders. The film, which includes the effects of people, societies and the changes in time, also the transformations in our memory and identity, sheds light on the period with various symbols. While the film sheds light on things and what we can carry/carry from past to present and what we cannot/do not want to carry, the emphasis of change in the film is exhibited with the differences before and after the border travel with the vehicle.

Anahtar Kelimeler

Yellow Mercedes, Appropriation, Tunc Okan, Collective Memory

Kaynakça

• Aktunç, H., Mesçi, H., Engin, A., Erten, Y. (2000). Türk'ün Otomobille İmtihanı. Cogito, 24, 159-176.
• Asutay, H., & Çarıkçı, T. (2015). Göçün Ellinci Yılında Almanya’da Yükselen Değer: Türk-Alman Göçmen Yazını. Humanitas-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 17-32.
• Bilgin, N. (2009). İnsan-eşya ilişkileri. Izmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Bilgin, N. (1990). Fiziksel Mekândan İnsani ya da İnsanlı Mekâna. Mimarlık, 90(3), 62-65.
• Bilgin, N. (1983). Çeşitli sosyo-kültürel gruplarda eşya sistemleri ve insan-eşya ilişkileri. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yayınları.
• Cengiz, S., (2009). Modernizm, Otomobil Kültürü ve Reklam (1.Baskı). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Duruel, E, S.; Erkılıç, H. (2013). The Black Humor World of Migrants Caught between Two Cultures: Space, Identity and Belonging in Tunc Okan's Cinema, G. Karanfil ve S. Şavk içinde, Imaginaries Out of Place: Cinema Transnationalism and Turkey, (s.109-132), New Castle: Cambridge Scholars Publishing.
• Esteban-Guitart, M. (2014). Appropriation. In T. Teo (Ed.), Encyclopedia of Critical Psychology, (p.129-130). NewYork: Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-5583-7_616
• Freund, P., & Martin, G. (1996). Otomobilin Ekolojisi. Ayrıntı.
• Göregenli, M. (2010), Çevre Psikolojisi: İnsan Mekân İlişkileri, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Güneş, S. (2012). Türk toplumu ve otomobil. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2012(25), 213-230.
• Halbwachs, M.(1950).Space and the collective memory. The Collective Memory. Retrieved from http://web.mit.edu/allanmc/www/hawlbachsspace.pdf
• Koçak, S. (2015). Türkiye’den Yurt Dışına İşçi Göçünün Türk Sinemasına Yansıması: Almanya Örneği Üzerinden Görsel Analiz. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Köse, E. (2014). Cinsiyet, teknoloji ve kent: otomobilin muğlak heteronormativizmi. Fe Dergi, 6(1), 31-42.
• Lewicka M.(2008). Place attachment, place identity, and place memory: Restoring the forgotten city past. Journal of Environmental Psychology, 28(3): 209-231.
• Lynch, K. (1960). The image of the city (Vol. 11). MIT press.
• Mehmetoğlu, E. (2017). İzmir Kent Belleği. TC Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Ana Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
• Özpay, O. (2017). Bir Toplumsal Dönüşüm Unsuru Olarak Ulaşım Araçlarının Türk Sinemasındaki Yansımaları. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 9(2), 217-236.
• Raban, J. (2000). Otomobil: Benliğin Yansıması, Cogito, 24, 139-140. (Çev. Ülkü Tamer)
• Richins, M. L. (1994). Valuing things: The public and private meanings of possessions. Journal of consumer research, 21(3), 504-521.
• Ruppert, W. (1996). Bisiklet, Otomobil, Televizyon Gündelik Eşyaların Kültür Tarihi, çev. Mustafa Tüzel, Kabalcı, İstanbul.
• Tekin, U. (2007). Avrupa'ya Göç ve Türkiye. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (37), 43-56.
• Ünver, C. (2003). Almanya'ya Türk işgücü göçü: Geçmişten geleceğe sorunlar, imkanlar ve fırsatlar. In Journal of Social Policy Conferences (45), 177-226.