el-MELİKÜ’L-EŞREF SEYFEDDİN BARSBAY (1422-1438)’IN KIBRIS SEFERLERİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 10, 69 - 101, 01.07.2024

Hatice Canbolat

https://doi.org/10.56448/ataddergi.1495178

Öz

Bu çalışmamızda ilk olarak Lusignanlar’ın yaklaşık üç yüzyıl sürecek olan hanedanlıklarının kuruluş sürecine zemin hazırlayan dönem aralığı, Kıbrıs adasının Haçlı-Bizans birlikteliğinde üstlendiği rollerini ele alıp bir temel oluşturduktan sonra asıl konumuzu teşkil eden Barsbay’ın Kıbrıs’a düzenlediği üç sefer üzerinde duracağız. Lusignan Kralları’ndan Janus dönemine denk gelen Kıbrıs seferleri 827\1424, 828\1425 ve 829\1426’da yıllarında vuku bulmuştur. Bunların ilki keşif mahiyetinde küçük bir sefer olsa da son ikisinde sadece adanın kıyı kesimleriyle kalınmamış iç kısımlarına da nüfuz edilmiş hatta o devirde Kıbrıs’a başkentlik yapan Afkosiye (Nicosia\Lefkoşe) de Emir Tağriberdi el-Mahmudî ve mahiyetindeki askerler tarafından ele geçirilmiştir.
Haçlıların 1291’de Akka’yı kaybetmeleri neticesinde Kıbrıs’taki Lusignanlara sığınmaları, Akdeniz’de ekonomik ve siyasal girişimlerde boy göstermeleri, özellikle 1365’teki İskenderiye saldırısı ve korsancılık faaliyetlerinde adlarından söz ettirmeleri Kıbrıs-Memlük ilişkilerini farklı bir noktaya taşımıştır. Bu da Akdeniz’de bir güç mücadelesine kapı aralamış, nihayetinde de ada Memlüklerin hakimiyeti altına girmiştir. Barsbay-Janus ilişkisini dönem kaynaklarında yıllar ve aylar bazında kayıt tutan tarihçilerden ve bunlar içinde yer almakla birlikte Bedreddin Aynî ve İbn Hacer gibi sefere özgü başlıklar açıp spesifik olarak konuyu ele alan müelliflerimizden faydalanarak sunmaya gayret gösterdik.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Barsbay, Arslan Yürekli Richard, Bulak, Janus

Kaynakça

• Asbridge, Thomas. Haçlı Seferleri. Trans. Ekin Duru. 1. bs. İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• el-Askalânî, İbn Hacer. İnbâü’l-Ğumr bi-Ebnâi’l-Umr. C. II. Mısır: el-Meclisu’l-Alâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1389.
• Ayalon, David. “Memlûkler ve Deniz Kuvvetleri”. Tarih Dergisi25 (1971): 39-50.
• Ayaz, Fatih Yahya. Memlük-Kıbrıs İlişkileri: Kıbrıs’ta İlk Türk Hakimiyeti. AKDTYK Türk Tarih Kurumu yayınları. IV/A-1.1. dizi sayı 28. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2016.
• el-Aynî, Bedreddin. ʿİkdü’l-Cümân fî Târîhi Ehli’z-Zamân. I. Kahire, 1989.
• Azimli, Mehmet. Hz. Osman. 5. basım. Dört halifeyi farklı okumak / Mehmet Azimli 3. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018.
• Barber, Malcolm. Haçlı Devletleri Tarihi. Trans. Doğan Mert Demir. 1. bs. İstanbul: Kronik, 2021.
• ———. Yeni Şövalyelik Tapınak Tarikatının Tarihi. Trans. Berna Ülner. 1. bs. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2006. Belâzürî. Fütûhu’l-Büldân. Beyrut: Müessesetü’l-Me‘âri, 1987.
• Brocquiere, Bertrandon De La. Bertrandon De La Broquiere’in Denizaşırı Seyahati. Ed. Charles Henri Auguste Schefer. Trans. İlhan Arda. İstanbul: Eren, 2000.
• Burak Gani Erol. “Memlûk Deniz Kuvvetleri”. Doktora, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
• Cahen, Claude. Haçlı Seferleri Zamanında Doğu ve Batı. Trans. Mustafa Daş. 4. bs. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2018.
• Carnotensis, Fulcherius. Kudüs Seferi: (Kutsal Toprakları Kurtarmak). Trans. Ilcan Bihter Barlas. 1. bs. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2009.
• Comnena, Anna. Alexiad: Anadolu’da ve Balkan Yarımdası’nda İmparator Alexios Komnenos Dönemi’nin Tarihi: Malazgirt’in Sonrası. Trans. Bilge Umar. Ankara: İnkilâp Kitabevi, 1996.
• Çicek, Kemal. “Magosa”. TDV İslam Ansiklopedisi, t.y. Çevrimiçi. İnternet. 12 May. 2022. . Available: https://islamansiklopedisi.org.tr/magosa.
• Çiçek, Kemal. “Larnaka”. TDV İslam Ansiklopedisi, t.y. Çevrimiçi. İnternet. 18 May. 2022. . Available: https://islamansiklopedisi.org.tr/larnaka.
• ———. “Lefkoşe”. TDV İslam Ansiklopedisi, t.y. Çevrimiçi. İnternet. 23 May. 2022. . Available: https://islamansiklopedisi.org.tr/lefkose.
• Demirkent, Işın. Haçlı seferleri. 1. baskı. Bağcılar, İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1997.
• Demirkent, Işın, trans. Ioannes Kınnamos’un Hıstorıa’sı (1118-1176). Türk Tarih Kurumu yayınları Dizi 19 18. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001.
• ———. “Kıbrıs (Tarih)”. TDV İslam Ansiklopedisi, t.y. Çevrimiçi. İnternet. 31 Mar. 2022. . Available: https://islamansiklopedisi.org.tr/kibris.
• Ebû Hâmid Cemâleddin Muhammed b. Muhammed b. Ebû Bekir b. Ali b. Zahîre el-Kudsî. el-Fezâʾilü’l-Bâhire Fî Mehâsini Mısr ve’l-Kâhire. Daru’l Kütüb, 1969.
• Ebü’l-Fidâ İbn Kesîr. el-Bidâye ve’n-Nihâye. C. XIII. 7. bs. Beyrut: Mektebetü’l-Meârif, 1988.
• ———. el-Bidâye ve’n-Nihâye. C. XIV. 7. bs. Beyrut: Mektebetü’l-Meârif, 1988.
• Ernoul. Ernoul Kroniği, Haçlı Seferleri Tarihi, Selahaddin Eyyubi ve Kudüs’ün Fethi. Trans. Ahmet Deniz Altunbaş. 3. bs. İstanbul: Kronik Kitap, 2020.
• Eşref Buharalı. “Kıbrıs’ta İlk Türkler veya Kıbrıs’ın Memlük Hâkimiyetine Girişi”. Türk Dünyası Araştırmaları95 (1995): 82-120.
• Füruzan Kınal. “İlk Çağlarda Kıbrıs”. Belleten 28.111 (1964): 383-417.
• Gürsoy, Cevat Rüştü. “Kıbrıs”. TDV İslam Ansiklopedisi, t.y. Çevrimiçi. İnternet. 18 Mar. 2022. . Available: https://islamansiklopedisi.org.tr/kibris.
• Halîl b. Şâhin. Zübdetü Keşfi’l-memâlik ve Beyâni’t-Turuk ve’l-Mesâlik. Paris, 1892.
• Hill, George. A History of Cyprus I. Cambridge: Cambridge University Press, 1959. Çevrimiçi. Internet. 7 May. 2022. . Available: https://doi.org/10.1017/CBO9780511751707.
• ———. A History of Cyprus II. Cambridge: Cambridge University Press, 2010. Çevrimiçi. Internet. 7 May. 2022. . Available: https://doi.org/10.1017/CBO9780511751707.
• Hitti, Philip K. Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi. Trans. Salih Tuğ. 1. bs. İstanbul: Marmara Üniversitesi Vakfı Yayınları, 2011.
• Holt, P. M. Haçlılar Çağı 11. yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu. Trans. Özden Arıkan. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2003.
• Hrant D. Andreasyan, trans. Urfali Mateos Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). 3. bs. II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2000.
• İbn Abdüzzâhir. er-Ravzü’z-Zâhir fî Sîreti’l-Meliki’z-Zâhir. I. Riyad, 1976.
• İbn Haldun. Mukaddime. Çev. Süleyman Uludağ. C. 1. 5. bs. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2007.
• İbn İyâs. Bedâiü’z-Zühûr fî Vekâiu’d-Duhûr. C. I. K