Transkripsiyon Metinleri Üzerine Bir Sınıflandırma Denemesi

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 39 - 76, 12.05.2025

Okan Celal Güngör , Beytullah Bekar

Öz

Batılıların başta ticari ve dinî sebeplerle olmak üzere Türkleri tanıma ve dillerini öğrenme amacıyla yazmış oldukları eserlerin ilki Codex Cumanicus’tur. Sonraki süreçte İstanbul’un Türkler tarafından fethedilmesi ve Osmanlı Devleti’nin sınırlarının Doğu Avrupa’dan, Balkanlara, Kafkaslara kadar genişlemesi Türkçenin bu coğrafyalarda ortak iletişim dili olarak gelişmesine de zemin hazırlamıştır. Bunun neticesinde de Batılılar Türkleri ve dillerini öğrenme amacıyla kendi dillerinin alfabesiyle başta sözlük ve gramerler olmak üzere pek çok eser kaleme almışlardır. Batılıların Arap alfabesi dışında Ermeni, Latin, Yunan vd. harflerle yazmış oldukları bu eserler, literatürde yaygın ifadesiyle transkripsiyon metinleri olarak geçmektedir. Bu çalışmada 91 transkripsiyon metninden hareketle bir eser listesi oluşturulmuş ve bu eserler yıl, içerik ve dil özellikleri gibi hususlar açısından sınıflandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yeni Türk Dili , Osmanlı Türkçesi , Transkripsiyon Metinleri , Sınıflandırma , Latin Harfli Osmanlı Türkçesi Metinleri

A Classification Attempt on Transcription Texts

Öz

The first work written by Westerners for especially commercial and religious reasons, in order to get to know the Turks and learn their language, was Codex Cumanicus. In the following period, Istanbul was conquered by the Turks and the borders of the Ottoman Empire expanded from Eastern Europe to the Balkans, the Caucasus. This also prepared the ground the way for Turkish to develop as a common language of communication in these geographies. As a result, Westerners wrote many works, especially dictionaries and grammars, in the alphabet of their own language in order to learn about the Turks and their language. These works, written by Westerners in letters other than the Arabic alphabet such as Armenian, Latin and Greek, are widely expressed to in the literature as transcription texts. In this study, a list of works was created based on 91 transcription texts and these works were classified in terms of year, content and language features.

Anahtar Kelimeler

New Turkish Language , Ottoman Turkish , Transcription Texts , Classification , Ottoman turkish Text in Latin Letters

Kaynakça

• Bekar, B. (2018). 1789 Yılında Askerî Personel İçin Yazılmış Almanca-Türkçe Transkripsiyon Metni. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (19), 19-34.
• Bekar, B. (2019a). Batı Kültüründe Türk Atasözleri. Konya: Kömen Yayınları.
• Bekar, B. (2019b). Transkripsiyon Metinlerinde Türk Atasözleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö5), 1-13.
• Hazai, G. (2012). Türkiye Türkçesinin Dünü ve Bugünü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kartallıoğlu, Y. (2015). Söz Kitabı Türkçe-İtalyanca Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kartallıoğlu, Y. (2022). Stambol’dan İstanbul’a: Osmanlı Türkçesi Telaffuz Kayıtları (1533-1921 Arası Latin Harfli Metinlerin Verilerine Göre). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yağmur, Ö. (2013). Latin Harfli Çeviri Yazılı Metinlerde Türkçe Söz Dizimi (16-19. Yüzyıllar.). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yağmur, Ömer (2014). Erken Dönem Türkçe Transkripsiyon Metinleri Ve Bunların Dil Araştırmalar Açısından Önemi. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (4), 201-217.
• Yağmur, Ö. (2015). Pietro Lupis Valentiano’nun İtalyanca-Türkçe Çeviri Yazılı Sözlüğünde Ses Olayları (1520-1527). FSM İlmî Araştırmalar Dergisi, (6), 243-278.
• Yağmur, Ö. (2022). Çeviri Yazılı Metinler Tanıklığında, Osmanlı Türkçesinde Kalıp Sözler: Hayır Dualar, Beddualar. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (48), 111-151.
• Yılmaz, Y. (2018). 18. Ve 19. Asırda Fransızca Hazırlanmış Transkripsiyon Anıtlarında Okuma Metinlerinin Özellikleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (4), 86-92.