A STUDY ON THE LANGUAGE OF BARABA TATARS

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 3, 88 - 128, 01.03.2013

Nesrin Güllüdağ

Öz

Baraba Tatars live in Novosibirsk in Russia. The population of Baraba Tatars was about 8000 in 1980 because Siberia, the region they live has many climatic and geographical difficulties. Baraba Tatars’ religion was Shamanism, and they had began to convert into Islam since eighteenth century. Their livelihoods are hunting, fishing, livestock raising, farming and handicrafts. While middle age and young generation speak Russian and Tatar language, Baraba Tatar language is used by older generation. In Baraba Language, as well as Tatar, Bashkir and Kazakh languages, some characteristics of Kypchak language are found. In this study, Baraba Tatars and the characteristics of their language are discussed. L. B. Dimitreva collected some folkloric materials in 1950 from some villages in which Barabara Tatars lived such as Krupkaevka, Kusyukeevka, İngildinka. This study is a text-based phonetic, morphological and grammatical study based on materials collected by Dimitreva. Besides a voculary is enclosed based on the words used in the text

Anahtar Kelimeler

Baraba Tatar language, vocabular, Baraba Tatars, phonetics, morphology

BARABA TATARLARININ DİLİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Baraba Tatarlarının yaşadıkları bölge, Rusya’da Novosibirsk ilinin sınırları içerisindedir. İklim şartları ve coğrafya itibariyle, yeryüzünün yaşanması en zor bölgelerinden biri olan Sibirya’nın sakinlerinden olan Baraba Tatarlarının nüfusları, 1980’li yılların başında 8000 kişi olarak gösterilmiştir. Baraba Tatarları önceleri Şamanizm inancına bağlı iken, 18. yüzyıldan itibaren İslamiyeti kabul etmeye başlamışlardır. Avcılık, balıkçılık, hayvan yetiştiriciliği, tarım ve küçük el sanatları başlıca geçim kaynakları arasındadır. Baraba Tatarlarının orta ve genç kuşağı Rusça ve Tatarca’yı kullanırken, Baraba Tatarcası daha çok yaşlı kuşak tarafından bilinmektedir. Baraba Tatarcasında, Tatarca Başkurtça ve Kazakça etkisinin yanı sıra, Kıpçak lehçelerinin özelliklerine de rastlanır. Bu çalışmada, Baraba Tatarları ve onların dil özellikleri üzerinde durulmuştur. L. B. Dimitreva 1950 yılında, Barabaların yaşadığı, Krupkaevka, Kusyukeevka, İngildinka köylerinden folklor malzemeleri derlemiştir. Bu çalışma, Dimitreva’nın derlediği mevcut malzemeden hareketle ses bilgisi ve şekil bilgisi olmak üzere, metne dayalı bir gramer çalışmasıdır. Ayrıca metindeki kelimelerden oluşan bir sözlük çalışmanın sonuna eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Baraba Tatarcası, sözvarlığı, Baraba Tatarları, ses bilgisi, şekil bilgisi

Kaynakça

• ALKAYA, Ercan, Sibirya Tatar Türkçesi, Turkish Studies, Ankara 2008 ------------, Ercan, Sibirya Tatar Türkçesiyle Türkiye Türkçesi Ağizlarindaki Benzerlikler
• Üzerine Bir Değerlendirme, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p. 275-295 s.275 ------------, Ercan, Sibirya Tatar Türkçesiyle Güney Sibirya (Altay, Hakas, Tuva) Türk
• Lehçeleri Arasındaki Ortak Unsurlar, Turkish Studies, Volume 4/8 Fall 2009, s.277, (273-321)
• ARAT, Reşit Rahmeti, TEMİR, Ahmet, Türk Şivelerinin Tasnifi, Türk Dünyası El Kitabı, 2. C. Dil-Kültür-San’at, TKAE Yay., Ankara 1992, s.230
• BACANLI, Eyüp, Çulım Türkleri Ve Dilleri, Tehlikedeki Diller, C.1. S.1. Kış / Winter 2012, s.67-84
• BAYAT, Fuzuli, Türk Dili Tarihi, (Başlangıçtan Günümüze Kadar Türk Dili) Ankara 2003, s.184
• BENZİNG, Johannes - MENGES, Karl Heinrich, “Türk Dillerinin Sınıflandırılması”, Tarihî Türk Şiveleri, Çev. Mehmet Akalın, TKAE Yay., Ankara, 1998, s. 1-14
• BOZKURT, Fuat, Türklerin Dili, KB.. Yay., Ankara 1999
• CSÁKİ, Evá, Karaçayca Söz Varlığının Karakteritistik Özellikleri Üzerine Tehlikedeki Diller Dergisi/Journal of Endangered Languages TDD/Jofel, 2012 Kı ş / Winter, s. 47-56
• DEMİR Nurettin - YILMAZ, Emine, “Ural-Altay Dilleri ve Altay Dilleri Teorisi”, Türkler, C. 1, (Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, s. 394 - 402
• DİMİTREVA, L. B, “Materialı po Folklorı Barabinskih Tatar II”, Studia Et Acta Orıentalia VII, Bucarest 1968, s. 167-185
• DİÓSZEGİ, V., Baraba Türklerinin İslâm Öncesi Şamanizm İnanci Ve Bazi Etno-Genetik Sonuçlar,(Çev: Elif Demir), Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 32, Kış 2004, s.229 (229-240)
• GÜNAY, Ünver, Türk Dünyasında Kronolojik Sistemler, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi S.20 Yıl : 2006/1 s. 239-272
• HACİZADE, Naile, Baraba Tatarlari Ve Onlarin Dil Özellikleri, Sosyal Bilimler Dergisi, S.8, 2002 s. 205-214 http://newasp.omskreg.ru/amp/tihonov/site4.htm#punct8 http://turkoloji.cu.edu.tr/SESLER/sesler_gec.asp, Türkçede Sesliler, Çukurova Üniversitesi
• Türkoloji Araştirmalari Merkezi http://www.nsu.ru/ip/s_tatars.php HYO JOUNG, Kim, "Oduncu ile Peri Kızı" Kore Halk Hikâyesindeki Hayvan Motifleri Üzerine, International Journal of Central Asian Studies, Volume 11, 2006 s. 171-186
• HYO-JOUNG, Kim, “Baraba Türklerinin Jestey Möngö Masalındaki Mitolojik Motifler Üzerine”, Bilig, Kış / 2004, Sayı: 28, Ankara 2004, s. 43-57.
• ÖLKER, Perihan, Birince Kelimesi Üzerine, Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Arastırmaları Dergisi, S.23, 2008, s. 99-109
• ÖZKAN, Nevzat, Türk Dilinin Yurtları, Akçağ Yay. Ankara 2001 ----------, Nevzat, Türk Dünyası Nüfus, Sosyal Yapı, Dil Edebiyat, Geçit Yay. Kayseri 1997
• POPPE, Nicholas, Altay Dillerinde Çokluk Ekleri, Çev : Caner Kerimoğlu, Dil Araştırmaları Dergisi S. 2 S.102Bahar 2008, s. 93-110
• ŞAHİN, Erdal, Bati Sibirya Tatarlarinin Hayatini Konu Edinen İlk Roman: İrtéş Tañnari (İrtiş Tanlari), Türk Dünyası Araştırmaları, S. 159, İstanbul, Aralık 2005, s. 165-171
• TAVKUL, Ufuk, Türk Lehçelerinin Sınıflandırılmasında Bazi Kriterler, Kırım Dergisi, 12 (45), 2003, s. 23-32
• TEKİN, Talat, Türk Dillerinde Önseste y- Türemesi, Türk Dilleri Araştırmaları 4, 1994, s. 51- 66
• TOPSAKAL, İlyas, Türk Tarihi Açısından Sibirya’nın Kısa Tarihi (Başlangıçtan XVI. Yüzyıla Kadar ) Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011, s. 1801-1820
• UYANIK, Osman, Urum Türkçesinin Türk Dili Sınıflandırmalarındaki Yeri, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.27, 2010, s.45-56
• YUSUPOV, Ferit, Tatar Türkçesi Ağızlarında Gelecek Zaman, Turkish Studies, İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/1 Winter 2012, s. 131-152
• ZEYNALOV, Ferhat, Türk Diyalektlerinin Tasnifi Ve “Halaç Dili Grubu” Meselesi, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, C. VII, S.1, İzmir 2007, s. 207-217 KISALTMALAR Ar. : Arapça ET. : Eski Türkçe Far. : Farsça Rus. : Rusça