KENTSEL EKONOMİK BÜYÜMEDE SERBEST BÖLGELER: POLİTİK VEYA EKONOMİK TERCİH Mİ?

Yıl 2009, Cilt: 23 Sayı: 1, 363 - 377, 27.11.2010

Lütfü Öztürk M. Kemal Değer Sevgi Değer

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’deki Serbest Bölge (SB)
uygulamalarının kentsel büyüme üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Bu çerçevede
1990-2000 dönemi verilerine sağlıklı bir şekilde ulaşılabilen 72 il dikkate
alınarak, SB'lerin bulundukları illere olan ekonomik katkısı incelenmiştir. Đçsel
büyüme eşitliğinin kullanıldığı çalışmada, nüfus artış hızı, özel yatırımlar, kamu
yatırımları ve cari harcamalar, altyapı ve coğrafi konum gibi değişkenlerin
kentlerin ekonomik büyümesine olan etkileri de dikkate alınmıştır. Analiz
sonuçlara göre illerin coğrafi konumu ve kullanılan krediler, ekonomik büyüme
üzerinde istatistiki açıdan anlamlı ve pozitif etkilere neden olurken, iller
arasında gelir yakınsamasına işaret edecek şekilde, kişi başına başlangıç gelir
düzeyi ile ekonomik büyüme arasında anlamlı ve negatif ilişkiler bulunmuştur.
SB'leri temsilen kullanılan gölge değişkenin katsayısı pozitif olmakla birlikte
istatistiki açıdan anlamlılık taşımamaktadır. Ancak, deniz kenarındaki SB'leri
dikkate alacak şekilde yeniden yapılan kestirimlerde, ilgili değişken ile illerin
ekonomik büyümesi arasında istatistiki açıdan anlamlı sayılabilecek ilişkilerin
yakalanması, SB'lerin kuruluş yeri tercihlerinde ekonomik faktörlerden çok
siyasi kararların etkili olduğuna işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Serbest Bölgeler, Yerel Ekonomik Kalkınma, Kent Ekonomileri, Kentsel Ekonomik Büyüme Dinamikleri.

Kaynakça

• Abumere, S. I. (1978), “Multinationals, Location Theory and Regional Development : Case Study of Bendel State of Nigeria”. Regional Studies, 12(6), 652-664.
• Ahrens, J. ve A. Meyer-Baudeck (1995), “Special Economic Zones : Shortcut or Raound-aboutway Towards Capitalism“. Intereconomics, March/April 1995, 87-96.
• Buurman, J. ve P. Rietveld (1999), “Transport Infrastructure and Industrial Location: The Case Of Thailand” Review of Urban and Regional Development Studies, 11 (1), 45-63.
• Fan, C.C. (1997), “Uneven Development and Beyond : Regional Development Theory in Post-Mao China”. International Journal of Urban and Regional Research, 21(4), 620-639.
• Güllülü, U., Ö.S. Emsen ve L. Öztürk (2001), "Serbest Bölgeler : Doğu Anadolu Serbest Bölgesi Üzerine Bir Değerlendirme", Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(3/4), 1- 16.
• Hansen, N. M. (1967), “Development Pole Theory in a Regional Context”, Kyklos, 20, 709-727.
• Kumar, R. (1987), ”Performance of Foreign and Domestic Firms in Export Processing Zones”. World Development, 15(10/11), 1309-1319.
• McDermott, P.J. (1979), “Multinational Manufacturing Firms and Regional Development: External Control in the Scottish Electronics Industry”. Scottish Journal of Political Economy, 26 (3), 287-306.
• Öztürk, L. (1998), Serbest Bölgeler ve Bölgesel Kalkınmadaki Yeri, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• _____, L. (2002), “Serbest Bölgelerin Performansını Etkileyen Faktörler: Dünya Uygulamaları Üzerine Bir İnceleme”, Verimlilik, 2002/4, 33- 48.
• Rondinelli, D.A. (1987), “Export Processing Zones and Economic Development in Asia”. American Journal of Economics and Sociology, 46 (1), 89- 105.
• __________ (1990), “Policies for Balanced Urban Development in Asia : Concepts and Reality”. Regional Development Dialogue, 11(1), Spring 1990, 23-51.
• Rueber, G.L. (1973), Private Foreign Investment in Development, Oxford University Press, London, (Aktaran : Yannopoulos ve Dunning, 1976: 394).
• Sala-i Martin, X. (1996) “Regional Cohesion: Evidence and Theories of Regional Growth and Convergence”, European Economic Review, 40 (6): 1325-1352.
• Sengenberger, W. (1993), “Local Devolopment and International Economic Competition”. International Labour Review, 132(3), 313-329.
• Spinanger, D. (1984), “Objectives and Impact of Economic Activity Zones - Some Evidence from Asia”. Weltwirtschaftliches Archiv, 120, 64-89.
• Warr, P.G. (1987), “Export Promotion via Industrial Enclaves : The Philippines’ Bataan Export Processing Zone.” Journal of Development Studies, 23(2), 220-241.
• Yannopoulos G.N. ve J.H. Dunning (1976), “Multinational Enterprises and Regional Development: A Exploratory Paper”. Regional Studies, 10, July 1976, s.389-399.