Öğretmen Eğitiminde Yapıtaşı: Türkiye, Singapur ve Hong Kong’da Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri

Yıl 2021, Cilt: 54 Sayı: 1, 269 - 312, 01.04.2021

Sibel Akın Sinem Sözen Özdoğan

https://doi.org/10.30964/auebfd.642519

Cited By: 4

Öz

Bu araştırmanın amacı Türkiye, Singapur ve Hong Kong’da belirlenen öğretmenlik mesleği
genel yeterliklerini karşılaştırmaktır. Nitel araştırma ilkelerine dayalı olarak yürütülen bu
araştırma kapsamındaki üç ülke, amaçlı örnekleme yöntemlerinden aşırı veya aykırı durum
örneklemesi yoluyla seçilmiştir. Bu çerçevede, öğretmen başarısının göstergelerinden biri
olarak kabul edilen öğrenci başarısı ölçüt alınarak PISA (Uluslararası Öğrenci Değerlendirme
Programı) ve TIMSS (Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması) gibi uluslararası
öğrenci değerlendirme sınavlarında son yıllardaki ülke sıralamalarına dikkat edilmiştir. Veri
kaynağı olarak dokümanlar incelenmiş ve seçilen dokümanların her ülkedeki öğretmen
yeterlikleri ile ilişkili birincil kaynak (kurum) tarafından yayımlanmış temel dokümanlar
olmasına dikkat edilmiştir. Betimsel analiz yöntemi ile elde edilen bulgular ışığında, her ülke
için ortak bir öğretmen niteliğinin belirlenmesinin olanaklı olmamasına karşın öğretmenlerden
beklenen yeterliklerde bazı önemli benzerliklerin olduğu söylenebilir. Diğer yandan, her
ülkenin kendi sosyal, kültürel ve ekonomik şartlarına, tarihsel bağlamına ve eğitim felsefesine
göre yapılanabilecek kendi öğretmen yetiştirme sistemi içerisinde öğretmenlerden beklentilerin
şekillendiği ve bu nedenle incelenen ülkelerin genel yeterlikleri arasında farklılıkların da
bulunduğu sonucuna ulaşılabilir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar, eğitim sistemlerindeki
başarıları ile ön plana çıkan bu iki ülkede öğretmenlerden beklenen genel yeterliklerin analiz
edilerek taklit edilmeden ülkemizdeki öğretmenlik mesleği genel yeterliklerinin
geliştirilmesine katkıda bulunabilir ve ülkemizde öğretmen eğitimi sisteminin çeşitli
bileşenlerinin daha etkili politikalarla güçlendirilmesi için bir temel oluşturabilir.

Anahtar Kelimeler

öğretmen yeterlikleri, genel yeterlikler, öğretmen eğitimi, Türkiye, Singapur, Hong Kong

Generic Teacher Competencies: The Building Blocks in Turkey, Singapore, and Hong Kong

Öz

This study compares the general teacher competencies identified for teachers in Turkey with
those in Singapore and Hong Kong. Employing the principles of qualitative research paradigm,
the sample of the study involved three countries that were selected through extreme case
sampling based on their unusual or special position, including their outstanding successes or
notable failures in the international assessments of student performance such as PISA
(Programme for International Student Assessment) and TIMSS (Trends in International
Mathematics and Science Study). The data involved the collection of primary documents that
were published by the responsible governmental institution in each country, and were analyzed
descriptively. Based on the findings, this study reports that there are certain similarities across
the general competencies identified in three countries as there are commonalities and consensus
to some extent in the definition of effective teaching across cultures. On the other hand, each
country also places special emphasis on distinct competencies given the fact that how teacher
competencies are defined is also tied to each country’s history and culture. Accordingly, the
present study might offer insights into reconsidering and revising the general competencies that
are expected from teachers in Turkey. In so doing, the study might further offer a ground for
interconnected teacher education policies that could be developed on the basis of the revised
competencies.

Anahtar Kelimeler

Teacher competencies, generic competencies, teacher education, Turkey, Singapore, Hong Kong

Kaynakça

• Advisory Committee on Teacher Education and Qualifications. (2003). Towards a learning profession: The teacher competencies framework and the continuing professional development of teachers, Hong Kong. Retrieved from https://www.edb.gov.hk/attachment/en/teacher/qualification-training-development/development/cpd-teachers/interim%20report%20(english).pdf
• Akiba M., and LeTendre, G. (2009). Improving teacher quality: The U.S. teaching force in global context. New York: Teachers College Press.
• Aksoy, E. ve Gözütok, D. (2014). Amerika Birleşik Devletleri, Finlandiya, Singapur ve Türkiye’de öğretmen eğitimindeki dönüşümler. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 13(25), 23-46. https://www.idealonline.com.tr/IdealOnline/pdfViewer/index.xhtml?uId=5937&ioM=Paper&preview=true&isViewer=true#pagemode=bookmarks adresinden erişilmiştir.
• Altıntaş, G. ve Yeşiltepe, M. (2016). Karşılaştırmalı öğretmen yetiştirme [Special Issue]. Western Anatolia Journal of Educational Sciences-WCNTSE, 225-250. https://www.academia.edu/37700954/KAR%C5%9EILA%C5%9ETIRMALI_%C3%96%C4%9ERETMEN_YET%C4%B0%C5%9ET%C4%B0RME adresinden erişilmiştir.
• American Association of Colleges of Teacher Education, and Partnership for 21st Century Skills. (2010). 21st century knowledge and skills in educator preparation. Retrieved from http://www.p21.org/storage/documents/aacte_p21_whitepaper2010.pdf
• Ananiadou, K., and Claro, M. (2009). 21st century skills and competences for new millennium learners in OECD countries. Retrieved from http://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?cote=EDU/WKP(2009)20&doclanguage=en
• Azar, A. (2011). Türkiye’de öğretmen eğitimi üzerine bir söylem: Nitelik mi, nicelik mi? Journal of Higher Education and Science, 1(1), 36-38. doi: 10.5961/JHES.2011.004
• Bilir, A. (2011). Türkiye’de öğretmen yetiştirmenin tarihsel evrimi ve istihdam politikaları. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 44(2), 223-246. doi: 10.1501/Egifak_0000001231
• Bogdan, R. C., and Biklen, S. K. (2007). Qualitative research for education: An introduction to theory and methods. The USA: Pearson Education.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. doi: 10.3316/qrj0902027
• Byrne, M. M. (2001). Evaluating the findings of qualitative research. AORN Journal, 73(3), 703-706. doi: 10.1016/s0001-2092(06)61966-2
• Caena, F. (2011). Literature review: Teachers’ core competences: Requirements and development. Retrieved from https://ec.europa.eu/assets/eac/education/experts-groups/2011-2013/teacher/teacher-competences_en.pdf
• Cerit-Berber, N. ve Güzel, H. (2017). Finlandiya, Hong Kong, Kore, Singapur ve Türkiye fen öğretim programlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 63, 15-37. doi: 10.9761/JASSS7455
• Cheng, K. M. (2017). Advancing 21st century competencies in East Asian education systems. Retrieved from https://asiasociety.org/files/21st-century-competencies-east-asian-education-systems.pdf
• Cheng, K. M., Jackson, E. J., and Lee, W. O. (2017). Advancing 21st century competencies in Hong Kong. Retrieved from https://asiasociety.org/files/21st-century-competencies-hong-kong.pdf
• Corbin, J., and Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Council of Higher Education. (2018). Higher education system in Turkey. Retrieved from https://www.yok.gov.tr/en/institutional/higher-education-system
• Council of the European Union. (2009). Council conclusions of 26 November 2009 on the professional development of teachers and school leaders. Retrieved from https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52009XG1212(01)&from=EN
• Çakıroğlu, E., and Çakıroğlu, J. (2003). Reflections on teacher education in Turkey. European Journal of Teacher Education, 26(2), 253-264. doi: 10.1080/0261976032000088774
• Darling-Hammond, L. (2006). Constructing 21st century teacher education. Journal of Teacher Education, 57(10), 1-15. doi: 10.1177/0022487105285962
• Darling-Hammond, L., and Bransford, J. (2005). Preparing teachers for a changing world: What teachers should learn and be able to do. San Francisco, CA: John Wiley & Sons, Inc.
• Day, C. (2013). Teacher quality in the twenty first century: New lives, old truths. In X. Zhu and K. Zeichner (Eds.), Preparing teachers for the 21st century (pp. 21-38). Berlin Heidelberg: Springer.
• Draper, J. (2012). Hong Kong: Professional preparation and development of teachers in a market economy. In L. Darling-Hammond and A. Lieberman (Eds.), Teacher education around the world: Changing policies and practices (pp. 81-97). New York: Routledge.
• Eğitim Reformu Girişimi. (2017). PISA 2015: Genel bulgular ve eğilimler. https://www.egitimreformugirisimi.org/yayin/pisa-2015-genel-bulgular-ve-egilimler/ adresinden erişilmiştir.
• Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü. (2013). PISA 2012 results in focus: What 15-year-olds know and what they can do with what they know. Retrieved from https://www.oecd.org/pisa/keyfindings/pisa-2012-results-overview.pdf
• Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü. (2018). PISA 2015 results in focus. Retrieved from https://www.oecd.org/pisa/pisa-2015-results-in-focus.pdf
• Erdoğan, İ. (2003). Karşılaştırmalı eğitim: Türk eğitim bilimleri çalışmaları içinde önemsenmesi gereken bir alan. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(3), 265-282. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26131/275239 adresinden erişilmiştir.
• Ergun, M. ve Ersoy, Ö. (2013). Hollanda, Romanya ve Türkiye’deki sınıf öğretmeni yetiştirme sistemlerinin karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(2), 673-700. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/22602/241499 adresinden erişilmiştir.
• Ergün, M. (1985). Karşılaştırmalı eğitim. http://mustafaergun.com.tr/wordpress/wp-content/uploads/2015/11/kegitim.pdf adresinden erişilmiştir.
• European Commission. (2013). Supporting teacher competence development for better learning outcomes. Retrieved from http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/repository/education/policy/school/doc/teachercomp_en.pdf
• Fang, Y., and Gopinathan, S. (2009). Teachers and teaching in Eastern and Western schools: A critical review of cross-cultural comparative studies. In L. J. Saha and A. G. Dworkin (Eds.), International handbook of research on teachers and teaching (pp. 557-572). Boston, MA: Springer.
• Goodwin, A. L. (2012). Quality teachers, Singapore style. In L. Darling-Hammond and A. Lieberman (Eds.), Teacher education around the world: Changing policies and practices (pp. 22-43). London and New York: Routledge Taylor and Francis.
• Göçen-Kabaran, G. ve Görgen, İ. (2016). Güney Kore, Hong Kong, Singapur ve Türkiye’deki öğretmen yetiştirme sistemlerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 478-495. doi: 10.14686/buefad.v5i2.5000171265
• Gültekin, M. ve Özenç-İra, G. (2019). Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Singapur ve Finlandiya’nın sınıf öğretmeni yetiştirme sistemleri. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 8(4), 126-140. http://www.ijtase.net/ojs/index.php/IJTASE/article/view/925 adresinden erişilmiştir.
• Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi. (2017). Türkiye’de öğretmen eğitimi ve istihdamı: Mevcut durum ve öneriler. http://www.egitim.hacettepe.edu.tr/belge/OgretmenEgitimi-istihdam_Raporu.pdf adresinden erişilmiştir.
• Hogan, D., and Gopinathan, S. (2008). Knowledge management, sustainable innovation, and pre‐service teacher education in Singapore. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 14(4), 369-384. doi: 10.1080/13540600802037793
• Howe, E. R., and Xu, S. (2013). Transcultural teacher development within the dialectic of the global and local: Bridging gaps between East and West. Teaching and Teacher Education, 36, 33-43. doi: 10.1016/j.tate.2013.06.010
• Kaiser, G., and Blömeke, S. (2013). Learning from the Eastern and the Western debate: The case of mathematics teacher education. ZDM Mathematics Education, 45(1), 7-19. doi: 10.1007/s11858-013-0490-x
• Karip, E. (2017a). Sınavlar eğitim-öğretime mi, eğitim-öğretim sınavlara mı uyum sağlayacak? https://tedmem.org/vurus/sinavlar-egitim-ogretime-mi-egitim-ogretim-sinavlara-mi-uyum-saglayacak adresinden erişilmiştir.
• Karip, E. (2017b). Türkiye’nin TIMSS 2015 performansı üzerine değerlendirme ve öneriler (TEDMEM analiz dizisi 5). Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları.
• Koçak, N. (2017). PISA direktörü Andreas Schleicher: Öğrettikleriniz artık gereksiz. https://www.haberturk.com/pisa-direktoru-andreas-schleicher-ogrettikleriniz-artik-gereksiz-1711035 adresinden erişilmiştir.
• Korthagen, F. A. J. (2004). In search of the essence of a good teacher: Towards a more holistic approach in teacher education. Teaching and Teacher Education, 20(1), 77-97. doi: 10.1016/j.tate.2003.10.002
• Lam, R. (2015). Language assessment training in Hong Kong: Implications for language assessment literacy. Language Testing, 32(2), 169-197. doi: 10.1177/0265532214554321
• Marom, L. (2018). Eastern/Western conceptions of the “good teacher” and the construction of difference in teacher education. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 46(2), 167-182. doi: 10.1080/1359866x.2017.1399982
• Marshall, C., and Rossman, G. B. (2011). Designing qualitative research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.
• Martin, M. O., Mullis, I. V. S., Foy, P., and Hooper, M. (2016). TIMSS 2015 international results in science. Retrieved from https://timssandpirls.bc.edu/isc/publications.html
• Martin, M. O., Mullis, I. V. S., Foy, P., and Stanco, G. M. (2012). TIMSS 2011 international resulst in science. Retrieved from https://timssandpirls.bc.edu/timss2011/downloads/T11_IR_S_FrontMatter.pdf
• McCulloch, G. (2005). Documentary research: In education, history and the social sciences. London: Routledge.
• Merriam, S. B., and Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation. San Francisco, CA: John Wiley & Sons.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2017a). Öğretmen strateji belgesi: 2017-2023. https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/26174415_Strateji_Belgesi_RG-Ylan-_26.07.2017.pdf adresinden erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2017b). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/11115355_YYRETMENLYK_MESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf adresinden erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). PISA 2018 Türkiye ön raporu. http://pisa.meb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/01/PISA_2018_Turkiye_On_Raporu.pdf adresinden erişilmiştir.
• Ming, L. K., and Guan, T. E. (2016). Preparing teachers for the 21st century. AsTEN Journal of Teacher Education, 1(1), 1-7. Retrieved from https://repository.nie.edu.sg/bitstream/10497/18900/1/AJTE-1-1-LimKM.pdf
• Mullis, I. V. S., Martin, M. O., Foy, P., and Arora, A. (2012). TIMSS 2011 international results in mathematics. Retrieved from https://timssandpirls.bc.edu/timss2011/downloads/t11_ir_mathematics_fullbook.pdf
• Mullis, I. V. S., Martin, M. O., Foy, P., and Hooper, M. (2016). TIMSS 2015 international results in mathematics. Retrieved from https://timssandpirls.bc.edu/isc/publications.html
• Mullis, I. V. S., Martin, M. O., Goh, S., and Cotter, K. (2016). TIMSS 2015 encyclopaedia: Education policy and curriculum in mathematics and science. Retrieved from http://timssandpirls.bc.edu/timss2015/encyclopedia/
• National Centre on Education and the Economy. (2019). Hong Kong: Teacher and principal quality. Retrieved from http://ncee.org/what-we-do/center-on-international-education-benchmarking/top-performing-countries/hong-kong-overview/hong-kong-teacher-and-principal-quality/
• National Centre on Education and the Economy. (2019). Hong Kong: Teacher and principal quality. Retrieved from http://ncee.org/what-we-do/center-on-international-education-benchmarking/top-performing-countries/hong-kong-overview/hong-kong-teacher-and-principal-quality/
• National Institute of Education. (2009). TE21: A teacher education model for the 21st century: A report by the National Institute of Education, Singapore. Retrieved from https://www.nie.edu.sg/docs/default-source/te21_docs/te21-online-version---updated.pdf?sfvrsn=2
• Noah, H. J. (1984). The use and abuse of comparative education. Comparative Education Review, 28(4), 550-562. doi: 10.1086/446467
• Orakcı, Ş. (2015). Şangay, Hong Kong, Singapur, Japonya ve Güney Kore’nin öğretmen yetiştirme sistemlerinin incelenmesi. Asya Öğretim Dergisi, 3(2), 26-43. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aji/issue/38889/454208 adresinden erişilmiştir.
• Öndeş, Ö. (2019). PISA patronu Andreas Schleicher: Türkiye sınav baskısını azaltmalı. https://www.hurriyet.com.tr/egitim/pisa-patronu-andreas-schleicher-turkiye-sinav-baskisini-azaltmali-41350791 adresinden erişilmiştir.
• Paine, L. (2013). Exploring the interaction of global and local in teacher education: Circulating notions of what preparing a good teacher entails. In X. Zhu and K. Zeichner (Eds.), Preparing teachers for the 21st century (pp. 119-140). Berlin Heidelberg: Springer.
• Patton, M. Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods. Newbury Park, CA: Sage Publications.
• Platt, J. (1981). Evidence and proof in documentary research: Some specific problems of documentary research. The Sociological Review, 29(1), 31-52. doi: 10.1111/j.1467-954X.1981.tb03021.x
• Polat, E. ve Madra, A. (2018). PISA 2015 ve TIMSS 2015 ışığında Türkiye’de cinsiyete dayalı başarı farkı. http://www.egitimreformugirisimi.org/wp-content/uploads/2018/02/PisaTimssBilgiNotuTR.16.02.18.rev1_.pdf adresinden erişilmiştir.
• Sabancı, A. ve Şahin, A. (2006). Farklı branşlardan atanan ilköğretim okulu sınıf öğretmenlerinin yeterlik düzeyleri. Educational Administration: Theory and Practice, 48, 531-556. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10349/126750 adresinden erişilmiştir.
• Schleicher, A. (2012). Preparing teachers and developing school leaders for the 21st century: Lessons from around the world. Retrieved from https://www.oecd.org/site/eduistp2012/49850576.pdf
• Scott, J. (1990). A matter of record, documentary sources in social research. Cambridge: Polity Press.
• Smith, J., and Hu, R. (2013). Rethinking teacher education: Synchronizing eastern and western views of teaching and learning to promote 21st century skills and global perspectives. Education Research and Perspectives, 40(1), 86-108. Retrieved from https://www.erpjournal.net/wp-content/uploads/2020/01/ERPV40_Final_Smith-and-Ru-_2013_-Rethinking-Teacher-Education.pdf
• Şişman, M. (2009). Öğretmen yeterlilikleri: Modern bir söylem ve retorik. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 10(3), 63-82. https://dergipark.org.tr/tr/pub/inuefd/issue/8704/108689 adresinden erişilmiştir.
• Tan, C. (2005). The potential of Singapore’s ability driven education to prepare students for a knowledge economy. International Education Journal 6(4), 446-453. Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ854998.pdf
• Tan, J. P. L., Choo, S. S., Kang, T., and Liem, G. A. D. (2017). Educating for twenty-first century competencies and future-ready learners: Research perspectives from Singapore. Asia Pacific Journal of Education, 37(4), 425-436. doi: 10.1080/02188791.2017.1405475
• Tan, J. P. L., Koh, E., Chan, M., Costes-Onishi, P., and Hung, D. (2017). Advancing 21st century competencies in Singapore. Retrieved from https://asiasociety.org/sites/default/files/2017-10/advancing-21st-century-competencies-in-singapore.pdf
• Taş, U. E., Arıcı, Ö., Ozarkan, H. B. ve Özgürlük, B. (2016). Uluslararası öğrenci değerlendirme programı: PISA 2015 ulusal raporu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Türk Eğitim Derneği. (2009). Öğretmen yeterlikleri özet rapor:“Öğretmene yatırım, geleceğe atılım”. http://portal.ted.org.tr/yayinlar/Ogretmen_Yeterlik_Kitap_Ozet_rapor.pdf adresinden erişilmiştir.
• University Grant Committee. (2009). Report of the review group on Hong Kong Institute of Education’s development blueprint. Retrieved from https://www.ugc.edu.hk/doc/eng/ugc/publication/report/hkied_review_report/full_text_e.pdf
• Üstüner, M. (2004). Geçmişten günümüze Türk eğitim sisteminde öğretmen yetiştirme ve günümüz sorunları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(7), 63-82. https://dergipark.org.tr/tr/pub/goputeb/issue/34311/379503 adresinden erişilmiştir.
• Watts, A. (2017). International surveys: TIMSS, PISA, PIRLS. Retrieved from https://silo.tips/download/international-surveys-pisa-timss-pirls
• Yıldırım, A. (2011). Öğretmen eğitiminde çatışma alanları ve yeniden yapılanma. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 1(1), 1-17. https://pegem.net/Akademi/3-124521-Ogretmen-Egitiminde-Catisma-Alanlari-ve-Yeniden-Yapilanma.aspx adresinden erişilmiştir.
• Yıldırım, A. (2018). Prof. Dr. Ali Yıldırım ile Türkiye’de öğretmen yetiştirme süreci üzerine/Yazar: TEDMEM. https://tedmem.org/dosya-konusu/prof-dr-ali-yildirim-ile-turkiyede-ogretmen-yetistirme-sureci-uzerine adresinden erişilmiştir.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, R. B., Erden, G., Sarıca, B., Yılmaz, Ö., Berat, G. ve Akın, M. (2019). PISA’da başarılı ülkelerin öğretmen yetiştirme ve atama sistemleri. Akademik Platform Eğitim ve Değişim Dergisi, 2(2), 87-106. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/921638 adresinden erişilmiştir.
• Yükseköğretim Kurulu. (1998). Fakülte-okul işbirliği kılavuzu: YÖK/Dünya Bankası millî eğitimi geliştirme projesi. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/Fakulte-Okul-Isbirligi.pdf adresinden erişilmiştir.
• Yükseköğretim Kurulu. (2018). Öğretmen yetiştirme lisans programları. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/AA_Sunus_%20Onsoz_Uygulama_Yonergesi.pdf adresinden erişilmiştir.
• Yükseköğretim Kurulu. (T.Y.). Yükseköğretim bilgi yönetim sistemi. https://istatistik.yok.gov.tr adresinden erişilmiştir.
• Zhu, X., and Zeichner, K. (2013). Preparing teachers for the 21st century. Berlin Heidelberg: Springer.