Azerbaycan'da Sovyet İşgaline Karşı Halk İsyanlarının Örgütlenmesinde Türk Asker ve Subaylarının Rolü

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 3, 820 - 845, 08.10.2022

Mehman Süleymanov

Öz

28 Mayıs 1918'de Azerbaycan halkı yirminci yüzyılda ilk kez bağımsızlığını ilan etti. Bu bağımsızlık sadece 23 ay sürdü. 28 Nisan 1920'de Sovyet Rus birlikleri bağımsız Azerbaycan'a saldırdı. Kısa bir süre içinde, Sovyet Rusya'nın 11. Kızıl Ordusu'nun askeri güçleri, Azerbaycan topraklarının tamamını kontrol altına aldı. Ancak Azerbaycan halkı bu işgale ve bağımsızlık kaybına razı olmadı. Bu nedenle Azerbaycan'ın çeşitli bölgelerinde Bolşevik işgaline karşı halk ayaklanmaları meydana geldi.Azerbaycan'daki Türk askerleri, bu ayaklanmaların birçoğunun hazırlanmasında ve uygulanmasında yakından yer aldı. Osmanlı askerleri Azerbaycan'a farklı zamanlarda geldiler ve birçoğu Azerbaycan'da yaşamayı tercih etdiler. Daha sonra bu Türk askerleri de Azerbaycan halkının milli kurtuluş mücadelesine katılarak Sovyet işgaline karşı ayaklanmaların hazırlanmasında aktif rol aldılar. Bu makalede Türk asker ve subaylarının 1920-22-ci yıllarda Azerbaycan'daki sovyet işgalina karşı halk ayaklanmalarına katılımı incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Bağımsızlık, Bolşevik işgali, Halk Ayaklanmaları, Osmanlı Ordusu, Sovyet Hükümeti

Kaynakça

• ŞEYXZAMANLI, N., Azerbaycan istiqlal mücadilesi hatirələri, Azerbaycan neşriyyatı, Bakı 1997.
• Tov. Baqirovu or Yaxya efendi. AR DA, f.1059, siy.1, iş 1, v. 26.
• Tov. İbraqimovu ot naçalnika milisii 3-qo uçastka Aqdaşskoqo uyezda. AR DA, f.1059, siy.1, iş 1, v. 172.
• TUĞAC, H., Bir neslin devamı, Mars matbaası, Ankara 1966.
• YÜCEER, N., Birinci dünya savaşında Osmanlı ordusunun Azerbaycan ve Dağıstan Harekatı, Genelkurmay basım evi, Ankara 1996.
• Zaklyuçitelnoe postanovlenie o predanii sudu Quseyn efendi Omarzade, mamed efendi Omarzade, Ali İskender Sultanova i druqix v çisle desyati çelovek, s.230// AR DA, fond 1059, siyahı 1, iş 7, vərəq 230-232.
• Zaklyuçeniye upolnomoçennoqo sledstvennoy çasti bandotdeleniya AZÇEKA. AR DA, f.1059, siy.1, iş 7, v. 258-264.
• Zaklyuçeniye naçalnika otdeleniya po borbe s banditizmom, AR DA, f.1059, siy.1, iş 7, v. 117-118.
• BULANOVA, O., Ostrov Narqen – tri kilometra ada, boli. Smerti i tayn https://azerhistory.com/?p=5316(12.12.2021).
• GAFAROV, V., “Birinci Dünya Savaşı yıllarında rus esirlerin tutuldukları Osmanlı kamp¬ları ve Yozqat üsera garnizonu”,https://bozoksempozyumu.bozok.edu.tr/dosya/cilt2/122-131.pdf(12.12.2021).
• QURBANOV, M, ƏLİZADE, H., “Cumhuriyyetimizin fedailəri-Yusif Camal bey (Camal Paşa) ve silahdaşları”, http://www.anl.az/down/meqale/zaman/2014/iyul/380686.htm(12.12.2021).
• ÖZBEY, H. G., “Nargin adası: Hazarın ortasında unutulan şehitler”,