BONCUK İŞİ (HAPİSHANE İŞİ) SAYALARDAN ÜRETİLEN AYAKKABILAR: MEHMET AKBACAKOĞLU KOLEKSİYONUNDAN

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 15, 489 - 500, 28.11.2018

Hatice Somçağ

https://doi.org/10.33692/avrasyad.510107

Cited By: 2

Öz

Ayakkabı, ayakları koruma ihtiyacı ile ortaya çıktığı düĢünülen, zaman içinde iklim ve
çevre koĢullarına göre biçimlenmiĢ bir ayak giysisidir. Ayakkabı, toplumların kültürel yapılarının
aynası olarak sosyal sınıflar arasındaki farklılıkları, gereksinim, el becerileri, teknoloji, zevk ve
sanatsal özelliklerini yansıtmakta, koruma iĢlevinin dıĢında, maddi kültür ve endüstriyel moda
ürünü olarak görülmektedir. Yapımında, iĢlevselliğin yanında estetik kaygılar öne çıkmakta deri
ve tekstil yanında farklı gereçler kullanılmaktadır. Boncuklar da bu gereçlerden birisidir.
Boncuk iĢi olarak bilinen “hapishane iĢi” 20. yüzyıl baĢlarından beri cezaevlerimizde
yapılmaktadır. Tığ yardımı ile ipliğin 1-2 milimetre çapında boncuklarla birlikte örülmesi sonucu,
ayakkabı tabanın üzerinde yer alan üst kısım “saya” hazırlanmaktadır. Daha sonra üretim
atölyelerinde dikilen saya, taban ile birleĢtirilerek ayakkabıya dönüĢtürülmektedir. Halen
cezaevlerinde küçük eĢyalar yapılmakla birlikte uzun yıllardır boncuk iĢi saya pek
örülmemektedir.
Mehmet Akbacakoğlu’na ait koleksiyonda bulunan, farklı cezaevlerinde 1955-1970
yılları arasında örülen boncuk iĢi sayalardan üretilmiĢ altı çift ayakkabı; sayanın örüldüğü
cezaevi, yapım yılı, numara, model, gereç, renk, motif, kompozisyon, yıpranma ve onarım
yönünden incelenmektedir.
Günümüzde bu sayaların örülmemesi, dolayısıyla ayakkabıya dönüĢtürülememesi
nedeniyle, sözü edilen koleksiyondaki ayakkabıların belgelendirilmesi amaçlanmıĢtır. Bu
çalıĢma ile geleneksel kültürümüzün bir parçası olan hapishane iĢi tekniği ile yapılan ayakkabı
sayalarının tanıtılması farklı tasarımlarla yeniden yorumlanarak ayakkabı moda ve üretim
sektörüne katkı sağlaması ve diğer araĢtırmalara kaynak oluĢturması hedeflenmektedir

Anahtar Kelimeler

Ayakkabı, Hapishane iĢi sayalar, Boncuk

Kaynakça

• .