Terzilik Terimleri Bağlamında Divan-ü Lûgat-it-Türk'te Alet Adları

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 3, 1769 - 1785, 30.09.2019

Sevda Özen Eratalay

Öz

Geçmişte
yaşamış bir toplumun sosyal, kültürel, 
siyasî, tarihî v.b unsurlarını öğrenebilmek için o topluma ait belgelere
ulaşmak gerekir. Elde edilen belgelerin farklı disiplinler tarafından irdelenip
bilime kazandırılması ve insanlara ulaştırılması hedeflenmelidir. Türk dilinin
tarihi dönemlerine ait metinler de bu bağlamda oldukça değerlidir. Eski Türk
toplumlarına ait belgeler bugün pek çok alanın araştırma konusu olmuş ve elde
edilen sonuçlar bilim dünyasına sunulmuştur. Buna rağmen araştırılmayı bekleyen
pek çok konu hala bulunmaktadır. Tarihi Türkçe metinler içerisinde hemen her
alanda araştırılmış olan ve farklı disiplinler bağlamında da araştırılmayı
bekleyen belgelerden biri de şüphesiz Divan-ü Lûgat-it-Türk’tür. Kaşgarlı Mahmut
tarafından kaleme alınan ve Karahanlı Türkçesi döneminin önemli eserlerinden olan
Divan-ü Lûgat-it-Türk, Türk dilinin kapsamlı sözlüklerinden olup üzerine binlerce
söz söylenmiş ve söylenmeye devam etmektedir. Sözlük olmasının yanı sıra içinde
çokça bilgi barındırmakta ve bu anlamda pek çok disiplinin de ilgisini çekmektedir.
Çalışmada Kaşgarlı sözlüğünde yer alan terzilik aletleri ile ilgili sözcükler listelenmiştir.
Ayrıca sözcüklerin Çağdaş Türk lehçelerindeki karşılıkları verilerek yapı ve
köken bağlamında değerlendirmeler yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Divan-ü Lûgat-it-Türk, Terzilik Terimleri, Alet adları

Tool Names in Divan-ü Lûgat-it-Türk in the Context of Tailoring Terms

Öz

In
order to learn the social, cultural, political and historical elements of a
society that lived in the past, it is necessary to reach the documents of that
society. It should be aimed that the obtained documents should be examined by
different disciplines and brought to science and delivered to people. The texts
of the historical periods of the Turkish language are also very valuable in
this context. The documents of ancient Turkish societies have been the subject
of research in many fields and the results have been presented to the
scientific world. However, there are still many issues pending investigation.
Divan-ü Lûgat-it-Türk is one of the documents that have been researched in
almost every field in the historical Turkish texts and waiting to be
investigated in the context of different disciplines. Divan-ü
Lûgat-it-Türk, one of the most important works of the period of Karahanlı
Turkish written by Kaşgarlı Mahmut, is one of the comprehensive dictionaries of
the Turkish language and thousands of words have been spoken on it. In addition
to being a dictionary, it contains a lot of information and attracts the
attention of many disciplines in this sense. In this study, words related to
tailoring tools in Kashgarli dictionary are listed. In addition, the
equivalents of the words in contemporary Turkish dialects were given and
evaluations were made in terms of structure and origin.

Anahtar Kelimeler

Divan-ü Lûgat-it-Türk, Tailoring Terms

Названия инструментов в «Диван Люгат ат-Турк» в контексте по швейному делу.

Öz

Чтобы изучить социальные, культурные, политические и
исторические элементы общества, жившего в прошлом, необходимо иметь на руках писменность принадлежащие этому обществу. Эта письменность должна быть изучена различными
дисциплинами для того чтобы предоставить науке и донести до людей. Тексты на
турецком языке принадлежавшие к историческому периоду также очень ценны в этом
контексте. Документы древних турецких обществ были предметом исследований во
многих областях, а результаты были представлены научному миру. Тем не менее,
есть еще много вещей которые нужно расследовать. Одним из документов,
несомненно, является Диван Люгат ат-Турк (Divanü Lûgat-it-Türk) который был
исследован почти во всех областях исторических турецких текстов, а также
ожидает изучения контекстов в различных дисциплинах. Написанное Кашгарлы
Махмутом в период Караханидов одно из наиболее важных произведений Диван Люгат
ат-Турк (Divanü Lûgat-it-Türk) является одним из всеобъемлюющих словарей турецкого
языка, о котором очень много писали и продолжают писать. Несмотря на то, что
это словарь, он также содержит внутри себя большую информации и в этом смысле
привлекает внимание многих дисциплин. В этом исследовании перечислены слова,
взятые из словаря Кашгарлы относящиеся к инструментам используемые в пошиве. Кроме
того, были даны эквиваленты слов в современных турецких диалектах, и были
сделаны оценки с точки зрения структуры слова и их происхождения.

Anahtar Kelimeler

Диван Люгат ат-Турк (Divanü Lûgat-it-Türk), термины пошива

Kaynakça

• ÖZYETGİN, M. “Eski Türkçede Ölçü”, Mustafa Canpolat Armağanı, (2003):139-149. PAÇACIOĞLU, B., VIII.-XVI. Yüzyıllar Arasında Türkçenin Sözcük Dağarcığı, İstanbul: Kesit Yayınları, 2016. TEKİN, Ş., Uygurca Metinler II, Maytrısimit, Ankara: Sevinç Matbaası, 1976. TEKİN, T., Orhun Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2016. TİETZE, A., Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, Wien: Werlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 2009. TOPARLI, R., İrşâdü’l-Mülûk Ve’s-Selâtîn, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1992. TOPARLI, R., VURAL, H. ve KARAATLI, R., Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2007. YILDIRIM, T., ve ÇİFCİ, M., “Dîvânü Lugâti’t-Türk’te Yer Alan Alet-Eşya Adları”, Electronic Turkish Studies, 7 (2), (2012): 1229-1249.