SÖZDİZİMSEL SANAL ÇİZGİ YAKLAŞIMIYLA NEV’Î’NİN ÜÇ GAZELİ ÜZERİNE UYGULAMALI BİR İNCELEME

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 25, 105 - 122, 15.12.2020

Özlem Demirel Dönmez

https://doi.org/10.33692/avrasyad.836095

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, tarafımızca ileri sürülen “Sözdizimsel Sanal Çizgi Yaklaşımı”yla 16.
yüzyıl divan edebiyatı şairi Nev’î’nin üç gazeli üzerine bir inceleme yapılmıştır. Çalışmanın
amacı, söz konusu yaklaşımın söz dizimiyle anlam arasındaki ilişkinin çözümlenmesine
sunduğu katkının ortaya konulmasıdır.
“Sözdizimsel Sanal Çizgi Yaklaşımı”’, şiirde yer alan aynı ögelerin sanal bir çizgiyle
birleştirilmesi sonucu ortaya çıkan geometrik şekillerin anlamsal yorumu şeklinde tanımlanabilir.
Yaklaşım, cümlenin ögelerinin dizilişinin metnin bütünlüğü içinde anlam kazandığı ve metin
içerisinde yer alan aynı ögelerin birleştirilmesi sonucu anlamlı şekiller elde edileceği hipotezi
üzerine kurulmuştur.
Öncelikle şiirde yer alan ögeler cümle sırası esas alınarak bir tabloya yerleştirilmiş ve
aynı olan ögeler yine sıra gözetilerek birleştirilmiş ve bu tabloya ögelerin kesişmesi tablosu ismi
verilmiştir.
Şiirler ögelerin kesişme tablosu esas alınarak değerlendirilmiştir. Ögelerin kesişme
tablosu şiirin tamamını kapsar ve şiirin anlamı ile geometrik şekiller arasındaki ilişkiyi kuş bakışı
görmemizi sağlar. İncelemiş olduğumuz her üç şiirde de ortaya çıkan geometrik şekiller ile
anlam arasındaki ilişki şaşırtıcı bir netliktedir. Paralel uzanan ögelerdeki yakın anlamlılık, dik
açıların kararlılığı hatırlatması, zıt yöne bakan üçgenlerin şiirin tamamına yansıyan tezatla
uyumu, iç içe geçmiş, birbirini takip eden üçgenlerin bir döngüye benzerliği söz dizimi anlam
ilişkisi açısından dikkat çekicidir.
İncelemiş olduğumuz üç gazelden elde ettiğimiz verilere dayanarak, “Sözdizimsel Sanal
Çizgi Yaklaşımı”’nın işlevsel olduğunu, anlam incelemelerine, söz dizimi ve anlam ilişkisinin
çözümlenmesine olumlu katkılarının olacağını rahatlıkla söyleyebiliriz

Anahtar Kelimeler

Söz dizimi,, Anlam,, Teori,

Kaynakça

• ANDREWS, Walter G., (2006), Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• AYAYDIN CEBE, Günil Özlem; AKBAŞ ARSLANOĞLU, Gamze, (2020), “Bir Ben Vardır Bende Benden İçeri’deki Üçgen Arzular Işığında Teorik Ve Teolojik Evrenselliği Sorgulamak”, Millî Folklor, C. 16, S. 125, s. 82-100.
• BOYALIK, Mehmet Taha, (2014), Abdülkâhir Cürcânî’nin Sözdizimi Teorisi Ve Tefsir Geleneğine Etkisi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Tefsir Bilim Dalı, İstanbul.