19. Yüzyıl Ortalarında Alaşehir Kazası’nda Eğitim ve Eğitim Kurumları

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 18, 1 - 39, 23.12.2018

Abdullah Doğtekin

Öz

Tanzimat Fermanı’nın ilanı ile birlikte
Osmanlı Devleti’nde modernleştirme çabalarına paralel olarak yeni bir eğitim
reformu gerçekleştirmek zorunlu bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır. Zira
idari, mali ve askeri alanda yapılan modernleşme hareketlerinin başarıya
ulaşabilmesi bir anlamda bu işleri üslenecek eğitilmiş bir bürokrasi kadrosu
aracılığıyla olabilecekti. Ulema ve medrese
çevrelerinin güçlü bir şekilde etkisi altında bulunan sıbyan mekteplerinden ve
medreselerden umutsuz olan yönetim, çareyi daha modern eğitim yapan iptidai,
rüşdiye ve idadi gibi eğitim kurumları açmakta bulmuştur. Bu çalışma ile kaza merkezindeki medreseler ile
Müslüman ve gayrimüslimlere ait eğitim kurumlarının öğretmen ve öğrenci sayıları
hakkında bilgiler verilmiş olup, başta arşiv belgeleri ve süreli yayınlar olmak
üzere Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e kadar olan süreçte eğitim alanında yapılan
yeniliklerin Alaşehir Kazası’ndaki yansımalarının ortaya çıkarılması
amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Manisa, Alaşehir, Eğitim, İptidai Mektebi, Rüşdiye, Medrese, Müslüman

Education and Educational Institutions In the District of Alaşehir In the Mid 19 th Century

Öz

With the proclamation of Tanzimat
reform, it has emerged as a necessity for
the Ottoman empire to carry out a new educational
reform in parallel with the modernization efforts. This was because the success of the reforms carried out on the
administrative, financial and military fields would be undertaken by a trained bureaucratic staff stationed there. The
government that was not pleased with the madrasahs and Ottoman
elementary-primary school under the strong influence of the religious hierarchy
had the only resort to found modern educational institutions like primasy, secondary and high schools. This study
provides information about the madrasahs in the center of the Alaşehir district and the number of teachers
and students in educational institutions that belonged to Muslims and non-muslims. Also, this study aims
to reveal the impact of the education reforms in Alaşehir from the Tanzimat
reform to the Second Constitutional Era particularly in the light of related
documents in the Ottoman archive and periodicals.

Anahtar Kelimeler

Manisa, Alaşehir, Education, Primary School, Secondary School, Madrasa, Muslim

ОБРАЗАВАНИЕ И УЧЕБНЫЕ ЗАВЕДЕНИЯ В ПРОВИНЦИИ АЛАШЕХИР В СЕРЕДИНЕ XIX ВЕКА

Öz

Параллельно с провозглашением указа Танзимата и с усилиями по
модернизации Османской империи, новая образовательная реформа стала
обязательной потребностью.  Так как успех
модернизационных движений в административной, финансовой и военной областях мог
быть достигнут в некотором смысле с помощью обученного бюрократического
персонала. Отчаявшись от начальных религиозных школ и медресе которые
действовали под влиянием религиозный среды, руководство решило открыть  современные 
учебные заведения такие как начальные, рушдие и идади. Это исследование
дает информацию о  количестве учителей и
учащихся в медресе и в учебных заведениях принадлежащим как мусульманам так и
не мусульманам расположенных  в
центре  провинции, нацелен на то, чтобы
используя особенно архивные документы и периодические издания раскрыть
отражение инноваций в области образования в провинции Алашехир от Танзимата до
периода конституционной монархии.

Anahtar Kelimeler

Маниса, Алашехир, Образование, Начальная школа, Рушдие, Медресе, Мусульманин

Kaynakça

• 1-Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA., ML.VRD.TMT., Defter No: 1412 (Ab-ı Berd), 1423 (Katip Ali), 1427 (Tepecik), 1430 (Cami-i Kebir), 1434 (Turunçlu/Gayrimüslim), 1435 (Kiremitli/Gayrimüslim), 1438 (Şeyh Sinan), 1441 (Perakende/Gayrimüslim), 1459 (Arslan Fakı), 1467 (İbrahim Çelebi).
• BOA., NFS.d., 2971 ; BOA., EV. d-9727.
• BOA., MF.MKT. 1/151; 21/102; 24/47; 25/69; 25/118; 27/13; 39/122; 43/17; 49/42; 49/56; 50/11; 51/112; 56/33; 64/44; 66/2; 73/89; 75/18; 291/56; 345/40; 510/48;698/23; 1018/64.
• BOA., DH. SNN. 44/1; BOA., C.EV.. 20739/409; BOA., C.MF. 9148/183; BOA., İE. EV. 6311/57; BOA., ŞD. 363/46; BOA., Y..MTV. 178/18.
• 2-Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA)
• V.G.M.A., Hurufat Defteri No: 535, s.43.
• 3- Osmanlı Türkçesi ile Yayımlanmış Eserler
• DÜSTUR, I. Tertip I-II, 1282 ikinci Def’a Tab’, Matbaay-ı Amire, Dersaadet, ss.187-189.
• SALNAME-İ Vilayet-i Aydın, 1296, 1299, 1300, 1301, 1302, 1308, 1311, 1312, 1315, 1316, 1317, 1326.
• SALNAME-İ Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1316, 1317, 1318, 1319, 1321.
• 4- Gazeteler
• AHENK, Sayı 554, 28 M 1316/17 Haziran 1898; AHENK, Sayı 944, 18 Ca 1317/23 Eylül 1899.
• 5- Araştırma Eserler ve makaleler
• 166 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri (937/1530), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı , Ankara.
• AKYÜZ, Y., Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1993’e), İstanbul: Kültür Koleji Yayınları, 1994.
• BALTACI, C., XV. ve XVI. Asırlar Osmanlı Medreseleri, İstanbul: İrfan Matbaası, 1976. ___________, “Eğitim Sistemi”, Osmanlı Dünyayı Nasıl Yönetti, 247-262., İstanbul: 2004.
• BERKES, N., Türkiye’de Çağdaşlaşma, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1973. CUİNET, V., La Turquie D’Asie ( Geographie, Administrative, Statistique, Descriptive Et Raisonnee De Chaque Province De L’Asie Mineure) Tome Troisieme, Paris: Ernest Lerouks Editeur, 1894.
• ÇOBAN DÖŞKAYA, F.,“Amerikan Board ve Misyoner Corinna Shattuck’un Urfa Faaliyetleri”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 5, sy.14, (2018): 84-119.
• DOĞTEKİN, A., “Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Alaşehir (1839-1908)”, Doktora Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, 2015.
• EMECEN, F., “Alaşehir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, , Ankara: TDV Yayınları , (1989): 342:343.
• ERDEM, G., “Kastamonu, Aydın, Hüdavendigar ve Ankara Vilayetlerinin İdari Taksimatı (1272 h./1855-6 ile 1328 h./1910-1)”, Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, 2001.
• ERDOĞDU, T., “Maarif-i Umumiye Nezareti Teşkilatı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, sy. 52 (1996): 212. ERGİN, O., Türkiye Maarif Tarihi, İstanbul: Eser Matbaası, 1977.
• EVLİYA ÇELEBİ, Seyahatname, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1989.
• KARAL, E.Z., Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Nüfus Sayımı 1831, Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü yayınları, 1997.
• KODAMAN, B., Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara: TTK Yayınları, 1991.
• SAYDAM, A - KODAMAN, B., “Tanzimat Devri Eğitim Sistemi”, 150. Yılında Tanzimat, Ankara (1992): 484-508.
• TEPEKAYA, M.,“Osmanlı’da Bir Yerel Yönetim Örneği: Alaşehir Kazası (1878-1908)”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sy.2 (2006): 79-107.
• TEXİER, C., Küçük Asya, Çev. A. Suad, Ankara: Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı, 2002.
• TÖRELİ, T- ÇOBAN, DÖŞKAYA, F., “Amerikan Board Misyoneri Olive L. Parmelee Andrus ve Mardin”, Geçmişten Günümüze Tarihten İzler, Ankara:(2018): 201-249. UZUNÇARŞILI, İ.H., Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara: TTK. Yayınları, 1988.