ÖZEL EĞİTİM OKULLARINDA GÖREV YAPAN ÖĞRETMENLERİN BENLİK SAYGISI VE ÖZYETERLİK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 3, 109 - 127, 30.09.2021

Şehmus Aslan

Öz

Bu araştırmanın amacı özel eğitim okullarında görev yapan öğretmenlerin benlik saygısı ve genel öz-yeterlik düzeylerinin incelenmesidir. Araştırma örneklemini Denizli ili merkez ile Pamukkale ve Merkezefendi ilçelerinde özel eğitim okullarında görev yapan 26-59 yaş aralığındaki (41,4467 ± 5,978) 150 gönüllü öğretmen oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak iki ölçek kullanılmıştır. Katılımcıların benlik saygısı Türkçe geçerlilik güvenilirliği belirlenmiş olan “Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği” ve özyeterlikleri Türkçe geçerlilik güvenilirliği belirlenmiş olan “Genel Öz Yeterlilik Ölçeği” ile değerlendirilmiştir. Mesleki kıdem yılı, mesleki branşı açısından katılımcıların benlik saygısı puanları ile genel öz-yeterlik puanları arasındaki fark olup olmadığı Kruskal-Wallis testiyle belirlenmiştir. Özel eğitim okullarında görev yapan öğretmenlerin benlik saygısı ve genel özyeterlik puanlarının cinsiyete göre farklılık gösterip, göstermediği t-testi kullanılarak hesaplanmıştır. Öğretmenlerin cinsiyete göre benlik saygısı puanları ile genel özyeterlik puanları arasında anlamlı fark bulunmamıştır (p>0.05). Öğretmenlerin benlik saygısı puanları ile genel özyeterlik puanları yaşa ve kıdem yılına göre anlamlı fark göstermemiştir (p>0.05). Özel eğitim okullarında görev yapan öğretmenlerin mesleki branşa göre benlik saygısı puanlarında anlamlı fark bulunmamıştır (p>0.05). Ancak, genel özyeterlik puanları branşlara göre farklılık göstermiştir (p<0.05). Sınıf öğretmenlerinin genel özyeterlik puanları, meslek branş öğretmenleri ve özel eğitim öğretmenlerine göre daha yüksek çıkmıştır. Sonuç olarak; cinsiyet, yaş, kıdem yılı özel eğitim okullarında görev yapan öğretmenlerin benlik saygısı ve genel özyeterlik durumlarında fark yaratmamıştır.
Anahtar Kelimeler: Benlik Saygısı, Genel öz-yeterlik, Öğretmen, Özel Eğitim.

Anahtar Kelimeler

Benlik Saygısı, Genel Özyeterlik, Öğretmen, Özel Eğitim

Kaynakça

• 1. Özden, Y., (1999). Eğitimde dönüşüm eğitimde yeni değerler. Ankara: Pegem A Yayınları.
• 2. Hacıoğlu, F. ve Alkan, C., (1997). Öğretmenlik Uygulamaları, Ankara: Alkım Yayınları
• 3. Çeliköz, N. ve Çetin, F., (2004). Anadolu öğretmen lisesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını etkileyen etmenler. Millî Eğitim Dergisi, 162.
• 4. Özbek, R., Kahyaoğlu M. ve Özgen, N., (2007). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2); 221-232.
• 5. MEB., (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. (R.G: 31.05.2006/26184, Değişiklik: 22.6.2010 / R.G.:27619). Ankara. Web:http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2010_10/10111226_ozel_ egitim_ hizmetleri_yonetmeligi_son.pdf adresinden 21.04.2019 tarihinde alınmıştır.
• 6. Yeşilyaprak, B., (Editör). (2011). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı. (1. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• 7. Brownell, M.T., Hirsch, E., & Seo, S., (2004). “Meeting the demand for highly qualified special education teachers during severe shortages: what should policymakers consider?” The Journal of Special Education, 38 (1); 56–61.
• 8. Sayın, S., (2003). Farklı programlarda okuyan öğretmen adayı üniversite öğrencilerinin empatik eğilimi, öğretmenlik mesleğine karşı tutum ve mesleki benlik saygısı. Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(6); 74-84.
• 9. Camadan, F., Baştopu, S., Tosun, G., Yangın N., ve Kılıç, Z., (2018). Öğretmenlerin Mesleki Benlik Saygıları ile Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetlerine Yönelik Tutumları Arasındaki İlişki, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1); 115-136.
• 10. Klassen, R.M., Perry, N.E., Frenzel, A.C., (2012). Teachers' relatedness with students: An underemphasized component of teachers' basic psychological needs. Journal of Educational Psychology. 104 (1); 150-165.
• 11. Baloğlu, N., Karadağ, E., Çalışkan, N. ve Korkmaz, T., (2006). İlköğretim öğretmenlerinin mesleki benlik saygısı ve iş doyumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2); 345-35.
• 12. Lensen-Botter, J., (2016). Can teachers influence the self-image of their students? Effects of an intervention on students: video-coaching with classroom-events in Teacher Education. Retrieved from http://www.pef.uni-lj.si/atee/978-961-6637-06-0/387-397.pdf, son pdf adresinden 20.04.2020 tarihinde alınmıştır.
• 13. Rosenberg, M., Schooler, C., Schoenbach, C., & Rosenberg, F., (1995). Global self-esteem and specific self-esteem: Different concepts, different outcomes.American sociological review, 141-156.
• 14. Lawrence, J., Ashford, K. & Dent, P., (2006). Gender differences in coping strategies of undergraduate students and their impact on self-esteem and attainment. Active Learning in Higher Education. 7(3); 273-281.
• 15. Mbuva J. (2016). Exploring Teachers’ Self-Esteem and Its Effects on Teaching, Students’ Learning and Self-Esteem, Journal of Higher Education Theory and Practice, 16(5).
• 16. Ragnar Ingi Aðalsteinsson, Ingibjörg B. Frímannsdóttir & Sigurður Konráðsson (2014) Teachers' self-esteem and self-efficacy, Scandinavian Journal of Educational Research, 58(5); 540-550, DOI: 10.1080/00313831.2013.773559
• 17. Khan, A. , Fleva, E. & Qazi, T., (2015). Role of Self-Esteem and General Self-Efficacy in Teachers’ Efficacy in Primary Schools. Psychology, 6; 117-125.
• 18. Aslan, Ş. (2017). Futbolcuların Genel Öz Yeterlik Düzeylerinin İncelenmesi, İnönü Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4(1); 28-37.
• 19. Yıldırım, F. ve İlhan, Ö.İ., (2010). Genel Özyeterlilik Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması, Türk Psikiyatri Dergisi, 21(4); 301-308.
• 20. Aypay A., (2010). Genel Öz Yeterlik Ölçeğinin GÖYÖ Türkçe’ye Uyarlama Çalışması, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,11(2); 113-131.
• 21. Çuhadaroğlu, F., (1986). Adolesanlarda benlik saygısı. Uzmanlık Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Ankara, 1-50.
• 22. Scholz, U., Gutierrez- Dona, B., Sud, S. & Schwarzer, R. (2002). Is General Self Efficacy A Universal Construct? European Journal of Psychological Assessment, 18 (3); 242-251.
• 23. Ergür, O.D., (2016). İngilizce öğrencilerinin öz benlik saygısı ve akademik öz yeterlik algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (2); 125-148.
• 24. Efilti, E. ve Çıkılı, Y., (2017). Özel eğitim bölümü öğrencilerinin benlik saygısı ile mesleki benlik saygısının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1); 99-114.
• 25. Balat, U.G. ve Akman, B., (2004). Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeydeki Lise Öğrencilerinin Benlik Saygısı Düzeylerinin İncelenmesi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (2); 175-183.
• 26. Arıcak, O.T., (1995). “Üniversite Öğrencilerinde Saldırganlık, Benlik -Saygısı ve Denetim Odağı İlişkisi”, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• 27. Gür, A., (1996) “Ergenlerde Depresyon ve Benlik Saygısı Arasındaki İlişki”, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• 28. Aksoy, C.A., (1992).” Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Özsaygı ve Denetim Odağını Etkileyen Bazı Değişkenlerin İncelenmesi”, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü,Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• 29. Kutlu, M. ve Soğukpınar, E., (2015). Rehber Öğretmenlerin Benlik Saygısı ile Mesleki Benlik Saygısı Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, e-International Journal of Educational Research, 6 (1); p 84-101.
• 30. Özşaker, M. Canpolat, M. ve Yıldız, L., (2011). Beden Eğitimi Öğretmen Adaylarının Epistemolojik İnançları ve Benlik Saygıları Arasındaki İlişki, Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Bilimleri Dergisi, 5( 2); 155-164.
• 31. Uysal, İ. ve Kösemen, S., (2013). Öğretmen Adaylarının Genel Öz-Yeterlik İnançlarının İncelenmesi, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2 (2); 2017-236.
• 32. Turan, B.M., Karaoğlu B., Kaynak K., ve Pepe O., (2016). Özel Yetenek Sınavlarına Giren Adayların Genel Öz Yeterlilik Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi, Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(1);17-26.
• 33. Oğuz, A., ve Topkaya, N., (2008). Ortaöğretim Alan Öğretmenliği Öğrencilerinin Öğretmen Öz-Yeterlik İnançları ile Öğretmenliğe İlişkin Tutumları. Akademik Bakış Dergisi, 14, 23-26.
• 34. Saracaloğlu, A.S., Karasakaloğlu, N., ve Gencel, İ., (2010). Türkçe Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 9(33); 265-283.
• 35. Yıldırım, F., ve İlhan, İ. Ö., (2010). Genel Öz Yeterlilik Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi. 21 (4); 301-308.
• 36. Yenice, N., (2012). Öğretmen Adaylarının Öz-Yeterlik Düzeyleri ile Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi. Electronic Journal of Social Sciences. 11(39); 36-58.
• 37. Özkan, İ., (1994). Benlik Saygısını Etkileyen Etkenler, Düşünen Adam, 7 (3); 4-9.
• 38. Baybek H. ve Yavuz S., (2005). Muğla Üniversitesi öğrencilerinin benlik saygılarının incelenmesi, SBE Dergisi, 14; 73-95.
• 39. Güleç, H. ve Ayaz Özbek C., (2017). Öğretmen Adaylarının Benlik Saygıları ve Mesleki Benlik Saygılarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2); 556–579.
• 40. Başçiftçi, F., Özen, S. ve Doyduk, A., (2010). Selçuk Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi öğrencilerinin benlik ve mesleki benlik saygılarının incelenmesi. e-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences. 5(4); 2198-2205.
• 41. Negovan, V. & Bagana, E., (2011). A comparison of relationship between self esteem and vulnerability to depression among high school and freshmen university students. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 30; 1324 – 1330.
• 42. Gündoğdu, R., (2013). Investigation of self-handicappıng tendencies of teacher candidates according to demographic variables by controlling self-esteem scores. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8(3); 263-277.
• 43. Altıok, H., Ek, N. ve Koruklu, N., (2010). Üniversite öğrencilerinin benlik saygı düzeyi ile ilişkili bazı değişkenlerin incelenmesi, Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1);99-120.
• 44. Gül, H., (2013). Üniversite öğrencilerin öz saygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 28(2); 194-205.
• 45. Landine, J. R., (2013). The relationship between vocational self-concept crystallization, egoidentity status, and occupational ındecision, as mediated by rational or experiential processing, Canadian Journal of Counselling and Psychotherapy. 50(1); 5-18.
• 46. Serinkan, C., Avcık, C., Kaymakçı, K. ve Alacaoğlu, D., (2013). Determination of students selfesteem levels at Pamukkale University. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 116(21); 4155-4158.
• 47. Brink, E., Alsen, P., Herlitz, J., Kjellgren, K., & Cliffordson, C., (2012). General Self-Efficacy and Health Related Quality of Life After Myocardial Infarction. Psychology, Health & Medicine, 17(3); 346- 355.
• 48. Yerebakan, H.B., (2007). Resmi ilköğretim okullarında görev yapan eğitim yöneticilerinin benlik saygısı ve denetim odağı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• 49. Foster, S.J., (2010). The relationship between professional identity and collective self- esteem in school counselors, Unpublished Doctoral Dissertation, University of New Orleans, New Orleans. Web: https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.850.5714&rep=rep1&type=pdf/ /11/ Haziran 2021’de alınmıştır.
• 50. Sarı, K., (2016).Okul öncesi öğretmenlerinin çocuk sevgilerinin ve mesleki benlik saygılarının profesyonellik değişkenleri açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya
• 51. Demir, M. ve Can, G., (2015). Sınıf rehber öğretmenlerinin psikolojik danışma ve rehberlik anlayışları ile psikolojik danışma ve rehberliğe yönelik tutumları, Eğitim ve Bilim, 40(179); 307-322.
• 52. Gündüz, B,. İnandı, Y. ve Tunç, B., (2014). Okul yöneticilerinin psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine ilişkin görüşleri: Betimsel bir çalışma, Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2);19-34.
• 53. Yumrutaş, A.,(2006). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin rehberlik görevleriyle ilgili görüş ve uygulamalarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• 54. Çimen, S., (2007). İlköğretim Öğretmenlerinin Tükenmişlik Yaşantıları ve Yeterlik Algıları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli,
• 55. Türk, Ö. (2008). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin öz yeterlikleri ve mesleki doyumlarının incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• 56. Üstüner, M, Demirtaş, H. Cömert, M. ve Özer, N., (2009). Ortaöğretim Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik Algıları, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17; 1-16.
• 57. Benzer, F., (2011). İlköğretim ve ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin öz yeterlik algılarının analizi, T.C. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• 58. Campbell, J., (1996). A Comparison of Teacher Efficacy for Pre and In-service Teachers in Scotland and America. Education, 117(1); 2–11.
• 59. Aslan, M. ve Kalkan, H., (2018). Öğretmenlerin Özyeterlik Algılarının Analizi Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16); 477-493.
• 60. Kavrayıc, C. ve Bayrak C., (2016). Öğretmen Adaylarının Öz-Yeterlik Algıları, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(23); 624-644.