SPORDA BESLENME ve ERGOJENİK DESTEK ÜRÜNLERİ: BİR GELENEKSEL DERLEME

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 4, 56 - 99, 31.12.2021

Cebrail Gençoğlu Seyyide Nefise Demir Fatma Demircan

Öz

Ergojenik destek, bireysel enerji kullanımını ve üretimini arttıran, egzersiz performansını olumlu yönde etkileyen, hastalık oluşumu ve yaralanmaları önleyen, stresle baş etmeyi sağlayan maddeler, araçlar ve uygulamalardır. Sporcular için ergojenik destek; performans kapasitesini ve çalışma verimini arttıran, egzersizlerden sonra çabuk toparlanmayı sağlayan uygulama ya da tekniklerdir. Sporcuların beslenmesi ve ergojenik destek kullanımı her geçen gün popülerliği artan konulardandır. Çeşitli ergojenik destek ürünleri olsa da en çok bilinen formu besinsel desteklerdir. Sporcular tarafından performansı geliştirmek için kullanılan özel diyetler ve beslenme uygulamaları, besinsel ergojenik desteklerdir. Bunların kullanımı da son on yılda önemli ölçüde artmıştır. Besinsel sporcu desteklerinin öncelikli amacı, performansın artmasını sağlamak, vücut yağ oranını dengelemek ve protein sentezlenmesini aktif hale getirmektir. Ergojenik destekler de kuvveti, dayanıklılığı, hızı ve beceriyi sürekli olarak arttırmaya yönelik kullanılırlar. Egzersiz öncesi ve sırasında alınan besinsel desteklerin ise, vücut depolarını yeniden doldurduğu, sıvı dengesini sağladığı ve müsabakalar arasında yenilenmeyi kolaylaştırdığı bu nedenle de sportif açıdan avantaj sağladığı düşünülmektedir. Tüm bu yaklaşımlar sonucunda sporcu besin destek ürünlerinin performans arttırmada yararlarının olduğu görülmektedir. Ancak doğru ürün, doğru zamanda, doğru miktarda ve profesyonel yardım ile alındığında performans artışı sağlayabilir. Doğru destek ürünlerinin kullanılmadığı durumlarda sporcular ya çok az yarar görürler ya da hiç yarar görmezler. Bu derleme spor dünyasında sıklıkla kullanılan ve performans üzerinde çeşitli etkileri olan ergojenik destek ürünlerinin yapısını, sportif performansa etkilerini ve önerilen kullanım miktarlarını güncel alan literatürün incelenmesini amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

supplement, besinsel destek, performans, egzersiz, sporcu

Kaynakça

• Abel, T., Knechtle, B., Perret, C., Eser, P., Von Arx, P., & Knecht, H. (2005). Influence of chronic supplementation of arginine aspartate in endurance athletes on performance and substrate metabolism. International journal of sports medicine, 26(05), 344-349.
• Abudayyak, M., Jannuzzi, A., Özhan, G., & Alpertunga, B. (2015). Investigation on the toxic potential of Tribulus terrestris in vitro. Pharmaceutical biology, 53(4), 469-476.
• Akıl, C. (2007). Dayanıklılık sporcularında beslenme bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü,
• Aksoy, M. (2000). Beslenme Biyokimyası, Hatipoğlu Basım ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti., Ankara, 321-342.
• Alessio, H. M., & Hagerman, A. E. (2006). Oxidative Stress, Exercise, and Aging: Imperial College Press.
• Altavilla, G., Riela, L., Di Tore, A. P., & Raiola, G. (2017). The physical effort required from professional football players in different playing positions. Journal of Physical Education and Sport, 17(3), 2007-2012.
• Antolovich, M., Prenzler, P. D., Patsalides, E., McDonald, S., & Robards, K. (2002). Methods for testing antioxidant activity. Analyst, 127(1), 183-198.
• Antonio, J. (2019). High-protein diets in trained individuals. Research in Sports Medicine, 27(2), 195-203.
• Apaydın, A. H., & Yıldız, Y. (2016). Sporcularda Karbonhidrat Tüketimi Nasıl Olmalı? Türkiye Klinikleri Spor Hekimliği-Özel Konular, 2(3), 1-7.
• Arslan, C., Gönül, B., Dinçer, S., Kaplan, B., & Çevik, C. (2004). Güreşçilerde C vitamini yüklemesinin serum demir ve total demir bağlama kapasitesine etkisi. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 18(2), 215-221.
• Artioli, G. G., Gualano, B., Smith, A., Stout, J., & Lancha Jr, A. H. (2010). Role of beta-alanine supplementation on muscle carnosine and exercise performance. Med Sci Sports Exerc, 42(6), 1162-1173.
• Ashoori, M., & Saedisomeolia, A. (2014). Riboflavin (vitamin B2) and oxidative stress: a review. British journal of nutrition, 111(11), 1985-1991.
• Atabek, H. Ç., & Özdemir, F. (2010). C Vitamini İlavesinin Egzersiz Performansına Ve Kas Hasarına Etkisi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 5(2), 60-69.
• Atalay, M., Lappalainen, J., & Sen, C. K. (2006). Dietary antioxidants for the athlete. Current sports medicine reports, 5(4), 182-186.
• Bahadıroğlu, S., Büyükberber, S. G., Gürbüz, S., Nakkaş, E. Ç., & Şahin, A. (2014). Organizmamız için Niasin.
• Barış, N., Turgan, N., & Ersöz, B. (2004). Argininin tıpsal biyokimyadaki önemi. Türk Klinik Biyokimya Derg, 2(2), 83-90.
• Bassit, R. A., Sawada, L. A., Bacurau, R. F. P., Navarro, F., & Rosa, L. (2000). The effect of BCAA supplementation upon the immune response of triathletes. Medicine and science in sports and exercise, 32(7), 1214-1219.
• Başoğlu, İ. A., & Güneş, F. E. (2018). Ergogenic Effects of β-Alanine Supplementation on Sports. Turkiye Klinikleri Spor Bilimleri, 10(1).
• Baykara, C., Cana, H., Sarikabak, M., & Aydemİr, U. (2019). Beslenme Ve Sporcu Beslenmesİ. HER YÖNÜYLE SPOR, 65.
• Bayram, H. M., & Öztürkcan, S. A. (2020). Sporcularda Ergojenik Destekler. Turkiye Klinikleri J Health Sci, 5(3), 641-652.
• Baysal, A. (1999). Beslenme: Hatiboğlu Basım ve Yayım.
• Bediz, C. Ş. (2018). Kreatin Desteğinin Egzersiz ve Hastalıklardaki Yeri.
• Bell, D. G., & McLellan, T. M. (2002). Exercise endurance 1, 3, and 6 h after caffeine ingestion in caffeine users and nonusers. Journal of Applied Physiology, 93(4), 1227-1234.
• Belury, M. A. (2002). Dietary conjugated linoleic acid in health: physiological effects and mechanisms of action. Annual review of nutrition, 22(1), 505-531.
• Benardot, D. (2020). Advanced sports nutrition: Human Kinetics Publishers.
• Bergström, J., & Hultman, E. (1972). Nutrition for maximal sports performance. Jama, 221(9), 999-1006.
• Bieber, L. (1988). Carnitine. Annual review of biochemistry, 57(1), 261-283.
• Bilgiç, P., Hamamcılar, O., & Bilgiç, C. (2011). Sporcuların Beslenme Bilgi ve Uygulamaları. Beslenme ve Diyet Dergisi, 39(1-2), 37-45.
• Birrer, R. B., O’Connor, F. G., & Kane, S. F. (2016). Sports Medicine for the Primary Care Practitioner.
• Bishop, D. (2010). Dietary supplements and team-sport performance. Sports medicine, 40(12), 995-1017.
• Bora, Z. (2015). Spor salonunda çalışan vücut geliştirme sporu yapan spor hocalarının, beslenme durumları ve beslenmeye bağlı takviye destek ürün kullanımlarının saptanması. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü,
• Burke, L. M., Collier, G. R., & Hargreaves, M. (1993). Muscle glycogen storage after prolonged exercise: effect of the glycemic index of carbohydrate feedings. Journal of Applied Physiology, 75(2), 1019-1023.
• Buzdağlı, Y., Tekin, A., Şıktar, E., & Eskici, G. (2021). Effect Of Caffeine On Exercise Performance: Current Review. Turkish Journal of Sport and Exercise, 23(1), 86-101.
• Campbell, B. I., La Bounty, P. M., & Roberts, M. (2004). The ergogenic potential of arginine. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 1(2), 1-4.
• Casa, D. J., Armstrong, L. E., Hillman, S. K., Montain, S. J., Reiff, R. V., Rich, B. S., . . . Stone, J. A. (2000). National Athletic Trainers' Association position statement: fluid replacement for athletes. Journal of athletic training, 35(2), 212.
• Cheeseman, K., & Slater, T. (1993). An introduction to free radical biochemistry. British medical bulletin, 49(3), 481-493. Chhatre, S., Nesari, T., Somani, G., Kanchan, D., & Sathaye, S. (2014). Phytopharmacological overview of Tribulus terrestris. Pharmacognosy reviews, 8(15), 45.
• Coelho, C. d. F., Mota, J. F., Ravagnani, F. C. d. P., & Burini, R. C. (2010). The supplementation of L-carnitine does not promote alterations in the resting metabolic rate and in the use of energetic substrates in physically active individuals. Arquivos Brasileiros de Endocrinologia & Metabologia, 54(1), 37-44.
• Corey, M. (2009). Developing functional food products through novel processing, ingredient, and shelf stability evaluation. University of Georgia,
• Coyle, E., & Montain, S. (1992). Benefits Of Fluid Replacement With Carbohydrate During Exercise. Medicine & Science in Sports & Exercise, 24(9), 324-330.
• Dawson Jr, R., Biasetti, M., Messina, S., & Dominy, J. (2002). The cytoprotective role of taurine in exercise-induced muscle injury. Amino acids, 22(4), 309-324.
• De Luca, A., Pierno, S., & Camerino, D. C. (2015). Taurine: the appeal of a safe amino acid for skeletal muscle disorders. Journal of translational medicine, 13(1), 1-18.
• Demirok, E., & Kolsarıcı, N. (2010). Et ve Ürünlerinde Konjuge Linoleik Asit ve Önemi. Gıda, 35(1), 1-7.
• Dilzer, A., & Park, Y. (2012). Implication of conjugated linoleic acid (CLA) in human health. Critical reviews in food science and nutrition, 52(6), 488-513.
• Er, S. (2010). Camellia sinensis (çay) ekstrelerinin in vitro antioksidan, yara iyileştirici ve U2OS osteosarkom hücrelerinde antikanser aktivitelerinin araştırılması. Anadolu Üniversitesi,
• Erbaş, D. (2002). Nitrik Oksit: Özellikleri ve egzersizdeki rolü. Spor Bilimleri Dergisi, 13(1), 33-39.
• Erdoğan, E., & Apaydin, C. S. C. (2019). Sporda Dopİng Ve Ergojenİk Yardimcilar. Spor Bilimleri, 63.
• Ersoy, G. (2010). Egzersiz ve spor performansı için beslenme. Betik Kitap Yayın Dağıtım, Ankara.
• Ersoy, G. (2014). Aktif kişiler ve sporcular için sıvı desteğinin hidrasyonun önemi. Punto Tasarım Matbaacılık, Ankara, 11.
• Ertaş, D. B., Yıldıran, İ., & Koz, M. (2010). Yüzmenin neden olduğu vücut sıvı dengesindeki değişimlerin yüzme performansına etkisi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 12(2), 89-104.
• Figueiredo, V. C. (2019). Revisiting the roles of protein synthesis during skeletal muscle hypertrophy induced by exercise. American Journal of Physiology-Regulatory, Integrative and Comparative Physiology, 317(5), R709-R718. Fredholm, B. B., Bättig, K., Holmén, J., Nehlig, A., & Zvartau, E. E. (1999). Actions of caffeine in the brain with special reference to factors that contribute to its widespread use. Pharmacological reviews, 51(1), 83-133.
• Fridovich, I. (1995). Superoxide radical and superoxide dismutases. Annual review of biochemistry, 64(1), 97-112.
• Gençoğlu, C., & Akkuş, E. (2020). Egzersize Tiroid Hormon Yanıtları. Medical Sciences, 15(3), 71-80.
• George, A. J. (2000). Central nervous system stimulants. Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism, 14(1), 79-88.
• Graham, T., & Spriet, L. (1991). Performance and metabolic responses to a high caffeine dose during prolonged exercise. Journal of Applied Physiology, 71(6), 2292-2298.
• Gromova, O., Torshin, I. Y., Sorokina, M., & Gromov, A. (2019). Magnesium and vitamin B2 supplementation is an important nutritional resource of sports medicine. Journal: Medical Council(21), 216-230.
• Gropper, S. S., & Smith, J. L. (2012). Advanced nutrition and human metabolism: Cengage Learning.
• Gulewitsch, W., & Krimberg, R. (1905). Zur Kenntnis der Extraktivstoffe der Muskeln. II. Mitteilung. Über das Carnitin. Biological Chemistry, 45(3-4), 326-330.
• Guyton, A., & Hall, J. (2006). Textbook of medical physiology, 11th. In: Elsevier Inc.
• Gültekin, N., Ersanlı, M., & Küçükateş, E. (1996). Güncel ve etkin bir transmitter: nitrik oksit. Türk Kardiyol Dern Arş, 24, 311-320.
• Günay, M., Cicioğlu, İ., Şıktar, E., & Kara, E. (2018). Egzersiz, Enerji - Metabolizma ve Isı Uyumu. Gazi Kitabevi: Gazi Kitabevi
• Halat, R., Karakilçik, Z., & Zerİn, M. (2001). Amatör Futbolcularda Vİtamİn C Ve E'nİn Bazi Fİzyolojİk Ve Sportİf Parametreler Üzerİndekİ Etkİlerİnİn Araştirilmasi. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 6(3), 37-44.
• Hargreaves, M., Hawley, J. A., & Jeukendrup, A. (2004). Pre-exercise carbohydrate and fat ingestion: effects on metabolism and performance. Journal of sports sciences, 22(1), 31-38.
• Haskell, C. F., Kennedy, D. O., Wesnes, K. A., & Scholey, A. B. (2005). Cognitive and mood improvements of caffeine in habitual consumers and habitual non-consumers of caffeine. Psychopharmacology, 179(4), 813-825.
• Heaton, L. E., Davis, J. K., Rawson, E. S., Nuccio, R. P., Witard, O. C., Stein, K. W., . . . Baker, L. B. (2017). Selected in-season nutritional strategies to enhance recovery for team sport athletes: a practical overview. Sports Medicine, 47(11), 2201-2218.
• Hong, D. Y., Lau, A., Yeo, C., Liu, X., Yang, C., Koh, H., & Hong, Y. (2005). Genetic diversity and variation of saponin contents in Panax notoginseng roots from a single farm. Journal of agricultural and food chemistry, 53(22), 8460-8467.
• Hu, S. Y. (1976). The genus Panax (ginseng) in Chinese medicine. Economic Botany, 30(1), 11-28.
• İbiş, S., & Yılmaz, G. (2006). Kreatinin sportif performansa etkileri. Spor ve Tıp Dergisi, 99-102.
• Intakes, I. o. M. S. C. o. t. S. E. o. D. R. (1998). Vitamin B6. In Dietary reference intakes for thiamin, riboflavin, niacin, vitamin B6, folate, vitamin B12, pantothenic acid, biotin, and choline: National Academies Press (US).
• Ivy, J. (1998). Glycogen resynthesis after exercise: effect of carbohydrate intake. International Journal of Sports Medicine, 19(S 2), S142-S145.
• Ivy, J., Katz, A., Cutler, C., Sherman, W., & Coyle, E. (1988). Muscle glycogen synthesis after exercise: effect of time of carbohydrate ingestion. Journal of Applied Physiology, 64(4), 1480-1485.
• Ivy, J., Lee, M., Brozinick Jr, J., & Reed, M. (1988). Muscle glycogen storage after different amounts of carbohydrate ingestion. Journal of Applied Physiology, 65(5), 2018-2023.
• Jensen, T. E., & Richter, E. A. (2012). Regulation of glucose and glycogen metabolism during and after exercise. The Journal of physiology, 590(5), 1069-1076.
• Ji, L. L., & Leichtweis, S. (1997). Exercise and oxidative stress: sources of free radicals and their impact on antioxidant systems. Age, 20(2), 91-106.
• Jówko, E. (2015). Green tea catechins and sport performance. SPORT NUTRITION, 123.
• Karabudak, E. (2012). Vejetaryen beslenmesi. Ankara: Sağlık Bakanlığı.
• Karamızrak, S. O. (2013). SPORCU BESLENMESİ: ANEMİ VE DİĞER SAĞLIK SORUNLARI İLE İLİŞKİLERİ. Spor Hekimliği Dergisi, 48(3), 081-090.
• Kavouras, S., Arnaoutis, G., Makrillos, M., Garagouni, C., Nikolaou, E., Chira, O., . . . Sidossis, L. (2012). Educational intervention on water intake improves hydration status and enhances exercise performance in athletic youth. Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports, 22(5), 684-689.
• Kerksick, C., Harvey, T., Stout, J., Campbell, B., Wilborn, C., Kreider, R., . . . Landis, J. (2008). International Society of Sports Nutrition position stand: nutrient timing. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 5(1), 1-12.
• Kim, Y., Kim, J., Whang, K.-Y., & Park, Y. (2016). Impact of conjugated linoleic acid (CLA) on skeletal muscle metabolism. Lipids, 51(2), 159-178.
• Kitts, D., & Hu, C. (2000). Efficacy and safety of ginseng. Public health nutrition, 3(4a), 473-485.
• Knez, W. L., Jenkins, D. G., & Coombes, J. S. (2007). Oxidative stress in half and full Ironman triathletes. Medicine and science in sports and exercise, 39(2), 283-288.
• Koçyiğit, Y., Aksak, M. C., Atamer, Y., & Aktaş, A. (2011). Futbolcu ve basketbolcularda akut egzersiz ve C vitamininin karaciğer enzimleri ve plazma lipid düzeylerine etkisi. J Clin Exp Invest www. clinexpinvest. org Vol, 2(1).
• Koçyiğit, Y., Aksak, M. C., Atamer, Y., Aktaş, A., & Uysal, E. (2011). Antrene sporcularda C vitamini yüklemesinin demir ve demir bağlama kapasitesi üzerine etkileri. J Clin Exp Invest www. clinexpinvest. org Vol, 2(2).
• Kopec, B., & Fritz, I. B. (1973). Comparison of properties of carnitine palmitoyltransferase I with those of carnitine palmitoyltransferase II, and preparation of antibodies to carnitine palmitoyltransferases. Journal of Biological Chemistry, 248(11), 4069-4074.
• Kreider, R. B., Kalman, D. S., Antonio, J., Ziegenfuss, T. N., Wildman, R., Collins, R., . . . Lopez, H. L. (2017). International Society of Sports Nutrition position stand: safety and efficacy of creatine supplementation in exercise, sport, and medicine. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 14(1), 1-18.
• Kurban, S., & Mehmetoğlu, İ. (2006). Konjuge linoleik asit metabolizması ve fizyolojik etkileri. Türk Klinik Biyokimya Dergisi, 4(2), 89-100.
• Lehnen, T. E., da Silva, M. R., Camacho, A., Marcadenti, A., & Lehnen, A. M. (2015). A review on effects of conjugated linoleic fatty acid (CLA) upon body composition and energetic metabolism. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 12(1), 1-11.
• Leklem, J. E. (1999). Vitamin B6. In (Vol. 9, pp. 413-422): Williams and Wilkins Baltimore, MD.
• Lim, W., Mudge, K. W., & Vermeylen, F. (2005). Effects of population, age, and cultivation methods on ginsenoside content of wild American ginseng (Panax quinquefolium). Journal of agricultural and food chemistry, 53(22), 8498-8505.
• Lindinger, M. I., Graham, T. E., & Spriet, L. L. (1993). Caffeine attenuates the exercise-induced increase in plasma [K+] in humans. Journal of Applied Physiology, 74(3), 1149-1155.
• Liu, T.-H., Wu, C.-L., Chiang, C.-W., Lo, Y.-W., Tseng, H.-F., & Chang, C.-K. (2009). No effect of short-term arginine supplementation on nitric oxide production, metabolism and performance in intermittent exercise in athletes. The Journal of nutritional biochemistry, 20(6), 462-468.
• Lourenco, R., & Camilo, M. (2002). Taurine: a conditionally essential amino acid in humans? An overview in health and disease. Nutr Hosp, 17(6), 262-270.
• Manore, M. M. (2000). Effect of physical activity on thiamine, riboflavin, and vitamin B-6 requirements. The American journal of clinical nutrition, 72(2), 598S-606S.
• Margaritelis, N. V., Paschalis, V., Theodorou, A. A., Kyparos, A., & Nikolaidis, M. G. (2020). Antioxidant supplementation, redox deficiencies and exercise performance: A falsification design. Free Radical Biology and Medicine, 158, 44-52. Margaritis, I., & Rousseau, A. (2008). Does physical exercise modify antioxidant requirements? Nutrition research reviews, 21(1), 3-12.
• McArdle, W. D. (2018). Sports and exercise nutrition: Lippincott Williams & Wilkins.
• McArdle, W. D., Katch, F. I., & Katch, V. L. (2012). Sports and Exercise Nutrition (4 ed.): LWW; Fourth, North American edition (May 30, 2012).
• McArdle, W. D., Katch, F. I., & Katch, V. L. (2013). Sports and Exercise Nutrition: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins.
• McGarry, J. D., & Brown, N. F. (1997). The mitochondrial carnitine palmitoyltransferase system—from concept to molecular analysis. European journal of biochemistry, 244(1), 1-14.
• Mroczkowska, J. E., Galla, H.-J., Nałęcz, M. J., & Nałęcz, K. A. (1997). Evidence for an Asymmetrical Uptake of L-Carnitine in the Blood-Brain Barrierin Vitro. Biochemical and biophysical research communications, 241(1), 127-131.
• Murase, T., Haramizu, S., Shimotoyodome, A., Nagasawa, A., & Tokimitsu, I. (2005). Green tea extract improves endurance capacity and increases muscle lipid oxidation in mice. American Journal of Physiology-Regulatory, Integrative and Comparative Physiology, 288(3), R708-R715.
• Olszowy, M. (2019). What is responsible for antioxidant properties of polyphenolic compounds from plants? Plant Physiology and Biochemistry, 144, 135-143.
• Ongan, D., & Ersoy, G. (2012). Vejetaryen sporcular: Özel gereksinimleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 261-270. Oral, O., Zusa, A., Akdogan, İ. Ç., Alakoç, F., & Tirpan, M. S. (2015). Antioxidants And Astaxanthin In Sports Nutrition. International Journal of Educational Researchers, 6(3), 63-71. Özçelik, B., Yüksel, G. M. Ö., & Karaali, A. (2007). Gıda Gündemi Forumları> SEKTÖR ÜRETİCİLERİ FORUM BAŞLIKLARI> GIDA ALT SEKTÖRLERİ> Alkollü ve Alkolsüz İçecekler> Sporcu içecekleri. engineer, 13, 09.
• Özdilek, B. (2019). Sporcu Sağlığı. BESLENME VE OBEZİTE, 66.
• Özge, K., & Sedef, E. (2011). Biyoaktif bir gıda bileşeni L-karnitin: Beslenme ve sağlık açısından önemi ve biyoyararlılığı. TÜBAV Bilim Dergisi, 4(2), 97-102.
• Öztürk, S. A., Kalkan, İ., Durmaz, C., Pehlivan, M., Özüpek, G., & Bakmaz, Z. D. (2020). Üniversiteli Sporcu Öğrencilerin Beslenme Destek Ürünleri Kullanım Durumu. Tıp Fakültesi Klinikleri Dergisi, 3(1), 5-14.
• Park, Y., & Pariza, M. W. (2007). Mechanisms of body fat modulation by conjugated linoleic acid (CLA). Food Research International, 40(3), 311-323.
• Perçinci, N. B., & Kibçak, N. (2020). Body Building Yapan Erkeklerin Besin Desteği Kullanım Durumlarının Antropometrik Ölçümleri İle İlişkisinin Değerlendirilmesi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 11(3), 196-206.
• Peternelj, T.-T., & Coombes, J. S. (2011). Antioxidant supplementation during exercise training. Sports medicine, 41(12), 1043-1069.
• Petridou, A., Mougios, V., & Sagredos, A. (2003). Supplementation with CLA: isomer incorporation into serum lipids and effect on body fat of women. Lipids, 38(8), 805-811.
• Pialoux, V., Mounier, R., Ponsot, E., Rock, E., Mazur, A., Dufour, S., . . . Fellmann, N. (2006). Effects of exercise and training in hypoxia on antioxidant/pro-oxidant balance. European journal of clinical nutrition, 60(12), 1345-1354.
• Pialoux, V., Mounier, R., Rock, E., Mazur, A., Schmitt, L., Richalet, J.-P., . . . Fellmann, N. (2009). Effects of the ‘live high–train low’method on prooxidant/antioxidant balance on elite athletes. European journal of clinical nutrition, 63(6), 756-762. Pinkoski, C., Chilibeck, P. D., Candow, D. G., Esliger, D., Ewaschuk, J. B., Facci, M., . . . Zello, G. A. (2006). The effects of conjugated linoleic acid supplementation during resistance training. Medicine & Science in Sports & Exercise, 38(2), 339-348.
• Pokrywka, A., Obmiński, Z., Malczewska-Lenczowska, J., Fijatek, Z., Turek-Lepa, E., & Grucza, R. (2014). Insights into supplements with Tribulus terrestris used by athletes. Journal of human kinetics, 41(1), 99-105.
• Potteiger, J. A. (2011). ACSM's Introduction to Exercise Science: Wollters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins Health. Powers, H. J. (2003). Riboflavin (vitamin B-2) and health. The American journal of clinical nutrition, 77(6), 1352-1360. Powers, S. (2014). Exercise physiology: Theory and application to fitness and performance: McGraw-Hill Higher Education.
• Powers, S. K., Smuder, A. J., Kavazis, A. N., & Hudson, M. B. (2010). Experimental guidelines for studies designed to investigate the impact of antioxidant supplementation on exercise performance. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 20(1), 2-14.
• Quesnele, J. J., Laframboise, M. A., Wong, J. J., Kim, P., & Wells, G. D. (2014). The effects of beta-alanine supplementation on performance: a systematic review of the literature. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 24(1), 14-27.
• Ratamess, N. A. (2011). ACSM's foundations of strength training and conditioning: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins.
• Rebouche, C. J. (1992). Carnitine function and requirements during the life cycle. The FASEB Journal, 6(15), 3379-3386. Rodriguez, N., Di Marco, N., & Langley, S. (2009). American Dietetic Association Dietitians of Canada, American College of Sports Medicine. American College of Sports Medicine position stand. Nutrition and athletic performance. Med Sci Sports Exerc, 41(3), 709-731.
• Sawka, M. N., Burke, L. M., Eichner, E. R., Maughan, R. J., Montain, S. J., & Stachenfeld, N. S. (2007). American College of Sports Medicine position stand. Exercise and fluid replacement. Medicine and science in sports and exercise, 39(2), 377-390.
• Saygı, M. (2010). Rotenon Modeli İle Parkinson Oluşturulan Sıçanlarda Davranışsal Değişikliklerin Değerlendirilmesi Ve Bu Modelde Yeşil Çay.
• Schneiker, K. T., Bishop, D., Dawson, B., & Hackett, L. P. (2006). Effects of caffeine on prolonged intermittent-sprint ability in team-sport athletes. Medicine and science in sports and exercise, 38(3), 578-585.
• Schuller-Levis, G. B., & Park, E. (2003). Taurine: new implications for an old amino acid. FEMS microbiology letters, 226(2), 195-202.
• Seline, K.-G., & Johein, H. (2007). The determination of L-carnitine in several food samples. Food Chemistry, 105(2), 793-804.
• Sellami, M., Slimeni, O., Pokrywka, A., Kuvačić, G., Hayes, L. D., Milic, M., & Padulo, J. (2018). Herbal medicine for sports: a review. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 15(1), 1-14.
• Shimomura, Y., Murakami, T., Nakai, N., Nagasaki, M., & Harris, R. A. (2004). Exercise promotes BCAA catabolism: effects of BCAA supplementation on skeletal muscle during exercise. The Journal of nutrition, 134(6), 1583S-1587S.
• Shug, A. L., Schmidt, M. J., Golden, G. T., & Fariello, R. G. (1982). The distribution and role of carnitine in the mammalian brain. Life sciences, 31(25), 2869-2874.
• Sinclair, C., & Geiger, J. (2000). Caffeine use in sports. A pharmacological review. J Sports Med Phys Fitness, 40(1), 71-79.
• Smith, W. A., Fry, A. C., Tschume, L. C., & Bloomer, R. J. (2008). Effect of glycine propionyl-L-carnitine on aerobic and anaerobic exercise performance. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 18(1), 19-36.
• Stand, P. (1996). Exercise and fluid replacement. Med. Sci. Sports Exerc, 28.
• Stout, J. R., Graves, B. S., Smith, A. E., Hartman, M. J., Cramer, J. T., Beck, T. W., & Harris, R. C. (2008). The effect of beta-alanine supplementation on neuromuscular fatigue in elderly (55–92 years): a double-blind randomized study. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 5(1), 1-6.
• Şenel, Ö., Güler, D., İsmail, K., Ersoy, A., & Kürkçü, R. (2004). Farklı Ferdi Branşlardaki Üst Düzey Türk Sporcuların Ergojenik Yardımcılara Yönelİk Bilgi Ve Yararlanma Düzeyleri. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(2), 41-47.
• Şenol, O., & Kadıoğlu, Y. (2010). Tiyamin ve Piridoksin etkin maddelerinin farmasotik preparatlarda HPCL yöntemi ile analizi.
• Tarnopolsky, M. A. (1994). Caffeine and endurance performance. Sports medicine, 18(2), 109-125.
• Taş, M., Kıyıcı, F., Akyüz, M., & Kishalı, N. F. (2011). Farklı türdeki egzersizlerin nitrik oksit üzerine akut ve kronik etkileri. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 13(1), 26-30.
• Taş, M., Kıyıcı, F., & Kishalı, N. F. (2009). Alp disiplini kayakçılarda dört haftalık sürat egzersizlerinin nitrik osit (no) seviyesine kronik etkisi/The chronic effect of four weekly speed exercise for alpine skiers to the level of nitric oxide. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 10(4).
• Taşbozan, O. (2005). L-karnitin ve farklı yağ seviyeleri ile hazırlanan yemlerle beslenen çipuraların (Sparus aurata) büyüme performansı ve vücut kimyasal kompozisyonlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalı Doktora Tezi Kod(927).
• Thomas, D., Brotherhood, J., & Brand, J. (1991). Carbohydrate feeding before exercise: effect of glycemic index. Int J Sports Med, 12(2), 180-186.
• Thomas, D. T., Erdman, K. A., & Burke, L. M. (2016). American college of sports medicine joint position statement. nutrition and athletic performance. Medicine and science in sports and exercise, 48(3), 543-568.
• Tipton, K., & Wolfe, R. R. (2001). Exercise, protein metabolism, and muscle growth. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 11(1), 109-132.
• Türker, A., & Yüksel, O. (2019). Beslenmede vitaminlerin önemi BESLENME VE OBEZİTE, 7.
• Ulupınar, S., Özbay, S., Altınkaynak, K., Şebin, E., & Gençoğlu, C. (2021). Farklı Hava Sıcaklıklarında Yapılan Aerobik Egzersizlerin Bağışıklık Hücrelerine Akut Etkisi. Turkiye Klinikleri Spor Bilimleri, 13(1).
• Ulupınar, S., Özbay, S., & Gençoğlu, C. (2020). Siklet Sporlarında Dehidrasyon ve Hiponatremi. Ulusal Spor Bilimleri Dergisi, 4(2), 103-115.
• Ulupınar, S., Özbay, S., Gençoğlu, C., Franchini, E., Kishalı, N. F., & İnce, İ. (2021). Effects of sprint distance and repetition number on energy system contributions in soccer players. Journal of Exercise Science & Fitness, 19(3), 182-188.
• Ulupınar, S., Özbay, S., Gençoğlu, C., & Özkara, A. B. (2020). Attitudes Towards Nutritional Sport Supplement of National and International Kickboxers. Ambient Science, 7(SI), 33-38.
• Ünal, M. (2005). Sporcularda kreatin desteği ve egzersiz performansı üzerine etkileri. Genel Tıp Dergisi, 15(1), 43-49.
• Vitale, K., & Getzin, A. (2019). Nutrition and supplement update for the endurance athlete: review and recommendations. Nutrients, 11(6), 1289.
• Welch, B., Buskirk, E., & Iampietro, P. (1958). Relation of climate and temperature to food and water intake in man. Metabolism, 7, 141-148.
• Williams, M. (2006). Dietary supplements and sports performance: herbals. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 3(1), 1-6.
• Yaman, M. (2019). Farklı ekmek çeşitlerinde doğal olarak bulunan vitamin B1, B2 ve B6’nın in vitro biyoerişebilirliğinin incelenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi(16), 758-764.
• Yarar, H., Gökdemir, K., & Özdemir, G. (2011). Elit sporcularda beslenme destek ürünü kullanımı ve bilincinin degerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13(3), 1-11.
• Yavuz, H. U. (2006). Arjİnİn Ve Egzersİz. Spor Bilimleri Dergisi, 17(3), 143-157.
• Yılmaz, B., & Türker, P. F. (2015). Sporcularda immünonütrisyon desteği. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(1), 60-66. Zhang, M., Izumi, I., Kagamimori, S., Sokejima, S., Yamagami, T., Liu, Z., & Qi, B. (2004). Role of taurine supplementation to prevent exercise-induced oxidative stress in healthy young men. Amino acids, 26(2), 203-207.