анализ проблем райа, отразившихся в диван-и хумайюн, на примере жителей сельской местности в анадолу и румелии во времена мурада ııı (1574-1595)

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 17, 260 - 276, 30.10.2018

Savaş Yılmaz

Öz

Данная статья посвящена нарушениям закона во времена
Мурада III в провинциях, в особенности разбойничество в деревнях,
развитие отрицательных элементов в государственной и социальной структуре, проблемы
из сельской жизни и селян, попавшие в суд, а также роль и значение дивана в
решении этих проблем. Когда селяне не могли разрешить спор в провинциальном
суде, они обращались в диван-и хумаюн. Основная причина подобных обращений
заключалась в злоупотреблениях ахли-орф или ахли-шер, или их неспособности
решить спорный вопрос. Поэтому, подвергнувшиеся несправедливости селяне
отправлялись в столицу и представляли свою жалобу на суд дивана. В связи с
этим, было проведено исследование того, какие жалобы чаще всего поступали в
диван и какие решения были приняты. Нужно отметить, что реестры мухимме (mühimme
defterleri) отличались от
реестра судебных дел (şeriyye sicilleri) по своему содержанию. В реестрах мухимме отмечались
решения также и о невиновности райя, отправка данного решения в провинциальный
суд к ахли-орф и ахли-шер для исполнения описанных в нем назначенных
мероприятий или наказаний. Данный факт делает возможным исследование не только
содержания реестров мухиммие, но и роли и значения диван-и хумайюн в решении
проблем райя.                   

Anahtar Kelimeler

: райя/селяне, село/провинция, ахли-орф, ахли-шер, жалоба, диван-и хумайюн

Evaluations on Reflections of Problems Among Rayah on Imperial Council in Ottoman Empire in the Light of Examples From Provinces in Anatolia and Rumelia During the Period of Sultan Murad III

Öz

It constitutes the subject of
this article; disruption of kanun-i kadim (ancient law) during the period of
Sultan Murad III; banditry events were taken place in the country (in the
rural), at villages, in particularIy; reflection of problems brought about by
negative developments in state and society structure upon village life and peasants
on the divan (the council in Ottoman Empire); and determination of place and
importance of the divan in resolving problems. Due to the fact that peasants in
the country, they had submitted their petitions (arz-i haller) to divân-ı
hümâyûn (imperial council in Ottoman Empire). The fact that Ehl-i örf (seyfiye
class: military-administrative officials) and ehl-i şer (ilmiyye class:
government officals responsible for religion, justice, jurisprudence and
medrese education) either malpracticed their duties or could not resolve the
problems on the scene by remaining incapable against brigandage events had an
impact for peasants on submitting petitions to the divan . Peasants who had
felt hard done by for these reasons went to the capital city and sought their
rights by submitting their petitions to the divan. In this context, we
researched in which subjects peasants submitted the petition to the divan at
the most and how did the divan give a ruling. We mentioned the effect of
petitions the rayah submitted to the divan on giving a ruling of the divan like
a court, as well. That is to say, registration books (mühimme defterleri;
private registries) are different from şeriyye registries (Sharia Court
records) in terms of content. However, the unjust treatment-relieving rulings
were given in the divan, the decisions (rulings) given were sended to ehl-i örf
and ehl-i şer in the country and it was also registered into registration books
that the decisions should be fulfilled by stating what judicial and penal
actions are. These reasons necessitated for the subject to be researched only
according to registration books, and for role and importance of divân-ı hümâyûn
in resolving peasants’ problems to study           

Anahtar Kelimeler

Rayah/ Peasant, Village, Ehl-i örf, Ehl-i şer, Arz-i Hal, Divân-ı Hümâyûn

III. Murad Döneminde Anadolu ve Rumeli’deki Eyaletlerden Örnekler Işığında Reaya Arasındaki Sorunların Divan-ı Hümayuna Yansımaları Üzerine Değerlendirmeler

Öz

III. Murat döneminde kanun-ı kadîmin
bozulması, taşrada -özellikle köylerde- eşkıyalık olaylarının yaşanması, devlet
ve toplum yapısındaki olumsuz gelişmelerin; köy yaşamı ve köylüler üzerinde
meydana getirmiş olduğu sorunların divâna yansıması ve sorunların çözümünde
divânın yeri ve öneminin tespit edilmesi, makalenin konusunu oluşturmuştur. Köylüler
yaşadıkları sorunları, taşrada çözüme kavuşturamadıklarından arz-ı hallerini, divân-ı
hümâyûna sunmuşlardı. Köylülerin divâna arz-ı halde bulunmalarında; ya ehl-i
örf ile ehl-i şer’in, görevlerini suiistimal etmeleri ya da şekavet olayları
karşısında yetersiz kalıp sorunları olay mahallinde çözememeleri etkili
olmuştu. Bu saiklerle haksızlığa uğradıklarını düşünen köylüler, başkente gidip
divâna arz-i hallerini sunarak haklarını aramışlardı. Bu bağlamda, köylülerin
en çok hangi konularda divâna arz-ı hal sundukları, divânın nasıl karar verdiği
araştırılmıştır.Reâyâ ve berâyânın, divâna sunduğu arz-ı hallerinde
divânın yüce mahkeme gibi karar vermesindeki etkisine değinilmiştir. Şöyle ki
Mühimme Defterleri muhteva olarak Şer’iyye Sicillerinden farklıdır. Buna rağmen
divânda, reâyâ ve berâyânın mağduriyetini giderici kararlar
verilmiş, verilen kararları da taşradaki ehl-i örf ile ehl-i şer’e göndererek adlî
ve cezaî işlemlerin neler olduğunu da belirtip kararların yerine getirilmesi
gerektiği de mühim defterlerine kaydedilmişti. Bu sebepler sadece mühimme
defterlerine göre konunun araştırılmasını, divân-ı hümâyûnun köylülerin sorunlarını
çözmedeki rolü ve öneminin incelemesini gerekli kılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Reâyâ/Köylü, Karye/Köy, Ehl-i örf, Ehl-i şer’, Arz-i Hal, Divân-ı Hümâyûn

Kaynakça

• İNALCIK, H., (1989). “Köy, Köylü ve İmparatorluk”, TTK Yayınları, Ankara. ss. 1-11. İSLAMOĞLU, H., (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Köylü, İletişim Yayınları, İstanbul. ORTAYLI, İ., (2008). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara. SÂMİ, Ş., (1995). Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul. ÜNAL, M. A., (2011). Paradigma Osmanlı Tarih Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul. YILMAZ, S., (2017). III. Murat Döneminde Divân-ı Hümâyûn Gündeminde Osmanlı Köyü ve Köylüsü, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara. WHITE, S., (2011). Osmanlı’da İsyan İklimi Erken Modern Dönemde Celali İsyanları, Alfa Yayınları, İstanbul.