KARAY TÜRKÇESİNDEKİ -Adoğon / -ydoğon EKİ ÜZERİNE

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 12, 72 - 82, 15.11.2017

Hüseyin Durgut

https://doi.org/10.33692/avrasyad.510551

Öz

Türk lehçelerinin sınıflandırılmasında yönlere göre yapılan tasniflerde Kuzeybatı
grubu, etnik bakımdan yapılan tasniflerde ise Kıpçak grubu Türk lehçeleri içerisinde
değerlendirilen Karay Türkçesi, günümüzde bu lehçeyi konuĢanların sayısının oldukça azaldığı
Türk lehçelerinden biridir. Trakay, Haliç-Lutsk ve Kırım olmak üzere üç diyalekti bulunan Karay
Türkçesi, genel Türk dilinin bazı arkaik kelime ve eklerini hâlâ saklamaktadır.
Karay Türkçesinin yazı ve konuĢma dilinde, bir yandan Eski Türkçeden günümüze
birçok Türk lehçesinde bulunan temel sıfat-fiil ve zarf-fiil ekleri varlığını sürdürürken diğer
yandan, birden fazla ekin bir araya gelip kalıplaĢmasıyla ortaya çıkan fiilimsi ekleri de
kullanılmaktadır. Karay Türkçesinde, birden fazla gramatikal unsurun bir araya gelip
kalıplaĢmasıyla oluĢan eklerden birisi de -Adoğon / -ydoğon ekidir. -Adoğon / -ydoğon eki, hem
sıfat-fiil hem de zarf-fiil yapımında kullanılmaktadır. Türk dilinde bir ekin eĢ zamanlı olarak hem
sıfat-fiil hem de zarf-fiil görevinde kullanılması pek görülmeyen bir durumdur. Dolayısıyla Karay
Türkçesindeki -Adoğon / -ydoğon ekinin yapısı ve kullanımı ilgi çekici bir özelliktir.
Bu çalıĢmada, Karay Türkçesinin Trakay ağzından alınmıĢ metin örneklerine
dayanılarak -Adoğon / -ydoğon ekinin kullanım ve iĢlevleri gösterilecek ve ekin yapısı ve
oluĢumu hakkında bilgi verilecektir. Ekin yapısı ve iĢlevleri tespit edilmeye çalıĢılırken tarihî ve
çağdaĢ Türk lehçelerindeki benzer eklerle de karĢılaĢtırma yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Karay Türkçesi, zarf-fiil, sıfat-fiil

Kaynakça

• .