Çocukların Kitaplardaki Doğal Çevre Davranışlarına Yönelik Algıları

Yıl 2020, Cilt: 53 Sayı: 3, 953 - 992, 01.12.2020

Burcu Çabuk Nergiz Teke Tuğba Baş

https://doi.org/10.30964/auebfd.682468

Öz

Nitel araştırma yöntemlerinden durum araştırması ile modellenen bu çalışmanın amacı, resimli öykü kitaplarında yer alan görsellerdeki doğal çevreyle ilgili davranışlara ilişkin okul öncesi dönem çocuklarının algılarının incelenmesidir. Araştırma grubunu, amaçsal örnekleme yöntemlerinden tipik örneklemeyle belirlenen bir bağımsız anaokulundaki beş yaş grubunda yer alan on dört çocuk oluşturmaktadır. Çalışmada, dört adet doğal çevreyle ilgili olumlu davranışı ve dört adet doğal çevreye ilişkin olumsuz davranışı içeren resimli öykü kitabı görselleri belirlenerek çocuklarla yarı-yapılandırılmış görüşmeler yapılmış, çocukların ifadeleri ses kaydına alınmıştır. Analizler, tümevarımsal içerik analiziyle yapılmış ve doğal çevreye ilişkin davranışlarla ilgili çocukların algıları kategorilendirilmiştir. Bu araştırma kapsamında gerekli geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Çalışmada, çocukların çoğunluğunun doğal çevreye yönelik olumlu davranış içeren görsellerdeki bu davranışları fark ederek uygun şekilde betimledikleri ve davranışların gerçekleşme nedenlerini olumlu gerekçelerle açıkladıkları bulunmuştur. Çocukların doğal çevreye yönelik olumsuz davranışları içeren bazı görsellerdeki davranışları fark edemeyerek betimleyemedikleri ve davranışların gerçekleşme nedenlerini olumlu gerekçelerle açıkladıkları tespit edilmiştir. Araştırma sonuçları ışığında, çocukların sıklıkla kullandıkları resimli öykü kitaplarının çocukların davranışlarını etkiledikleri göz önünde bulundurularak, yetişkinlerin uygun kitapları seçme konusunda dikkatli olmalarına yönelik öneriler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Öykü kitabı, görsel, çocuk, çevre, davranış, algı

Children’s Perceptions of Natural Environment Behaviours in Books

Öz

The aim of this case study, which is one of the qualitative research methods, is to examine the
perceptions of preschool children regarding the behaviours related to the natural environment
in the illustrations of the storybooks. The research group consists of fourteen children who are
five-year-olds in a kindergarten, which is determined by convenience sampling. In the study,
semi-structured interviews were made with the children, and the statements of the children were
recorded by identifying the illustrations containing four positive behaviours and four negative
behaviours related to the natural environment. The analyses were made with inductive content
analysis and the perceptions of children about behaviours related to the natural environment
were categorized. Within the scope of this research, necessary validity and reliability studies
were carried out. It was found that the majority of children, by noticing these behaviours in the
images containing positive behaviours towards the natural environment, properly described and
explained the reasons for the behaviours for positive reasons. It was determined that children
could not notice the negative behaviours towards the natural environment in some illustrations,
and they explained these negative behaviours with positive reasons. In light of the research
results, suggestions were given to adults to be careful about choosing appropriate books,
considering that the picture storybooks may steer the children’s behaviours

Anahtar Kelimeler

Storybook, illustration, child, environment, behaviour, perception

Kaynakça

• Adams, S., & Savahl, S. (2015). Children's perceptions of the natural environment: a South African perspective. Children's Geographies, 13(2), 196-211.
• Anderson, R., & Tate, S. (2014). I like the red plants: Children's perceptions of their local natural environments in Australia and Singapore. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 141, 940-950.
• Ayvaz, Z. (1998). Çevre eğitimine giriş. Çevre Eğitimi Merkezi Yayınları, 3(21), 5-6.
• Bang, M., Medin, D. L., & Atran, S. (2007). Cultural mosaics and mental models of nature. Proceedings of the National Academy of Sciences, 104(35), 13868-13874.
• Başal, H. A. (2015). Okul öncesi ve ilkokul çocukları için uygulamalı çevre eğitimi (2. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Baylan, E. (2009). Doğaya ilişkin inançlar, kültür ve çevre sorunları arasındaki ilişkilerin kuramsal bağlamda irdelenmesi. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 1(2), 67-74. doi: 10.1501/Csaum_0000000015
• Baymur, F. (1994). Genel psikoloji. Ankara: İnkılap Kitabevi.
• Bentley, M. L. (2014). Introduction: Preparing the next generations to face the future. In M. L. Bentley, M. P. Mueller and B. Martin. (Eds.), Connecting children to nature: Ideas and activities for parents and educators (pp. 2-16). Bethany, OK: Wood N. Barnes Publishing & Distribution.
• Brawn, G., Collins, J., and Marino, M. L. (1980). Human perception of the natural environment. Retrieved from https://era.library.ualberta.ca/items/10bce68c-3bb1-4022-bc0d-d68adfeb9a2f
• Bronfenbrenner, U. (1995). Developmental ecology through space and time: A future perspective. In P. Moen, G. H. Elder, Jr., and K. Lüscher (Eds.), Examining lives in context: Perspectives on the ecology of human development (pp. 619-647). Washington, DC, US: American Psychological Association.
• Bronfenbrenner, U., and Ceci, S. J. (1994). Nature-nuture reconceptualized in developmental perspective: A bioecological model. Psychological Review, 101(4), 568-586. doi: 10.1037/0033-295X.101.4.568
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Cheng, J. C. H., and Monroe, M. C. (2012). Connection to nature: Children’s affective attitude toward nature. Environment and Behavior, 44(1), 31-49. doi: 10.1177/0013916510385082
• Creswell, J. W. (2016). Araştırma deseni [Research design]. (S. B. Demir Çev.). Ankara: Eğiten Kitap. (2014)
• Çabuk, B. (2001). Okulöncesi dönem çocuklarının çevre ile ilgili farkındalık düzeyleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çabuk, B. (2019). Çevre eğitimi. D. Kahriman-Pamuk (Ed.), Erken çocukluk döneminde çevre eğitimi ve sürdürülebilirlik içinde (ss. 1-49). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çabuk, B., Baş, T., and Teke, N. (2017a). Are illustrations and texts in picture storybooks innocent? - Natural environment messages transmitted. In M. Carmo (Ed.), Education and new developments (pp. 333-337). Lisbon, Portugal: InScience Press.
• Çabuk, B., Baş, T. ve Teke, N. (2017b). Resimli öykü kitaplarındaki görseller ve metinler masum mu? - İletilen doğal çevre mesajları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 984-1016. doi: 10.14686/buefad.310561
• Demir, E. ve Yalçın, H. (2014). Türkiye’de çevre eğitimi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 7(2), 7-18. http://www.derleme.gen.tr/index.php/derleme/article/view/239/236 adresinden edinilmiştir.
• Disinger, J. F., and Tomsen, J. L. (1995). Environmental education research news. The Environmentalist, 15(1), 3-9. doi: 10.1007/BF01888884
• Doonan, J. (1993). Looking at pictures in picture books. Stroud, Glos: Thimble Press.
• Erten, S. (2002). Planlanmış davranış teorisi ile uygulamalı öğretim metodu. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 19(2), 217-233. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/603325 adresinden edinilmiştir.
• Evans, G. W., Otto, S., and Kaiser, F. G. (2018). Childhood origins of young adult environmental behavior. Psychological Science, 29(5), 679-687. doi: 10.1177/0956797617741894
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., and Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill.
• Grodziéska-Jurczak, M., Stepska, A., Nieszporek, K., and Bryda, G. (2006). Perception of environmental problems among pre-school children in Poland. International Research in Geographical & Environmental Education, 15(1), 62-76. doi: 10.2167/irgee187.0
• Güler, T. (2011). Okul öncesi dönemde fen eğitimi. B. Akman, G. Uyanık Balat ve T. Güler (Ed.), Çevre eğitimi (ss. 181-200). Ankara: Pegem Akademi.
• Haktanır, G. (2007). Okul öncesi dönemde çevre eğitimi. Çevre eğitimi içinde (ss. 11-34). Ankara: Türkiye Çevre Vakfı.
• Hatch, J. A. (2002). Doing qualitative research in education settings. New York: Suny Press.
• Ingold, T. (1996). Culture, perception and cognition. In J. Haworth (Ed.), Psychological research: Innovative methods and strategies (pp. 99-119). London: Routledge.
• Jensen, A. K., and Olsen, S. B. (2019). Childhood nature experiences and adulthood environmental preferences. Ecological economics, 156(2019), 48-56. doi: 10.1016/j.ecolecon.2018.09.011
• Kahn, P. H. (1997). Developmental psychology and the biophilia hypothesis: Children’s affiliation with nature. Developmental Review, 17(1), 1-61. doi: 10.1006/drev.1996.0430
• Kahriman-Pamuk, D. (2019). Erken çocukluk döneminde çevre eğitimi. D. Kahriman Pamuk (Ed.), Erken çocukluk döneminde çevre eğitimi ve sürdürülebilirlik içinde (ss. 51-62). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kallio, H., Pietilä, A. M., Johnson, M., and Kangasniemi, M. (2016). Systematic methodological review: Developing a framework for a qualitative semi‐structured interview guide. Journal of advanced nursing, 72(12), 2954-2965. doi: 10.1111/jan.13031
• Keleş, R. ve Hamamcı, C. (2005). Çevre politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keliher, V. (1997) Children’s perceptions of nature. International Research in Geographical and Environmental Education, 6(3), 240-243. doi: 10.1080/10382046.1997.9965051
• Kılıç, Z. (2013). Anasınıfına devam eden çocukların okul bahçesı̇nde görmek ı̇stedı̇klerı̇ ortam özellı̇klerı̇nı̇n belı̇rlenmesı̇ (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Koçoğlu, E. (2018). Çevre eğitimi. R. Sever ve E. Yalçınkaya (Ed.), Çevre eğitiminde etkili materyal kullanımı içinde (ss. 312-331). Ankara: Pegem Akademi.
• Kos, M., Jerman, J., Anžlovar, U., and Torkar, G. (2016). Preschool children’s understanding of pro-environmental behaviours: Is it too hard for them? International Journal of Environmental and Science Education, 11(12), 5554-5571. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1115643.pdf adresinden edinilmiştir.
• Köşker, N. (2019). Okul öncesi çocuklarında doğa algısı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 294-308. doi: 10.17240/aibuefd.2019.19.43815-443217
• Louv, R. (2005). Last child in the woods: Saving our kids from nature deficit disorder. Chapel Hill, NC: Algonquin Books.
• Lynch, K. (1960). The image of the city. London: The M.I.T. Press.
• Mahidin, A. M. M., and Maulan, S. (2012). Understanding children preferences of natural environment as a start for environmental sustainability. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 38(2012), 324-333. doi: 10.1016/j.sbspro.2012.03.354
• Malkus, A. J., and Musser, L. M. (1997). Environmental concern in school-age children: Elementary and childhood education, (ED407099). Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED407099.pdf
• Meriç, Ç. (1987). Çocuk edebiyatı. İstanbul: Gökyüzü Yayınları.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber [Qualitative research a guide to design and implementation]. (S. Turan Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık. (2009)
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2015). Nitel veri analizi [Qualitative data analysis: an expanded sourcebook]. (S. Akbaba-Altun ve A. Ersoy, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi. (2013)
• Mohneke, M., Benze, A., and Schlüter, K. (2019). Assessing the “box for small natural scientists” regarding gain of species knowledge of pre-school children. The Journal of Health, Environment, & Education, 11, 14-19.
• O’Malley, S. (2015). The relationship between children’s perceptions of the natural environment and solving environmental problems. Policy & Practice: A Development Education Review, 21, 81-97. Retrieved from https://www.developmenteducationreview.com/sites/default/files/article-pdfs/O%27Malley21.pdf
• Organisation for Economic Co-operation and Development. (2008). OECD glossary of statistical terms. Paris: Organisation for Economic Co-operation and Development.
• Orr, D. (1992). Ecological literacy: Education and the transition to a postmodern world. New York: State University of New York Press.
• Patton, M. Q. (1987). How to use qualitative methods in evaluation. California: Sage Publications.
• Pellier, A. S., Wells, J. A., Abram, N. K., Gaveau, D., and Meijaard, E. (2014). Through the eyes of children: Perceptions of environmental change in tropical forests. PloS One, 9(8), 1-15. doi: 10.1371/journal.pone.0103005
• Quesada-Embid, M. (2004). Five hundred years on five thousand acres: Human attitudes and land-use at nassawango creek. [Unpublished doctoral dissertation]. The Graduate Faculty of Salisbury University, Salisbury, Maryland.
• Sadafi, N. and Azhdari, L. (2020). Investigating the impact of nature in designing cultural environments for children. Műszaki és Menedzsment Tudományi Közlemények, 5(1), 253-266. doi: 10.21791/IJEMS.2020.1.21
• Senemoğlu, N. (2015). Gelişim, öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Stake, R. E. (1995). The art of case study research. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Taşkın, Ö. (2004). Postmaterialism, new environmental paradigm and ecocentric approach: “A qualitative and quantitative study of environmental attitudes of Turkish senior high school students” [Unpublished doctoral dissertation]. Indiana University School of Education, Bloomington.
• Teddlie, C., and Tashakkori, A. (2015). Karma yöntem araştırmalarının temelleri [Foundations of mixed methods research]. (Y. Dede ve S. B. Demir Çev. Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık. (2009)
• Wilson, E. O. (1993). Biophilia and the conservation ethic. In S. R. Kellert and E. O. Wilson (Eds.), The biophilia hypothesis (pp. 249-257). Washington, DC: Island Press.
• Xing-min, S. H. I. (2014). Willingness of environmental behavior and its influencing factors in coal mine area. Soft Science, 1, 1-22. Retrieved from http://en.cnki.com.cn/Article_en/CJFDTotal-XUXI201401022.htm
• Yardımcı, E., and Bağcı-Kılıç, G. (2010). Children’s views of environment and environmental problems. İlköğretim Online, 9(3), 1122-1136. Retrieved from http://ilkogretim-online.org.tr/index.php/io/article/view/1746/1582
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zivtçi, F. (2006). Çocuk kitaplarında kahramanın yeri ve önemi. S. Sever (Ed.), 2. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu içinde (ss. 245-247). Ankara: Ankara Üniversitesi.