Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 53 Sayı: 1, 55 - 86, 01.04.2020

Seval Yinilmez Akagündüz , Ahmet Doğan

https://doi.org/10.30964/auebfd.582930

Cited By: 1

Öz

Ahmed Şem’î’nin 1907 yılında kaleme aldığı “Hülâsatü’l-Ahlâk” isimli çalışması, II. Abdülhamid Dönemi eğitim anlayışının aydınlatılmasını sağlayacak önemli eserlerden biridir. II. Abdülhamid Dönemi’nde eğitim sisteminin her aşamasında önemli adımların atıldığı bilinmektedir. Yeni açılan okullar, ders kitaplarının ve yeni yöntemlerin eğitimde kullanılmaya çalışılması, bu adımlardan sadece birkaçını oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı, II. Abdülhamid Dönemi ortaokullarında (rüştiyelerinde) ahlak eğitimi için okutulan, “Hülâsatü’l-Ahlâk” adlı eserde yer alan değerlerin incelenmesidir. Söz konusu eser, dönemin ahlak eğitimi anlayışına ilişkin ipuçları vermesi dolayısıyla da ayrı bir değere sahiptir. Ahmed Şem’î, o dönem ahlak kitaplarının çoğunun lise (idâdî) ve yüksekokul (âlî) derecede okuyan öğrenciler için hazırlanmış olmasından dolayı eserini ortaokul derecesindeki öğrenciler için yazdığını özellikle belirtmektedir. Bu anlamda, “Hülâsatü’l-Ahlâk” adlı çalışma, II. Abdülhamid Dönemi ortaokullarındaki eğitim anlayışına ilişkin bilgi vermesi ve çocuklara ahlak eğitiminin nasıl verildiğinin aydınlatılması bağlamında da önem kazanmaktadır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yaklaşımı kullanılmıştır. “İyi Değerler” ve “Kötü Değerler” kategorileri ve alt temalarından hareketle incelenen eserde sıklık ve yüzde değerlerinin hesaplanması sonucunda iyi değerlere daha fazla yer verildiği bulgusuna ulaşılmıştır.

---

[1] Eserin dijitalleştirilmiş hâli “İstanbul Büyükşehir
Belediyesi Atatürk Kitaplığından” elde edilmiştir. Link: http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/ataturkkitapligi/index.php?dil=tr

Anahtar Kelimeler

Ahmed Şem’î, Hülâsatü’l-Ahlâk, Ahlak Eğitimi, Ahlak Felsefesi, Değer

Destekleyen Kurum

Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

FEF.A4.18.027

The Evaluation of The Work of Ahmed Şem’i’s “Hülasatü’l Ahlak” with The Perception of The Moral Education of Our Age

Öz

The work entitled “Hülâsatü’l-Ahlâk” penned by Ahmed Şem’i in 1907 is among the prominent works shedding light on the conception of education in the period of Abdulhamid II. It is well-known that significant steps were taken in every grade of education in that period. Some of those steps were newly founded schools, textbooks, and the attempt to introduce new methods into the education community. In this paper, the work entitled “Hülâsatü’l-Ahlâk” taught for moral education in rushdiyyas (state secondary school) in the era of Abdulhamid II is analyzed. The work in question is precious as it explains a lot about that period’s approach towards moral education. Ahmed Şem’i pointed out that he authored that work for the rushdiyya students since other moral books had prepared for idâdi (high school) and âli (college) students. In this regard, the work called “Hülâsatü’l-Ahlâk” has a substantial value in giving information about the education conception in the rushdiyyas in the era of Abdulhamid II and elucidating how the moral education of children should be. Document analysis was used in the study of the work of “Hülasatü’l-Ahlak”. No sample was used, and the entire work was examined by content analysis method. Based on the categories of “Good Values” and “Bad Values” and their sub-themes, it was found that the work included good values more than bad ones as a result of the calculation of frequency and percentage values.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Şem’i, Hülâsatü’l-Ahlâk, moral education, moral philosophy, value

Proje Numarası

FEF.A4.18.027

Kaynakça

• Akagündüz, S. Y. (2017). Ahlaklı Yurttaş. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Akyüz, Y. (2010). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
• Alabaş, R. (2018). Cumhuriyet'in İlk Yıllarında İlk Mekteğlerde İnsani ve Toplumsal Değerler Eğitimi: Resimli, Yeni Musâbah'at-ı Ahlâkiye ve Medeniye Ders Kitabı
• Örneği. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVIII(36), 55-87.
• Altın, H. (2008). 1869 Maarifi Umummiye Nizamnamesi ve Öğretmen Yetiştirme Tarihimizdeki Yeri. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(1), 271-283.
• Antel, S. C. (1999). Tanzimat Maarifi. Tanzimat-I. içinde İstanbul.
• Arıkan, R. (2013). Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Aydın, M. Z. (2003). Ahlak Öğretiminde Örnek Olay İncelemesi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Bakioğlu, A., & Sılay, N. (2011). Karakter Eğitimi (Yüksek Öğretim ve Öğretmen Yetiştirmede). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Baykal, A. (17-18 Nisan 2004). Türkiye'de Okutulan İlköğretim ve Lise Ders Kitaplarında Sayısal Veriler. İnsan Hakları Eğitimi ve Ders Kitabı Ararştırmaları Uluslararası Sempozyumu (s. 35-69). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Berg, B. L., & Lune, H. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (H. Aydın, Çev.) Konya: Eğiitm Yayınevi.
• Bilim, C. Y. (1984). Tanzimat Devrinde Türk Eğitiminde Çağdaşlaşma (1839-1876). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Binbaşıoğlu, C. (1995). Türkiye'de Eğitim Bilimleri Tarihi. İstanbul: MEB Yayınları.
• Böke, K. (2009). Sosyal Bilimlerde Araştırma. K. Böke içinde, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (s. 3-31). İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Doğan, N. (1994). Ders Kitapları ve Sosyalleşme (1876-1918). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Ergin, O. N. (1977). Türkiye'de Maarif Tarihi. Ankara: Eser Kültür Yayınları.
• Esen, Y. (2003). Okul Bilgisi ve Ders Kitapları. M. T. Bağlı, & Y. Esen (Dü) içinde, Ders Kitaplarında İnsan Hakları: İnsan Haklarına Duyarlı Ders Kitapları (s. 5-19). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Findley, C. V. (1994). Osmanlı Devletinde Bürokratik Reform Babıali (1789-1922). (İ. Akyol, Çev.) İstanbul: İz Yayıncılık.
• Fortna, B. C. (2005). Mekteb-i Hümayyun Osmanlı İmparatorluğu Son Döneminde İslam, Devlet ve Eğitim. İstanbul: İletişim Yayınları .
• Haynes, F. (2002). Eğitimde Etik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İhsanoğlu, E. (1992). Tanzimat Öncesi ve Tanzimat Dönemi Osmanlı Bilim ve Eğitim Anlayışı. H. D. Yıldız (Dü.) içinde, 150. Yılında Tanzimat. Ankara.
• İnal, K. (2004). Eğitim ve İktidar: Türkiye'de Ders Kitaplarında Demokratik ve Miliyetçi Değerler. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Kafadar, O. (1997). Türk Eğitim Düşüncesinde Batılılaşma. Ankara: Vadi Yayınları.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kesgin, S. (2010). Cumhuriyet Dönemi Örgün Eğtim Kurumlarında Ahlak Eğitimi. (Y. D. Tezi, Çev.) Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı.
• Kodaman, B. (1999). Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mardin, Ş. (2007). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Onur, B. (1976). Ortaöğretimde Ahlak Eğitimi, Ahlak Eğiitmi Açısından Son Sınıflarda Öğrenci-Eğiitmci İlişkisini Belirleyen Koşulların Araştırılması. (Y. D. Tezi, Çev.) Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• Öztürk, F. (1998). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Ahlak Kitapları. Kebikeç(6), 31-40.
• Sakaoğlu, N. (1993). Osmanlı Eğitim Tarihi. İstanbul: İletişim Yay.
• Şahinoğlu, M. N. (1989). Ahlak-ı Muhsini. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 2, s. 16-17). içinde Ankara: Türk Diyanet Vakfı.
• Şem'i, A. (1323/1906). Hülasatü'l Ahlak. İstanbul: Asr Matbaası.
• Tekeli, İ., & İlkin, S. (1999). Osmanlı İmparatorluğu'nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Tetik, İ. (2009). II. Abdülhamit Dönemi Ahlak Kitapları (Risâle-i Ahlak, İlm-i Ahlak ve Bergüzâr-ı Ahlak) Üzerine Bir İnceleme. (Y. Y. Tezi, Çev.) Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Yazıcı, T. (1996). Gülistan. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 14, s. 240-241). içinde Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Zengin, Z. S. (2016). Osmanlılarda II. Meşrutiyet Döneminde Yeni Açılan Medreseler ve Din Görevlisi Yetiştirme Çalışmaları. İslami Araştırmalar Dergisi(36), 33-