Период дипломатии Древнего Ближнего Востока: архив эпохи Амарна

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 879 - 912, 25.06.2020

Cemal Yılmaz Yusuf Kılıç

Öz

Впервые дипломатические отношения между бывшими ближневосточными обществами стали наиболее интенсивными в эпоху Амарны (1390-1322 гг. До н.э.). В этом процессе Египет является центром дипломатической переписки с участием многих крупных и малых государств в Анатолии, Месопотамии, Сирии, Палестине и на Кипре (Алашия). Таблички с этим соответствием сегодня известны как Amarna Letters. Письма написаны на клинописи, изобретение шумеров. Что касается языка, то в основном используется акадский язык и его диалекты. С другой стороны, несколько табличек были написаны на хеттском языке. Архив, содержащий эту корреспонденцию, был обнаружен в столице страны Ахетатоне, которую Эхнатон создал для установления своей новой системы убеждений.

Anahtar Kelimeler

Эпоха Амарна, Дипломатия, Письма Амарны

Diplomacy Period of the Ancient Near East: Amarna Age and Archive

Öz

The Amarna age (1390-1322 BC.) is described as the first time that diplomatic relations between the ancient Near East societies were experienced in the most intense form. This process is dated between Egypt is the center of diplomatic correspondence with the participation of many states, large and small, in Anatolia, Mesopotamia, Syria-Palestine and Cyprus (Alašia). The tablets on which this correspondence was written are today known as the Amarna Letters. The letters were written in cuneiform, an invention of the Sumerians. As a language, Akkadian and its dialects were used more. On the other hand, a small number of tablets were written in Hittite and Hurrice. The archive containing these correspondence was unearthed from the city of Akhetaten, the capital Akhenaten had established to establish the new belief system.

Anahtar Kelimeler

Amarna Period, Diplomacy, Amarna Letters.

Eski Yakındoğu’nun Diplomasi Dönemi: Amarna Çağı ve Arşivi

Öz

Amarna Çağı (MÖ 1390-1322) Eski Yakındoğu toplumları arasındaki diplomatik ilişkilerin ilk defa en yoğun biçimde yaşandığı dönem olarak nitelendirilmektedir. Bu süreçte Anadolu, Mezopotamya, Suriye-Filistin ve Kıbrıs (Alašia)’ta yer alan irili ufaklı pek çok devletin katılımıyla gerçekleşen diplomatik yazışmaların merkezi Mısır’dır. Bu yazışmaların yazılı olduğu tabletler bugün Amarna Mektupları olarak bilinmektedir. Mektuplar Sumerlilerin icadı olan Çivi Yazısı ile yazılmıştır. Dil olarak ise daha çok Akadca ve onun lehçeleri kullanılmıştır. Öte yandan az sayıda tablet de Hititçe ve Hurrice yazılmıştır. Bu yazışmaların yer aldığı arşiv Akhenaten’in yeni inanç sistemini tesis etmek için kurmuş olduğu başkenti Akhetaten kentinden gün yüzüne çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Amarna Çağı, Diplomasi, Amarna Mektupları

Kaynakça

• BENNETT, J., “The Restoration Inscription of Tut'ankhamūn”, The Journal of Egyptian Archaeology, Vol. 25, No. 1, Sage Publications, (1939): 8-15. BERGSTRÄSSER, G., Sami Dilleri Tarihi, çev. H. Kılıç-E. Tanrıverdi, İstanbul: Anka Yayınları, 2006. BIETAK, M., Avaris The Capital of Hyksos Recent Excavations at Tell el Dabca, London: British Museum Press, 1996. BİNGÖL, A., “Hurri’lerin Siyasi Organizasyonları”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.6, sy.1 (2013): 115-133. BLACK, J., GEORGE, A., POSTGATE, N., (Edts.) A Concise Dictionary of Akkadian, Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 2000. BOOTH, C., The Boy Behind the Mask Meeting the Real Tutankhamun, Oxford: Oneworld Publications, 2007. BREWER, D. J. ve TEETER, E., Mısır ve Mısırlılar, çev. N. Uzun, Ankara: Arkadaş Yayınları, 2011. BRYCE, T. ve RESS J. B., Atlas of the Ancient Near East From Prehistoric Times to the Roman Imperial Period, New York and London: Routledge, 2016. BRYCE, T., The Routledge Handbook of the Peoples and Places of AncientWestern Asia the Near East from the Early Bronze Age to the Fall of ThePersian Empire, New York: Routledge, 2009. BUDGE, E. A. W., Amulets and Superstitions, London: Oxford University Press, 1930. CARR, D. M., Writing on the Tablet of the Heart Origins of Scripture and Literature, London: Oxford University Press, 2005. ÇOBAN, H., “Arami Göçleri”, Türklük Bilimi Araştırmaları, sy. 29, (2011): 91-102. DEMİREL, S., “M.Ö. II. Binyıl Batı Anadolu’sunda Yer Alan Arzava Ülkeleriyle İlgili Coğrafik Değerlendirme” Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, sy.5, (2012): 215-226. DESPLANCQUES, S., Antik Mısır, çev. İ. Yerguz, Ankara: Dost Kitabevi, 2006. EDZARD, D. O., Sumerian Grammer, Leiden-Boston: Brill, 2003. FOSTER, B. R., Before the Muses an Anthology of Akkadian Literature, Bethesda, Maryland: CDL Press, 2005. FOXVOG, D. A., Introduction to Sumerian Grammar, Create Space Independent Publishing Platform, June 2011. GOLDEN, J. M., Ancient Canaan and Israel New Perspectives, Santa Barbara: Abc-Clio, 2004. GÖKÇEK, L. G., Asurlular, Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 2015. GÜLMEZ DİNÇ, O., Çivi Yazılı Belgeler Işığında Babil Diplomatik İlişkileri, Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, 2019. HACKETT, J. A., “Canaan”, The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, Vol. I, (Ed. Eric M. Meyers), New York-Oxford: Oxford University Press, (1997): 408-409. HALAYAQA, I. K. H., A Comparative Lexicon of Ugaritic and Canaanite, Münster: Ugarit-Verlag, 2008. HAYES, J. L., A Manual of Sumerian Grammar and Text, Malibu: Undena Publications, 2000. HETZRON, R., (edt.), The Semitic Languages, New York and London: Routledge, 1997. HOFFNER H. A., Letters from the Hittite Kingdom, Atlanta: Society of Biblical Literature, 2009. HUEHNERGARD, J., PAT-EL, N., (Edts.), The Semitic Languages, London and New York: Routledge, 2019. IZRE'EL, S., “The Amarna Glosses: Who Wrote What for Whom? Some Sociolinguistic Considerations”, Israel Oriental Studies 15, (Edts. Shlomo Izre'el, Rina Drory) Leiden: Brill, (1995): 101-122. JAGERSMA, A. H., A Descriptive Grammar of Sumerian, (Doctoral Thesis), Leiden: Leiden University, 2010. KAĞNICI, G., “Kral Yazıtlarındaki Propaganda Biçimleri: Er Hanedanlar Döneminden Eski Babil’in Sonuna Kadar”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sy.27, (2017): 125-135. KAUFMAN, S. A., “Aramaic”, The Semitic Languages, (edt. R. Hetzron), New York and London: Routledge, (1997): 114-130. KILIÇ, Y., “Eski Ön Asya Toplumları Arasında Yazı ve Dil Etkileşimi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sy.4, (Temmuz 2009): 122-151. KILIÇ, Y., ESER, E. “Urartu Yazıtları Işığında Din-Siyaset İlişkisi Üzerine Bir Not”, Pamukkale Üniversitesi Belgi Dergisi, sy.12, Denizli (2016): 268-289. KILIÇ, Y., BAŞOL, S., ESER, E. “Mira-Kuwalia’dan Miryokefalon Zaferi’ne Çivril ve Yöresi”, Çivril Tarihi ve Miryokefalon Zaferi, (Ed. Yusuf Kılıç, Turgut Tok), Denizli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 11-38, Denizli 2020. KUHRT, A., Eskiçağ’da Yakındoğu MÖ 3000-330, cilt 1, çev. Dilek Şendil, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2013. LENNARD, H., Alasia Problems (Studies in Mediterranean archaeology), Göteborg: P. Åström Publishing, 1979. LIVERANI, M., Le lettere di el-Amarna 2. Le lettere dei ⟨⟨ Grandi Re⟩⟩, Testi del Vicino Oriente Antico, Brescia: Paideia Editrice, 1999. LIVERANI, M., Le lettere di el-Amarna. 1. Le lettere dei ⟨⟨ Piccoli Re⟩⟩, Testi del Vicino Oriente Antico, Brescia: Paideia Editrice, 1998. LIVERANI, M., The Ancient Near East History, Society and Economy, New York and London: Routledge, 2014. MALLETTE, K., “Lingua Franca”, A Companion to Mediterranean History, (Edts. P. Horden-S. Kinoshita), Oxford: Wiley Blackwell, (2014): 330-344. MERTZ, B., Temples, Tombs, and Hieroglyphs: A Popular History of Ancient Egypt, Harper Collins (e-book), 2007. MORAN, W. L., Amarna Letters, Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press, 1992. MYNÁŘOVÁ, J., Language of Amarna- Language of Diplomacy Perspective on the Amarna Letters, Chezc Institute of Egyptology Faculty of Arts, Prague: Czech Institute of Egyptology, 2007. PETRI, W. W. F., Tell El Hesy (LACHIS), Published For The Committee of The Palestine Exploration Fund London 1891. PRITCHARD, J. B., (edt.), Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament, Princeton: Princeton University Press, 1969. RAINEY, A. F., Canaanite in the Amarna Tablets A Linguistıc Analysis of The Mixed Dialect Used By The Scribes From Canaan Vol. I-IV, Leiden, New York, Köln: Brill, 1996. RAINEY, A. F., The El- Amarna Correspondence 2 vol set, A New Edition of the Cuneiform Letters from the Site of El-Amarna based on Collations of all Extant Tablets, Vol 1, HdO 110, Ed.; William M. Schniedewind, Leiden-Boston: Brill, 2015. REEVES, N., Akhenaten: Egypt's False Prophet, Thames & Hudsons, (e-book), 2019. SHAW, I., ve NICHOLSON P., Dictionary of Ancient Egypt, London: British Museum Press, 2003. SILVERMAN, D. P., WEGNER, J.W., WEGNER, J. H., Aknehaten and Tutankhamun Ravolution and Restoration, Philadelphia: University of Pennsylvania Museum of Archeology and Antropology Publishing, 2006. SPALINGER, A. J., War in Ancient Egypt: The New Kingdom, Oxford: Wiley-Blackwell, 2005.