Osmanlı İmparatorluğu’nda Sivil ve Türkçe Tıp Eğitimine Geçiș

Yıl 2017, Cilt: 70 Sayı: 3, 127 - 134, 16.12.2017

Abdullah Yıldız

https://doi.org/10.1501/Tipfak_0000000977

Öz

Bu yazıda Osmanlı İmparatorluğu’nda sivil ve Türkçe tıp eğitimine geçiș hakkında genel bir çerçeve sunulması amaçlanmıștır. Ülkemizde tıp eğitimi tarihi düșünüldüğünde, tıp eğitiminin sivilleștirilmesi ve Türkçeleștirilmesi önemli adımlar arasındadır. Her iki olay da Osmanlı İmparatorluğunun son yüzyılı içerisinde gerçekleșmiștir. Osmanlı’nın içinde bulunduğu durum düșünüldüğünde atılan bu adımların ne kadar önemli olduğu anlașılabilir. Osmanlı’da modern tıp eğitimi 1827’de kurulan ve aynı zamanda bir askeri okul olan Tıbhane-i Amire ile bașlamıștır. Tıbhane-i Amire zaman içinde tıp eğitimi veren tek okul olmuștur. Tıbhane-i Amire’nin devamı niteliğinde olan Mekteb-i Tıbbiye-i Șahane bünyesindeki eğitim 1839 yılından itibaren Fransızca olarak sürdürülmüștür. Bir sivil tıp okulu olan Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye 1867 yılında kurulmuș ve okulda Türkçe tıp eğitimi verilmiștir. 1870 tarihinden itibaren bir askeri okul olan Mekteb-i Tıbbiye’i Șahane’de de dersler Türkçe olarak sürdürülmüștür. Sivil tıp okulunun açılması ve Türkçe eğitime geçilmesi birbirine paralel gelișmiș ve birbirini etkilemiștir. Belli koșulların olușması ve bazı kișilerin özel çabaları da süreci olumlu etkilemiștir. 

Anahtar Kelimeler

Osmanl ı İ mparatorlu ğ u, Sivil T ı p, Askeri T ı p

Kaynakça

• 1. Bayat AH. Tıp tarihi. 2nd ed. İstanbul: Merkez Efendi Geleneksel Tıp Derneği; 2010. 2. Sarı N. Osmanlılarda tıphanenin doğuşuna kadar tıp eğitimi. Türk Dünyası Araştırmaları. 1983;22:152–183. 3. Gençer Aİ. İstanbul tersanesinde açılan ilk tıp mektebi. İstanbul Üniversitesi Edeb Fakültesi Tar Derg. 1977;31:301–316. 4. Altıntaş A. Mülki tıbbiye’nin kuruluşu. Tar ve Toplum. 1999;31:12–18. 5. Altıntaş A. Tıbhane-i Amire ve 14 mart tıp bayramı. Tar ve Toplum. 1993;20: 45–56. 6. Zorlu T. Süleymaniye tıp medresesi-ı. Osmanlı Bilim Araştırmaları. 2002;3:79– 123. 7. Ayduz S. Süleymaniye medical madrasa (dar-al tib) in the history of Ottoman medicine. Found Sci Technol Civiliz. 2007;(ID: 665):1–16. 8. Altıntaş A. Sivil Tıp Eğitimi (Mülki Tıbbiye)’nin Kuruluşu. In: Hatemi H, Altıntaş A, editors. Türk T ıp Eğitiminin Önemli Adımları. 1st ed. İstanbul: csa Global Publishing; 2006. p. 118–124. 9. Unat EK, Samastı M. Mekteb-i tıbbiye-i mülkiye (Sivil tıp mektebi) 1867-1909. 1st ed. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları; 1990. 10. Saygılı S. Türk Kızılayı’nın kurucularından: Kırımlı Dr. Aziz Bey. 1st ed. Ankara: Türk Kızılayı Yayınları; 2011. 11. Koloğlu O. Osmanlı basınında 1865 kolera salgını İstanbul sağlık konferansı ve Mirza Malkom Han. Osmanlı Bilim Araştırmaları. 2005;6:139–150. 12. Zorlu T. Süleymaniye tıp medresesi-ıı. Osmanlı Bilim Araştırmaları. 2002;4: 65– 98. 13. Kazancıgil A, editor. Tıp fakültesi tarihçesi (mir’at-ı mekteb-i tıbbiye). 1st ed. İstanbul: Özel Yayınları; 1991. 14. Pallaut F. Medical Students in England and France 1815-1858 A Comperative Study [Internet]. University of Oxford; 2003. Available from: http://www. biusante.parisdescartes.fr/ressources/pdf /histmed-asclepiades-pdf-palluault2.pdf 15. Altıntaş A. Osmanlı imparatorluğunda hekimbaşılığın lağvı meselesi. Tıp Tarihi Araştırmaları. 1993;5:52–58. 16. Ergin ON. Türkiye maarif tarihi. İstanbul: Eser Matbaası; 1977. 17. Köprülü MF. Türk edebiyatı tarihi. 2nd ed. İstanbul: Ötüken Neşriyat; 1980. 18. Hatemi H, Yeşim Ü. Bir Bilim Dili Mücadelesi ve Tanzimat. In: Hatemi H, Altıntaş A, editors. Türk T ıp Eğitiminin Önemli Adımları. 1st ed. İstanbul: csa Global Publishing; 2006. p. 125–152. 19. Balcı S. Osmanlı devleti’nde modernleşme girişimlerine bir örnek: lisan mektebi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tar Bölümü Tar Araştırmaları Derg. 2008;27:77–98. 20. Altıntaş A. Tıbhane’de Eğitim. In: Hatemi H, Altıntaş A, editors. Türk Tıp Eğitiminin Önemli Adımları. 1st ed. İstanbul: csa Global Publishing; 2006. p. 61–66. 21. Hatemi H, Işıl Y. Bir Bilim Dili Mücadelesi ve Tanzimat. 1st ed. İstanbul: İşaret; 1989. 22. İhsanoğlu E, Kaçar M. Aynı münasebetle iki nutuk, Sultan İkinci Mahmud’un Mekteb-i Tıbbiye ziyaretinde irad ettiği nutkun hangisi doğrudur? Tar ve Toplum. 1991;14:44–48. 23. Altıntaş A. II. Mahmud’un tıbbiye nutku düzmece miydi? Tar ve Toplum. 1997;28:4–8. 24. Işıl Ülman Y. Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane’de Eğitim (1838-1848). In: Hatemi H, Altıntaş A, editors. Türk Tıp Eğitiminin Önemli Adımları. 1st ed. İstanbul: csa Global Publishing; 2006. p. 71–6. 25. Uludağ O Ş. Tıbbiyede dersler nasıl Türkçeleştirildi. Dirim. 1935;10 (İkincikanun-Şubat 1-2):72–74. 26. Özaydın Z. Hayrullah Efendi mekteb-i tıbbiye-i şahane’de türkçe eğitime karşı mıydı? Tar ve Toplum. 1993;20:17–22. 27. Uludağ O Ş. Tıbbiyede dersler nasıl Türkçeleştirildi. Dirim. 1935;10:106–108. 28. Bölükbaşı O. Türkçe tıp eğitimi; eski ama gerçekleşmiş bir hayalin, elbirliği ile yok edilişi. Sürekli Tıp Eğitimi Derg. 2004;13:415–417. 29. Unat EK. Osmanlı imparatorluğunda Fransızca tıp öğretimi ve etkileri. Dirim. 1977;52:65–71. 30. Widmann H. Atatürk üniversite reformu. 1st ed. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Atatürk’ün Yüzüncü Doğum Yılını Kutlama Yayınları; 1981. 31. Namal Y. Türkiye’de 1933–1950 yılları arasında yükseköğretime yabancı bilim adamlarının katkıları. Yükseköğretim ve Bilim Derg. 2012;2:14–19.