Gümüşhane İlinde Üretilen İnek Sütlerinin Bazı Besin Maddesi, Mineral Element ve Ağır Metal Düzeylerinin Belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 3, 283 - 290, 30.12.2021

Bahri Bayram

https://doi.org/10.17094/ataunivbd.1000473

Öz

Bu çalışmada, Gümüşhane ilinde faaliyet gösteren maden işletmelerinin, ilde üretilen inek sütlerinin bazı besin bileşenleri, mineral element ve ağır metal düzeylerine etkileri araştırılmıştır. Bu amaçla, 2021 yılı Haziran ayı içerisinde il merkezinde faaliyet gösteren maden işletmelerine en yakın süt sığırı işletmeleri ile maden işletmesi bulunmayan Köse, Kelkit ve Şiran ilçelerindeki sığırcılık işletmelerinden ikişer kez süt örnekleri alınmıştır. Yapılan analizlerden elde edilen sonuçlara göre kuru madde, yağsız kuru madde, yağ, protein ve laktoz içerikleri Gümüşhane merkezden alınan süt örneklerinde sırasıyla; %12.83, %9.28, %3.59, %3.12 ve %4.43 olduğu tespit edilmiştir. Aynı değerlerin ilçelerden alınan örneklerde ise bu bileşenler sırasıyla; %12.81, %9.38, %3.43, %3.6 ve %4.49 değerlerinde olduğu belirlenmiştir. Gümüşhane il merkezine ait süt örneklerinde Na, Mg, K, Ca ve Fe seviyeleri sırasıyla; 370.9 mg/L, 107.6 mg/L, 1552.0 mg/L, 321.0 mg/L ve 1.81 mg/L, aynı parametrelerin ilçelerden alınan örneklerde sırasıyla; 411.6 mg/L, 106.2 mg/L, 1555.5 mg/L, 323.4 mg/L ve 1.01 mg/L olarak tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, maden işletmelerinin ilde üretilen sütlerin besin maddesi içeriğine kayda değer bir etkisi olmamıştır. İl merkezinden alınan süt örneklerinde Na ve K seviyelerinin ilçelerden alınan örneklere göre daha düşük, Fe seviyesi ise daha yüksek bulunmuştur. Bu çalışmada, Gümüşhane ilinde mevcut bazı maden işletmelerinin üretilen inek sütlerinde bazı besin maddesi, mineral element ve ağır metal düzeylerine etkileri ile ilgili kısmi veriler elde edilmiş olup kesin yargılara ulaşabilmek için, örneklerin alındığı bölgenin toprak ve bitki örtüsünün de mineral element ve ağır metal içerikleri kapsamlı olarak analiz edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Ağır metal, Besin maddeleri, Gümüşhane, Maden işletmeleri, Süt.

Determination of Some Nutrient, Mineral Element and Heavy Metal Levels of Cow Milk Produced in Gümüşhane

Öz

In this study, the effects of mining enterprises operating in Gümüşhane on the nutrient and mineral content as well as heavy metal levels of the cow milk produced in the province were investigated. Milk samples were taken twice in June 2021 from dairy cattle farms located in the closest distance to the mining enterprises operating in the city center and from dairy cattle enterprises located in Köse, Kelkit, and Şiran counties, which do not have a mining enterprise. Dry matter, non-fat dry matter, fat, protein, and lactose contents of the samples taken from Gümüşhane city center were determined as 12.83%, 9.28%, 3.59%, 3.12%, and 4.43% respectively. In addition, the same values were 12.81%, 9.38%, 3.43%, 3.6%, and 4.49% for the samples taken from the counties, respectively. Furthermore, Na, Mg, K, Ca, and Fe concentrations of milk samples from the Gümüşhane city center were 370.9 mg/L, 107.6 mg/L, 1552.0 mg/L, 321.0 mg/L, and 1806.0 µg/L, respectively. The same parameters obtained from the milk samples of the counties were 411.6 mg/L, 106.2 mg/L, 1555.5 mg/L, 323.4 mg/L and 1006.6 µg/L, respectively. From the results obtained, it was concluded that mining enterprises had no effect on the nutrient content of milk produced in the province. While the Na and K levels of the cow milk taken from the city center were lower than the milk from the counties, the Fe content was higher. In order to reach a definite conclusion about the effects of mining enterprises on the nutrient content and heavy metal levels of the milk produced in Gümüşhane province, also, mineral and heavy metal levels of the region’s soil and plant cover should be examined regularly.

Anahtar Kelimeler

Heavy metal, Nutrients, Gümüşhane, Mining, Milk

Kaynakça

• 1.Muehlhoff E., Bennett A., Mc Mahon, D., 2013. Milk and Dairy Products in Human Nutrition, Food and Agriculture Organization of The United Nations (FAO), Rome, 376p.
• 2.Leksir C., Boudalia S., Moujahed N., Chemmam M., 2019. Traditional Dairy Products in Algeria: Case of Klila Cheese, Journal of Ethnic Foods, 6, 1-14.
• 3.Emsen H., 2012. Hayvan Yetiştirme İlkeleri. Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 720.
• 4. Licata P., Trombetta D., Cristani M., Giofre F., Martino D., Calo M., Naccari F., 2004. Levels of “Toxic” and “Essential” Metals in Samples of Bovine Milk From Various Dairy Farms in Calabria, Environment International, 30, Italy, 1-6.
• 5.Boudebbouz A., Boudalia S., Bousbia A., Habila S., Boussadia M. I., Gueroui, Y., 2021. Heavy Metals Levels in Raw Cow Milk and Health Risk Assessment Across The Globe: A Systematic Review, Science of the total Environment, 751.
• 6.Akabza T. M., 2000. Boom and Dislocation: A Study of The Social and Environmental Impacts of Mining In The Wassa West District of Ghana, Third World Network, Africa Secretariat: Accra, Ghana
• 7.Cai Q., Long M. L., Zhu M., Zhou Q. Z., Zhang L., Liu, J., 2009. Food Chain Transfer of Cadmium and Lead to Cattle in A Lead–Zinc Smelter in Guizhou, China, Environmental Pollution, 157, 3078-3082.
• 8.Pšenková M., Toman R., Tančin V., 2020. Concentrations of Toxic Metals and Essential Elements in Raw Cow Milk From Areas With Potentially Undisturbed and Highly Disturbed Environment in Slovakia. Environmental Science & Pollution Research, 26763-26772.
• 9. Güriş S., Astar M., 2014. Bilimsel Araştırmalarda İstatistiksel Analiz, DER Yayınları Ankara, 427. 10. Özhan M., Tüzemen N., Yanar M., 2016. Büyükbaş Hayvan Yetiştirme, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Yayınları No: 134.
• 11.Anonim, 2019. Türk Gıda Kodeksi İçme Sütleri Tebliği, 27 Şubat 2019, Tebliğ No: 2019/12, Ankara.
• 12. Yazıcı E., 2018. Trabzon İli Akçaabat İlçesindeki İnek Sütlerindeki Metal ve Mineral Madde İçeriklerinin ICP-MS Yöntemiyle Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Rize, 88s.
• 13. Yetişmeyen A., 2000. Süt Teknolojisi, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 1511, Ders Kitabı, 464, 229s.
• 14. Erdinç B.D., 1998. Bazı Gıdalarımızda Metalik Kontaminant Düzeylerinin Belirlenmesi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, Ankara, 96s.
• 15.Özturan K., Atasever M., 2018. Süt ve Ürünlerinde Mineral Maddeler ve Ağır Metaller, Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, 13, 229-241.
• 16.Tekinşen O. C., 2000. Süt Ürünleri Teknolojisi, Selçuk Üniversitesi Basım Evi, Konya . 17.Alaçam E., Şahal M., 1997. Sığır Hastalıkları, Medisan Yayın Serisi, No: 31, 1. Baskı, Ankara.
• 18. Metin M., 2001. Süt Teknolojisi, Sütün Bileşimi ve İşlenmesi, 4. Baskı, Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, 33, 801-806s.
• 19. Kılıç M., Bozkaya O., 2017. Çiğ Süt Örneklerinde Ağır Metal ve Metal Kontaminasyonlarının Belirlenmesi ve Sağlık Üzerine Etkisi, Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 16, 1-10.
• 20.Özbolat G., Abdullah T., 2016. Ağır Metal Toksisitesinin İnsan Sağlığına Etkileri, Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 25, 502-521.
• 21. Järup L., 2003. Hazards of Heavy Metal Contamination, British Medical Bulletin 68, 167- 182.
• 22. Demirci M., 2010. Sütün Mineral Maddeleri ve İnsan Beslenmesindeki Önemi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 195-207.
• 23. Anderson R. A., Bryden N. A., Polansky M.M., 1992. Dietary Chromium İntake, Biological Trace Element Research, 32, 117-121.
• 24. Aysal H., 2013. Bitlis Yöresindeki Anne Sütü ve İnek Sütünde Ağır Metal (As, Cd, Pb, Zn) İyonlarının Tayini, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van, 56s.
• 25. Merian, E., 1984. Metalle in Der Umwelt, Verlag Chemie, Weinheim S, 493-459.
• 26. Efe A., 2008. Diyarbakır İl ve İlçelerinden Temin Edilen Sütlerde Ağır Metal ve Mineral Madde İçeriklerinin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dicle Üniversitesi, Diyarbakır, 73s.
• 27. Kınık Ö., Uysal H., Akbulut N., 2001. Süt ve Süt Ürünlerinde İz Elementler. Uluslararası Sütçülük Federasyonu (IDF) Yayını, 278s.