A Linguistic Connection between the Gokturks and the Scythians in the Light of Şu Epic: Altın Dağ (Golden Mountain)

Yıl 2024, , 280 - 296, 15.09.2024

Fatih Şengül

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1483211

Öz

In the period following the establishment of the First Göktürk state by Bumin Kağan, the western wing of the state began to be ruled by his brother İstemi Khan. İstemi Khan expanded the state to the west and captured the areas up to the Transoxiana regions. In historical sources, the name of the capital of the Western Turks is Ming Bulak. Recent research has proven that the field named Ming Bulak is located 60 km from the Merke district of Jambyl province, where Southern Kazakhstan meets Kyrgyzstan. Byzantine writer Menander states that the Byzantine ambassador Zemarchos visited the palace of Istemi Khan, and among the information he gives about this visit, the name Ektağ is mentioned as a geographical place name, and Menander tries to associate the name Ektağ with the mountain mass called by the Turks as the Golden Mountain. Another Byzantine writer, Thephylactos Simocattes, mentions the mountain named Golden Mountain while mentioning the letter sent to the Byzantine emperor Maurice from the Gokturk khagan. In this article, the geography named Golden Mountain mentioned by Menander and Thephylactos Simocattes is related to the geography named Altun Kan mentioned in the Epic of Şu, which tells the fight of the Sakas with Alexander the Great. Byzantine writer Menander states that the Byzantine ambassador Zemarchos visited the palace of Istemi Khan, and among the information he gives about this visit, the name Ektağ is mentioned as a geographical place name, and Menander tries to associate the name Ektağ with the mountain mass called Golden Mountain by the Turks. Another Byzantine writer, Thephylactos Simocattes, mentions the mountain named Golden Mountain while mentioning the letter sent to the Byzantine emperor Maurice from the Gokturk khagan. In this article, the geography named Golden Mountain mentioned by Menander and Thephylactos Simocattes is related to the geography named Altun Kan mentioned in the Epic of Shu, which tells the fight of the Sakas with Alexander the Great.
In the light of the information presented in the Chinese sources named Cho-Shu and Sui-shi about the environment where the ancestral homeland of the Gokturks is located, the homeland of the ancestors of the Turks was identified as the Tasmola archaeological cultural site in Kazakhstan and evidence was presented between the Turks and the Sakas. This paper revolves around the fact that the mountain named Altın Dağ (Golden Mountain), which is mentioned when talking about the events related to the Western Göktürk State, which confirms such an opinion, is actually a name of Saka origin that was transferred to the Göktürks.

Anahtar Kelimeler

Scythians, Türks, Şu Epic, Manender, Golden Mounted

GÖKTÜRKLERİN VE SAKALARIN BAŞKENTİ: ALTIN DAĞ

Öz

Birinci Göktürk devletinin Bumin Kağan tarafından kurulmasını takip eden dönem içerisinde devletin batı kanadı kardeşi İstemi Han tarafından yönetilmeye başlanmış idi. İstemi Han batı yönünde devleti genişletmiş ve Maveraünnehir bölgelerine kadar olan sahaları ele geçirmişti. Tarihi kaynaklarda Batı Göktürklerin başkentinin adı Ming Bulak olarak geçmektedir. Son yapılan araştırmalar Ming Bulak isimli sahanın ile günümüzde Güney Kazakistan’ın Kırgızistan ile birleştiği noktadaki Jambıl vilayetinin Merke ilçesine 60 km. uzaklıkta yer alan Miŋ Bulak olduğunu kanıtlamıştır. Bizanslı yazar Menander Bizans elçisi Zemarchos’un mahiyetindeki heyet ile birlikte İstemi Han’ın sarayını ziyaret ettiğini ifade etmekte ve bu ziyaret ile alakalı verdiği bilgiler arasında coğrafi yer adı olarak Ektağ ismi geçmekte ve Menander Ektağ adını Türklerin Altın Dağ adını verdikleri dağ kitlesi ile ilişkilendirmeye çalışmaktadır. Bir başka Bizanslı yazar Thephylactos Simocattes ise Bizans imparatoru Maurice’ye Göktürk kağanından gelen mektubu zikrederken Altın Dağ isimli dağı zikreder. Bu makalede Menander ve Thephylactos Simocattes tarafından zikredilen Altın Dağ adlı coğrafya Sakaların Büyük İskender ile mücadelesini anlatan Şu Destanı’nda geçen Altun Kan isimli coğrafya ile ilintilenmektedir.

Cho-Shu ve Sui-shi isimli Çin kaynaklarında geçen Göktürklerin atalarının yurdunun bulunduğu muhitle alakalı sunulan bilgiler ışığında Türklerin cedlerinin yurdunun Kazakistan’daki Tasmola arkeolojik kültür sahası olarak teşhis edilmiş ve Türkler ile Sakalar arasında deliller ortaya konulmuştur. Bu çalışma bu türden bir görüşü teyit edecek cinsten Batı Göktürk Devleti’yle ilintili olaylar bahsedilirken ismi geçen Altın Dağ isimli dağın esasen Göktürklere intikal etmiş Saka kökenli bir adlandırma olduğu gerçeği üzerinedir.

Anahtar Kelimeler

İskitler, Göktürkler, Altın Dağ, Şu Destanı, Menander

Kaynakça

• Al- Ṭabarī. (1999). The History of al-Ṭabarī/ V.5 The Sāsānids, the Byzantines, the Lakmids, and Yemen. Albany: State University of New York Press.
• Arrian. (2013). Alexander the Great(The Anabasis and the Indica). Oxford: Oxford University Press.
• Aydın, E. (2016). Eski Türk Yer Adları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat .
• Beckwith, C. I. (2009). Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeten and Oxford: Princeton University Press.
• Chavannes, É. (1905). Les pays d’Occident d’aprèsle Wei lio. T’oung Pao(6), s. 519-571.
• Chavannes, E. (2007). Batı Türkleri. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Christie, E. R. (2023). Rus İşgali Altındaki Orta Asya (Hive’den Altın Semerkant’a). İstanbul: Büyüyen Ay.
• Curtius, Q. (1971). History of Alexander. Cambridge&Massachusetts: Harvard University Press.
• Czeglédy, K. (2009). Turan Kavimlerinin Göçü. İstanbul: Turan Kültür Vakfı.
• Deniz, B. (2008). Batı Göktürklerin Başkenti: Miñg Bulak. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 99-125.
• Firdausi. (1832). The Sháh Námeh,. London: Printed for the Oriental Translation Fund of Great Britain and Ireland.
• Gutschmid, A. V. (1888). Geschichte Irans und Seiner Nachbarländer von Alexander dem Grossen bis zum Untergang der Arsaciden. Tübingen: H. Laupp’schen Buchhandlung.
• Herodotos. (2004). Herodot Tarihi. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Hirth, F. (1917). The Story of Chang K’ién, China’s Pioneer in Western Asia (Text and Translation of Chapter 123 of Ssï-ma Ts’ién’s Shï-ki). Journal of American Oriental Society, s. 89-152.
• Mahmud, K. (1985). Divanü Lȗgat-İt-Türk Tercümesi, , Ankara, Cilt:III (Cilt III). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mau-Tsai, L. (2006). Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri. İstanbul: Selenge.
• Menander. (1985). The History of Menander the Guardsman. (R. C. Blockley, Çev.) Liverpool: Francis Cairns.
• Moldabayeva, D. (2005). ‘Sır Derya’ Havzasının Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi. Bilig, Güz(35), 1-16.
• Mori, M. (1978). Çin Kaynaklarındaki Türk veya Türük Adları. Türk Kültürü El Kitabı/Türk Kültür Tarihinin Erken Çağları Üzerine Araştırmalar (s. III-XV). içinde İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.