ÜÇ ÜLKEYE BÖLÜNMÜŞ ÇOK DİLLİ BİR HALK: HAMNİGANLAR VE DİL DURUMLARI

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 10, 155 - 170, 15.01.2017

Gökçe Yükselen Peler

https://doi.org/10.33692/avrasyad.509436

Cited By: 1

Öz

17. yüzyıl sonrasında Çarlık Rusyası‟nda Nerçinsk Tunguzları olarak bilinen ve diğer
Tunguzlar tarafından At Tunguzları olarak adlandırılan Tunguz öbeğinin ahfadı, günümüzde
Hamniganlar adı altında, Rusya Federasyonu, Moğolistan ve Çin Halk Cumhuriyeti olmak üzere
üç ülkede yaşamaktadırlar. Hamniganlar bu üç ülkenin hiçbirinde resmî olarak Hamnigan kimliği
ile tanınmamaktadırlar. Rusya Federasyonu‟nda Buryat, Moğolistan‟da Moğol ve Çin Halk
Cumhuriyeti‟nde Evenk olarak tanınmışlardır. Bu durum, Hamniganların etnik ve dillik durumları
ile ilgilidir. Hamnigan kelimesi kendisi, Moğolcada „Evenk Tunguzu‟ demektir. Hamniganlar ise
her üç ülkede de kendilerine has bir Moğolca değişkesi konuşmaktadırlar. Günümüzde Çin Halk
Cumhuriyeti‟nde Moğolcanın yanında Evenk Tunguzcası da konuşmaktadırlar. Yakın geçmişe
kadar Moğolistan‟da da Evenk Tunguzcası konuştuklarına dair belirtiler mevcuttur.
Hamniganların dilinin Rusya Federasyonu‟nda neredeyse tamamen Buryatlaştığı ve Ruslaştığı
düşünülmektedir. Moğolistan‟da da Hamnigan Moğolcasının büyük oranda Buryat Moğolcasının
ve Halha Moğolcasının etkisi altında olduğu görülmektedir. Çin Halk Cumhuriyeti‟ndeki
Hamniganlar ise, dillerini en fazla muhafaza edebilmiş Hamnigan topluluğudur. Hamniganlar
küçük ama etnik bakımdan oldukça çeşitli coğrafyada yaşamaktadırlar. Ruslar, Çinliler ve çeşitli
Moğol halkları ile Tunguz halkları, Hamniganların birlikte yaşadıkları halklardır. Bu kültürel
çeşitlilik, tabii olarak, Hamniganların çok dilli ve çok değişkeli bir halk olması sonucunu ortaya
çıkarmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Hamniganlar, Hamnigan Moğolcası, Evenk Tunguzcası, Moğollaşma

Kaynakça

• ABDURRAZAK PELER, Gökçe Yükselen, (2012), “Günümüzde Kuzey ve Kuzey Batı Çin‟de Konuşulan Çin-Tibet Dilleri Dışındaki Dillerin Durumu I: Altay Dilleri 1 – Moğolca”, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, VII, 4, 3301-3335. ATKNINE, Victor, (1997), “The Evenki Language from Yenisei to Sakhalin”, Northern Minority Languages: Problems of Survival – Senri Ethnological Studies, 44: 109- 121. CASTREN, M. A., (1856), Grundzüge einer tungusischen Sprachlehre nebst kurzem Wörterverzeichniss, (Yay. Anton SCHIEFNER), St. Petersburg: Buchdruckerei der Kaiserlichen der Wissenschaften. COLLIS, Dirmid R. F. COLLIS, (1990), Arctic Languages. An Awakening, Paris: Unesco. DE PAULY, T., (1862), Description Ethnographique des Peuples de la Russie, St. Petersburg: Imprimerie de F. Bellizard.